Hoạt động tình báo khiến giới ngoại giao Canada rơi vào vùng xám nguy hiểm?
Một chương trình thu thập thông tin tình báo của Canada ở nước ngoài bị cho là thiếu biện pháp bảo vệ các nhân viên.
Ông Michael Spavor (phải) cho rằng mình “vô tình” cung cấp thông tin về CHDCND Triều Tiên cho đặc vụ GSRP Michael Kovrig (trái), khiến cả 2 bị bắt ở Trung Quốc. Ảnh AFP/AP
Tờ The Guardian ngày 22.12 dẫn một báo cáo vừa công bố cho rằng một chương trình thu thập thông tin tình báo gây tranh cãi của Bộ Ngoại giao Canada hoạt động trong “vùng xám rõ ràng”, khiến các nhân viên gặp nguy cơ vi phạm các hiệp ước ngoại giao toàn cầu.
Theo đó, chương trình Báo cáo An ninh toàn cầu (GSRP), một phần quan trọng của công tác an ninh và tình báo hải ngoại của Bộ Ngoại giao Canada, đưa các nhân viên đến những nước bị cho là “thành tích nhân quyền kém”.
Chương trình này được sự giám sát chặt chẽ trong những tháng gần đây, sau khi vụ công dân Canada Michael Spavor bị tuyên án gần 3 năm tù giam ở Trung Quốc. Ông Spavor cho rằng mình “vô tình” cung cấp thông tin về CHDCND Triều Tiên cho đặc vụ GSRP Michael Kovrig.
Ông Kovrig sau đó đã chia sẻ thông tin đó với Canada và các đồng minh của nhóm Ngũ Nhãn. Liên minh chia sẻ tình báo Ngũ nhãn gồm 5 nước Anh, Canada, Mỹ, New Zealand và Úc. Hai công dân Canada trên đều bị tuyên án tù giam tại Trung Quốc về hoạt động gián điệp.
Tình báo Ngũ Nhãn: Đặc vụ Ấn Độ có thể liên quan tới vụ s.át h.ại thủ lĩnh người Sikh ở Canada
Cuộc điều tra mới được tiết lộ bởi Cơ quan Đ.ánh giá Tình báo và An ninh quốc gia Canada phát hiện ra rằng các nhân viên không được “đào tạo đầy đủ” và chương trình không đ.ánh giá đầy đủ về rủi ro, cũng như thiếu các giao thức an ninh để bảo vệ họ.
Ngoài ra, chưa rõ liệu tất cả các nhân viên có hiểu rằng một khi họ không còn được hưởng quyền miễn trừ ngoại giao nữa, quốc gia tiếp nhận có thể tìm kiếm các biện pháp trả đũa đối với họ hay không.
Báo cáo hoàn tất từ 3 năm trước nhưng bị hoãn công bố vì lo ngại các vấn đề nhạy cảm chính trị sau vụ 2 công dân Canada bị giam ở Trung Quốc.
Phía Canada cho biết chương trình này nhằm đem lại “các báo cáo ngoại giao tập trung về các vấn đề an ninh và ổn định ở các quốc gia có lợi ích chiến lược đối với Canada”. Những báo cáo này không phải là bí mật và được công khai trong nội bộ bộ ngoại giao và các ban ngành liên quan.
Tuy nhiên, báo cáo cho rằng chương trình này không có sẵn các biện pháp bảo vệ liên quan những mối liên hệ ở nước ngoài và GSRP “dường như không xem trọng các nguy cơ liên quan” những nhân viên phát triển mạng lưới nguồn tin.
Báo cáo còn cảnh báo rằng việc lập một tổ chức tình báo nước ngoài thuộc Bộ Ngoại giao Canada hoặc việc cho phép nhân viên lén lút thu thập thông tin cho GSRP có thể trái với Công ước Vienna về quyền miễn trừ ngoại giao.
Ngoài ra, báo cáo cảnh báo các nhân viên GSRP dựa vào Công ước Vienna như “tấm khiên” cho những hành động của mình, trong khi không tôn trọng những giới hạn về miễn trừ ngoại giao.
Phản ứng về những thông tin trên, Bộ Ngoại giao Canada cho biết cơ quan này tiếp nhận mọi khuyến nghị trong báo cáo và “mọi thứ đều đã hoặc đang được áp dụng”.
Vì sao Israel không chặt đứt huyết mạch tài chính của Hamas?
