Kết quả thử nghiệm đột phá trong phát triển vaccine phòng sốt rét
Một vaccine phòng sốt rét mới được điều chế, qua thử nghiệm ban đầu đạt hiệu quả tới 77%, được đánh giá là đột phá trong cuộc chiến chống lại căn bệnh lây lan từ muỗi này.
Sốt rét là căn bệnh phát sinh từ ký sinh trùng muỗi truyền vào con người. Ảnh: Getty Images
Đài BBC (Anh) cho biết mỗi năm có trên 400.000 người tử vong vì sốt rét, trong đó có nhiều trẻ em sống tại vùng hạ Sahara châu Phi. Mặc dù những năm gần đây đã có nhiều vaccine được thử nghiệm nhưng đây là lần đầu tiên thu được kết quả tích cực như vậy.
Các nhà khoa học tại Đại học Oxford (Anh) cho biết loại vaccine phòng sốt rét này có thể mang tác động đáng kể đến y tế công cộng.
Đội ngũ nghiên cứu vaccine phòng sốt rét R21/Matrix-M này gồm các nhà khoa học tại Đại học Oxford (Anh), Burkina Faso và Mỹ.
Video đang HOT
Qua thử nghiệm R21/Matrix-M với 450 trẻ em tại Burkina Faso, vaccine này được chứng minh an toàn, mang hiệu quả cao trong hơn 12 tháng.
Vaccine phòng sốt rét đã được thử nghiệm trên nhiều trẻ em tại châu Phi. Ảnh: BBC
Cuộc thử nghiệm tiếp theo với quy mô lớn hơn gồm 5.000 trẻ em từ 5 tháng tuổi đến 3 tuổi đang được thực hiện tại 4 quốc gia châu Phi để củng cố lại các kết quả thu được.
Giáo sư Adrian Hill tại Đại học Oxford cho biết đây là vaccine phòng sốt rét đầu tiên “chạm tới” mục tiêu của WHO là hiệu quả tối thiểu 75%. Ông Hill cho biết việc thử nghiệm vaccine phòng sốt rét này được khởi đọng từ năm 2019, trước khi dịch COVID-19 xuất hiện.
Sốt rét là căn bệnh nguy hiểm đến tính mạng do ký sinh trùng truyền từ muỗi sang người. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) ước tính có 229 triệu ca mắc sốt rét trên toàn thế giới năm 2019 với 409.000 người tử vong.
Theo BBC, số người tử vong vì sốt rét tại châu Phi trong năm 2020 còn cao hơn số người qua đời vì COVID-19.
Cảnh báo nguy cơ kháng thuốc sốt rét tại châu Phi
Tình trạng kháng thuốc sốt rét ở châu Phi có dấu hiệu rõ nét hơn với biểu đồ có chiều hướng tương tự như những gì đã ghi nhận cách đây một thập kỷ khi tình trạng kháng thuốc sốt rét lan rộng ở Đông Nam Á.
Thuốc Hydroxychloroquine tại hiệu thuốc ở Provo, Utah, Mỹ. Ảnh minh họa: AFP/TTXVN
Theo phóng viên TTXVN tại châu Phi, nghiên cứu về bệnh sốt rét ở Rwanda được công bố ngày 14/4 trên tạp chí y học uy tín Lancet (Mỹ) cho thấy châu Phi có thể đã bắt đầu chứng kiến sự suy giảm đáng quan ngại về hiệu quả của thuốc sốt rét.
Như từng xảy ra ở Đông Nam Á, các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng việc cho trẻ dùng một đợt thuốc hợp chất artemisinin (thuốc chống sốt rét, được phân lập từ cây thanh hao hoa vàng) không phải lúc nào cũng loại bỏ ký sinh trùng sốt rét khỏi máu của trẻ trong 3 ngày như động lực dược học được thiết kế.
