Vai trò của Mỹ trong thỏa thuận con tin giữa Israel và Hamas

Thỏa thuận thả con tin giữa Israel và Hamas được ký kết với sự giúp đỡ của Tổng thống Mỹ Joe Biden và thoát khỏi những rắc rối vào phút chót.

Tổng thống Mỹ Joe Biden phát biểu tại cuộc họp ở Washington, DC ngày 21/11/2023. Ảnh: AFP/TTXVN

Theo tờ Wall Street Journal (Mỹ) ngày 23/11, cuộc đàm phán con tin bí mật kéo dài nhiều tuần với Hamas đã đi đến hồi kết khi Tổng thống Joe Biden gọi điện cho Quốc vương Qatar Tamim bin Hamad Al Thani, sứ giả chủ chốt của nhóm Hamas, để đưa ra một thông điệp khẩn cấp.

Yahya Sinwar, lãnh đạo Hamas ở Gaza, đã biến mất sau khi quân đội Israel giành quyền kiểm soát bệnh viện Al-Shifa, một cơ sở mà Israel cho rằng Hamas đã sử dụng làm trung tâm chỉ huy và kiểm soát. Hiện tại, trận chiến ở bệnh viện đã kết thúc, ông Sinwar lại xuất hiện và cho biết sẵn sàng đàm phán.

“Đây có thể là cơ hội cuối cùng của chúng ta”, ông Biden nói với Quốc vương Qatar qua một cuộc điện thoại, lưu ý rằng cả hai bên ( Israel và Hamas) đã có những nhượng bộ trong các cuộc đàm phán và bây giờ là lúc để hoàn thành điều đó.

Phía Qatar đồng ý thúc đẩy Hamas và đề nghị ông Biden giúp gây áp lực buộc Israel phải chấp nhận thỏa thuận. Tổng thống Biden cho biết ông đã liên lạc thường xuyên với Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu về vấn đề này.

Tổng thống Biden đã tự đặt mình vào một trong những cuộc đàm phán con tin phức tạp nhất trong lịch sử hiện đại, với các hoạt động ngoại giao con thoi liên quan đến những người đứng đầu Cơ quan Tình báo Trung ương Mỹ (CIA) và Cơ quan tình báo Mossad của Israel, các sĩ quan tình báo Ai Cập và ông Sinwar.

Thỏa thuận đạt được từ các cuộc đàm phán vào sáng 22/11 đã phải đối mặt với thách thức vào phút cuối. Nhưng đến tối 23/11, các nhà đàm phán Qatar cho biết thỏa thuận đã được khôi phục nhằm giải thoát 50 con tin Israel bị Hamas bắt giữ ở Gaza để đổi lấy việc Israel thả 150 tù nhân Palestine, bắt đầu từ 24/11.

Các quan chức Mỹ cho biết, thỏa thuận này cũng yêu cầu tạm dừng hoạt động giám sát bằng máy bay không người lái của Israel ở Gaza – một sự nhượng bộ quan trọng mà Tổng thống Biden đã nhận được từ Thủ tướng Israel Netanyahu.

Tuy nhiên, các quan chức Mỹ cảnh báo rằng thỏa thuận này vẫn còn mong manh vì được đàm phán giữa hai bên thù địch (Israel và Hamas). Đến tối 23/11, các nhà đàm phán vẫn đang thảo luận các chi tiết cụ thể, chẳng hạn như lộ trình mà các con tin sẽ trở về Israel.

Nhưng thỏa thuận này đánh dấu bước đột phá ngoại giao lớn đầu tiên trong cuộc chiến kéo dài 7 tuần. Nó cũng củng cố một kênh liên lạc hiếm hoi giữa các bên tham chiến, làm dấy lên hy vọng rằng các cuộc đàm phán tiếp theo có thể đảm bảo việc thả các con tin khác bị bắt vào ngày 7/10.

Cuộc đàm phán diễn ra trong bối cảnh Israel tiến hành chiến dịch trên bộ sâu rộng vào phía Bắc Gaza – một sự leo thang mà các quan chức Israel cho rằng đã gây áp lực liên tục lên Hamas để thả con tin. Trước đó, các quan chức Mỹ, cùng với các nhà đàm phán Qatar và Ai Cập, lo ngại các cuộc đụng độ tại Al-Shifa và các khu vực khác ở Dải Gaza, sẽ ngăn cản việc thực hiện một thỏa thuận.

Những nội dung cơ bản của thỏa thuận – trao đổi con tin dân sự lấy tù nhân Palestine và viện trợ – đã được các nhà đàm phán đề xuất cách đây vài tuần, nhưng những cuộc đàm phán vẫn tiếp tục đổ vỡ khi xung đột bùng phát. Các bên liên quan cũng tranh cãi về số lượng con tin và tù nhân sẽ được thả.

Trong những ngày đầu của cuộc khủng hoảng, các quan chức hàng đầu của Mỹ, Qatar, Ai Cập, Israel và Gaza bắt đầu tổ chức các cuộc đàm phán bí mật về con tin. Theo một quan chức chính quyền cấp cao Mỹ, cố vấn an ninh quốc gia Nhà Trắng Jake Sullivan đã chỉ đạo Josh Geltzer, cố vấn pháp lý thuộc Hội đồng An ninh Quốc gia và trợ lý Nhà Trắng, giúp thành lập kênh liên lạc trên.

Các quan chức Qatar có nhiệm vụ gây sức ép với các nhà lãnh đạo chính trị của Hamas trong khi Cơ quan tình báo Ai Cập đã có nhiều thập kỷ kinh nghiệm đàm phán với Hamas ở Gaza và đặc biệt là với ông Sinwar. Theo các quan chức trên khắp Trung Đông, Ai Cập đã môi giới thành công lệnh ngừng bắn trong một loạt cuộc chiến trước đây giữa Hamas và Israel và họ duy trì kênh khả thi duy nhất với chỉ huy quân sự của Hamas ở Gaza.

Trong khi đó, ông Netanyahu đang phải chịu áp lực nặng nề trong nước để phá vỡ thế bế tắc. Gia đình các con tin đã tổ chức một cuộc tuần hành phản đối kéo dài 5 ngày từ Tel Aviv đến Jerusalem và gặp gỡ các thành viên nội các chiến tranh của Israel vì lo ngại chiến dịch quân sự sẽ khiến tính mạng của các con tin gặp nguy hiểm hơn.

Hamas đã đe dọa xử tử các con tin trong tuần đầu tiên của cuộc chiến. Những người bị bắt cũng có nguy cơ thương vong trong cuộc ném bom không ngừng của Israel vào Gaza. Gershon Baskin, một nhà đàm phán Israel, người đã môi giới cho một thỏa thuận trả tự do cho một binh sĩ Israel bị Hamas bắt giữ vào năm 2011, cho biết: “Áp lực từ các gia đình và áp lực từ các bên liên quan khác đã thuyết phục ông Netanyahu chấp nhận thỏa thuận”.