Năm 2016, tình báo Israel từng thực hiện một chiến công lớn: Họ tìm ra được huyết mạch tài chính nuôi sống Hamas.
Nhưng sau sự kiện đó, Tel Aviv gần như không có hành động nào để ngăn chặn dòng t.iền này. Vì sao lại thế?
Phát hiện giá trị của Harpoon
Theo tiết lộ của báo New York Times, đây là chiến công do các đặc vụ Harpoon, lực lượng tình báo kinh tế của Israel thực hiện. Lực lượng điều tra tài chính k.hủng b.ố này đặt mọi thành viên từ khắp các lĩnh vực - gián điệp, quân nhân, cảnh sát, kế toán, luật sư - dưới cùng một chiếc ô và báo cáo trực tiếp cho thủ tướng. Harpoon thậm chí còn có một đơn vị chiến tranh kinh tế trong Cơ quan Tình báo đối ngoại (Mossad) có thể bí mật hành động dựa trên thông tin mà lực lượng này thu thập được.
Ahya Sinwar - người đứng đầu Hamas ở dải Gaza, lực lượng được cho rằng đang thu hàng chục triệu USD mỗi năm từ các công ty hoạt động ở nhiều nơi trên thế giới. Ảnh: Jp
Tamir Pardo, người đứng đầu Mossad vào thời điểm đó, cho biết Harpoon là "một trong những công cụ quan trọng nhất mà Mossad có". Lực lượng này cung cấp thông tin tình báo cho các cơ quan quản lý tài chính, cơ quan thực thi pháp luật, chính trị gia và đồng minh của Israel, giúp nước này vận động thành công các lệnh trừng phạt tài chính nhắm vào Iran và lực lượng Hezbollah.
Trở lại với chiến dịch truy tìm dòng t.iền của Hamas, báo cáo từ Harpoon cho hay, Hamas đã kiểm soát một số công ty khai thác mỏ, chăn nuôi gà và làm đường ở Sudan, sở hữu hai tòa nhà chọc trời ở Các Tiểu vương quốc Arập Thống nhất (UAE), một doanh nghiệp phát triển bất động sản ở Algeria và một công ty bất động sản ở Thổ Nhĩ Kỳ.
Tamir Pardo, cựu Giám đốc Mossad, cho rằng phát hiện của Harpoon có thể giúp ngăn được vụ tấn công của Hamas ngày 7/10/2023. Ảnh: AP
Thường thì các tổ chức như Al Qaeda hay Nhà nước Hồi giáo tự xưng (IS) thường sử dụng những công ty bình phong để "rửa tiền". Nhưng với Hamas, các đặc vụ Israel nhìn thấy một điều gì đó khác biệt, tham vọng hơn: một mạng lưới đa quốc gia gồm các doanh nghiệp thực sự tạo ra lợi nhuận thực sự.
Trên giấy tờ, những công ty này trông như thể không có gì liên quan. Nhưng hết lần này đến lần khác, người Israel cho biết họ đã xác định được những nhân vật có liên hệ với Hamas trong vai trò cổ đông, giám đốc điều hành và thành viên hội đồng quản trị của các doanh nghiệp kể trên.
Nổi bật trong số đó có Hisham Qafisheh, một người Jordan từng học ở Saudi Arabia và có tài tìm kiếm sự ủng hộ chính trị. Một trong những công ty của ông này đã giành được hợp đồng xây dựng đường cao tốc trị giá 500 triệu USD ở Sudan. Ngoài ra, có Amer Al-Shawa, một người Thổ Nhĩ Kỳ gốc Palestine học ngành kỹ thuật điện ở Ohio (Mỹ) và gần đây đã bị thẩm vấn 5 tháng trong một nhà tù ở UAE vì nghi ngờ tài trợ cho Hamas.
Đứng đầu mạng lưới tài chính này là Ahmed Odeh, một doanh nhân người Jordan từng có nhiều năm kinh nghiệm làm việc ở Saudi Arabia. Người Israel đã biết - và người Mỹ giờ đây đã công khai nói nhiều về điều này -
rằng Hội đồng Shura cầm quyền của Hamas đã cấp nguồn vốn ban đầu cho Odeh để xây dựng và quản lý danh mục đầu tư vào các công ty. Vào thời kỳ đỉnh cao, các quan chức Israel và Mỹ cho biết, danh mục này có giá trị khoảng nửa tỷ USD.
Lời cảnh báo đã được gửi đi
Hiện chưa rõ chiến dịch truy tìm huyết mạch tài chính của Hamas được Israel khởi động từ khi nào, chỉ biết rằng sau nhiều năm theo dõi, Harpoon bắt đầu tiếp cận được cái mà họ gọi là "danh mục đầu tư bí mật" của Hamas vào năm 2015. Một năm sau, bước ngoặt đã xảy ra khi họ lấy trộm được sổ cái từ máy tính của một quan chức cấp cao Hamas, trong đó liệt kê những tài sản và những doanh nghiệp trị giá hàng trăm triệu USD.
Các sổ cái được tạo ra bởi Mahmoud Ghazal, người mà an ninh Israel xác định là kế toán phụ trách danh mục đầu tư của Hamas. Những ghi chép kéo dài từ năm 2012 đến năm 2018 thể hiện danh mục và mức định giá của nhiều công ty ở Saudi Arabia, Sudan, Thổ Nhĩ Kỳ và các nơi khác. Hồ sơ này cũng ghi lại nhiều cái tên quen thuộc với các đặc vụ Harpoon, trong đó có Hisham Qafisheh và Amer Al-Shawa, hai nhân vật hàng đầu trong đường dây tài chính của Hamas được đề cập ở phần trên của bài viết.
Khi ấy, các sổ cái còn chứa thư mục được mã hóa khiến các nhà điều tra bối rối, nhưng có một số tài liệu rất giá trị được đ.ánh dấu theo cách không mấy khó hiểu đối với Harpoon: ví dụ, "QG", ám chỉ Qitaa Ghaza, hay Dải Gaza còn "D" ám chỉ Daffa, hay Bờ Tây. Bên cạnh mỗi ký hiệu này là hình ảnh một đồng USD lớn. Từ đó, người Israel suy ra Hamas gửi t.iền đến đâu.
Các thành viên lữ đoàn Qassam, cánh quân sự của Hamas, bên cạnh mô hình máy bay không người lái - một trong những vũ khí mà họ đã dùng tấn công Israel. Ảnh: Getty Images
Phát hiện của Harpoon năm 2016 sau đó được củng cố bởi thông tin tình báo từ Saudi Arabia. Vào giữa năm 2018, an ninh Saudi Arabia đã bắt giữ Ghazal, kế toán của Hamas và hai người đàn ông khác, những người mà hồ sơ cho thấy họ nắm giữ các vị trí tại 18 công ty trong danh mục đầu tư.
Nhật báo New York Times cho hay, khi bị thẩm vấn, Ghazal đã thú nhận rằng danh mục đầu tư tồn tại để chuyển t.iền cho Hamas. Ông này cũng cho biết, đúng như tình báo Israel đã nghi ngờ từ lâu, Ahmed Odeh là người chỉ đạo số t.iền sẽ đi đâu. Hai người bị bắt cùng với Ghazal thì khai rằng họ chỉ là cổ đông trên danh nghĩa. Cổ phần của họ thực ra thuộc sở hữu của Qafisheh, một người Jordan vốn cũng đã lọt vào tầm ngắm của Israel trong nhiều năm. Những người này cho biết Qafisheh là một thành viên của Hamas.
Một số quan chức hiểu biết trực tiếp về vấn đề này tiết lộ với New York Times, phía Saudi Arabia khi ấy đã chia sẻ tài liệu với Washington và biết rằng Mỹ sẽ chia sẻ chúng với đồng minh thân cận là Israel. Các quan chức cho biết, chế độ quân chủ Saudi Arabia không khoan nhượng với Hamas và hy vọng rằng Washington sẽ đưa các công ty này vào "danh sách đen".
Trong khi đó, lực lượng Harpoon của Israel cũng chia sẻ sổ cái và thông tin tình báo của mình với các quan chức Mỹ vào đầu năm 2019, với hy vọng khuyến khích các biện pháp trừng phạt tài chính nhằm vào những công ty của Hamas.
Phản ứng không tương xứng
Trái với mong muốn của Harpoon, chính quyền cựu Tổng thống Donald Trump đã không hành động. Các quan chức Bộ Tài chính Mỹ cho biết việc đưa ra các biện pháp trừng phạt là một quá trình phức tạp. Và những nhà lãnh đạo Israel, vốn đang tập trung nhiều hơn vào việc thuyết phục Mỹ ban hành các lệnh trừng phạt đối với Iran, đã không gây sức ép để có những hành động khẩn cấp hơn nhằm lập tức bóp nghẹt dòng t.iền của Hamas.
Yossi Cohen, Giám đốc Mossad năm 2016 đã giải tán Harpoon như một phần của kế hoạch tái tổ chức cơ quan tình báo Israel. Ảnh: Times of Israel
Trong nhiều năm, không có công ty nào có tên trong sổ cái phải đối mặt với lệnh trừng phạt từ Mỹ hoặc Israel. Không ai công khai chỉ trích các công ty này hoặc gây áp lực buộc các nước sở tại đóng cửa chúng. Theo một số cựu quan chức an ninh Israel có liên quan đến lực lượng Harpoon, Israel và Mỹ đã không ưu tiên thông tin tài chính quý giá này vào đúng thời điểm Hamas đang tăng cường mua vũ khí mới, qua đó đặt nền móng cho cuộc tấn công vào lãnh thổ Israel hôm 7/10/2023.
Udi Levy, người điều hành Harpoon và đơn vị chiến tranh kinh tế chuyên trách của lực lượng này, phát biểu với New York Times: "Mọi người đang nói về những thất bại của hoạt động tình báo vào ngày 7/10, nhưng không ai nói về việc không ngăn được t.iền. Chính t.iền đã cho phép điều này (tức cuộc tấn công ngày 7/10) xảy ra".
Udi levy, người điều hành Harpoon, đã rời khỏi ngành sau khi lực lượng
này bị giải thể vào năm 2016. Ảnh: Israel Hayom
Vào năm 2016, giám đốc mới của Mossad, Yossi Cohen, đã giải tán Harpoon như một phần của kế hoạch tái tổ chức cơ quan tình báo đối ngoại Israel. Udi Levy cũng rời khỏi lực lượng vào năm đó. Một nhóm đặc vụ và chuyên gia mới từ một số cơ quan khác tiếp tục nhiệm vụ theo dõi dòng t.iền của Hamas, nhưng nhóm này không có cơ cấu tổ chức và khả năng tiếp cận trực tiếp với các nhà hoạch định chính sách cấp cao như Harpoon.
Dù không còn là một lực lượng lớn như Harpoon song nhóm tình báo mới này cũng nhanh chóng thực hiện được một khám phá đáng báo động khác. Các thông tin họ thu thập được cho biết Hamas vẫn đều đặn kiếm về khoảng 10 triệu đến 15 triệu USD hàng năm từ lợi nhuận của các công ty. Ngoài ra, Hamas cũng đã bán bớt một số tài sản của danh mục đầu tư bí mật để huy động được hơn 75 triệu USD. Số t.iền đó, theo đ.ánh giá của tình báo Israel, đã được gửi đến Dải Gaza, nơi nó được sử dụng để xây dựng cơ sở hạ tầng quân sự của Hamas.
Hiện chưa rõ chính xác số t.iền đó kể trên ý nghĩa như thế nào đối với vụ tấn công vào lãnh thổ Isreal mà Hamas tiến hành vào ngày 7/10 vừa qua. Nhưng nhật báo New York Times cho hay, các quan chức Israel đã hứa sẽ tiến hành một cuộc điều tra về những sai sót tình báo dẫn đến các cuộc tấn công và cập nhật những tình tiết mới có thể xuất hiện liên quan đến vấn đề này.
Phát biểu với New York Times, Tamir Pardo - cựu giám đốc Mossad, cho biết ông không biết chuyện gì đã xảy ra sau khi ông rời đi vào năm 2016. Nhưng "từ kết quả," ông Pardo nói, "bạn có thể đ.ánh giá rằng Hamas có rất nhiều tiền". Ông nói thêm: "Tôi tin rằng nếu ai đó đuổi theo t.iền và ngăn chặn nó, thì chúng ta sẽ không nhìn thấy kết quả như những gì chúng ta thấy ngày nay"
Không có dấu hiệu cho thấy Israel chia sẻ cho Mỹ kế hoạch tấn công của Hamas Ba quan chức Mỹ giấu tên cho biết không có dấu hiệu nào cho thấy Israel đã chia sẻ với cộng đồng tình báo Mỹ về kế hoạch chiến tranh bí mật của Hamas liên quan vụ tấn công hôm 7/10 . Hệ thống phòng không Vòm Sắt (Iron Dome) của Israel khai hỏa để đ.ánh chặn tên lửa từ Dải Gaza, ở...