Ở Campuchia và các nước láng giềng, các hợp chất thuốc artemisinin từng được sử dụng rộng rãi để chống lại bệnh sốt rét hiện không phải lúc nào cũng có hiệu quả. Ký sinh trùng sốt rét Plasmodium falciparum đã phát triển các đột biến gene cho phép chúng có khả năng làm giảm tác dụng của thuốc. Các nhà khoa học lo ngại tình trạng kháng thuốc có thể lây lan sang châu Phi - lục địa đang có số ca mắc và số trẻ tử vong cao nhất do chủng sốt rét này gây ra.
Được đưa vào sử dụng từ đầu thập niên 2000, thuốc artemisinin dùng kết hợp với một loại thuốc sốt rét khác để đảm bảo có thể loại bỏ toàn bộ các ký sinh trùng và hiệu quả của thuốc không bị ảnh hưởng. Từ năm 2006, Rwanda bắt đầu sử dụng phổ biến kết hợp artemether-lumefantrine.
Nếu thuốc artemisinin không loại bỏ ký sinh trùng sốt rét kịp thời trong vòng 3 ngày sau khi sử dụng, thuốc sử dụng kết hợp sẽ bị ức chế dược học và có thể phát triển tình trạng kháng thuốc. Tại thời điểm đó, việc điều trị có thể thất bại, như từng xảy ra ở Đông Nam Á.
Tiến sĩ Aline Uwimana của Trung tâm Y sinh Rwanda và là tác giả bài báo đăng trên Lancet cho biết các đột biến có thể xuất hiện một cách tự phát và các nghiên cứu trước đây chỉ ra những trường hợp kháng thuốc cá biệt. Tuy nhiên, nghiên cứu mới của Trung tâm Y sinh Rwanda cho thấy các chủng vi khuẩn kháng thuốc đang bắt đầu trở nên phổ biến hơn và quan trọng nhất là có liên quan đến các tác động lâm sàng làm chậm quá trình thanh thải ký sinh trùng.
Các chuyên gia kêu gọi giám sát chuyên sâu hơn về tình trạng kháng thuốc ở Rwanda và các nước châu Phi khác. Theo Tiến sĩ Naomi Lucchi, đồng tác giả bài viết và là cố vấn thường trú của "Sáng kiến của Tổng thống Mỹ về phòng chống sốt rét" (PMI, đang triển khai tại châu Phi), nghiên cứu của nhóm tác giả cho thấy việc điều trị bệnh sốt rét ở Rwanda vẫn đạt hiệu quả 94%, nhưng các nghiên cứu mới và giám sát liên tục là rất cần thiết.
Nhóm nghiên cứu đã theo dõi việc điều trị 224 trẻ em từ 6 tháng đến 5 tuổi mắc bệnh sốt rét tại ba khu vực Masaka, Rukara và Bugarama của Rwanda. Ở hai địa điểm khảo sát nói trên, khoảng 15% trẻ em vẫn có ký sinh trùng có thể phát hiện được sau 3 ngày sử dụng thuốc, cho thấy nguy cơ kháng một phần theo tiêu chí của Tổ chức Y tế thế giới (WHO). Các nhà nghiên cứu cũng tìm thấy một số đột biến nhất định trong ký sinh trùng, phù hợp với đánh giá của WHO về việc làm chậm quá trình thanh thải.
Các chuyên gia tin rằng đó là các dấu hiệu cảnh báo đáng quan ngại. Giáo sư Philip Rosenthal, Đại học California (San Francisco, Mỹ), bình luận trên tạp chí Lancet rằng nghiên cứu này và các dữ liệu khác cho thấy châu Phi đang "trên bờ vực của tình trạng kháng artemisinin có ý nghĩa lâm sàng", như đã xuất hiện ở Đông Nam Á hơn một thập kỷ trước. Việc các liệu pháp kết hợp quan trọng dựa trên artemisinin (các ACT) mất tác dụng, đặc biệt là ở thuốc trị sốt rét được sử dụng rộng rãi nhất artemether-lumefantrine, có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng, như đã xảy ra khi kháng chloroquine dẫn đến sự gia tăng đáng kể số ca tử vong do sốt rét vào cuối thế kỷ 20.
Giáo sư Rosenthal nhận định khó có thể dự đoán được tốc độ tiến triển ở châu Phi, nhưng việc giám sát chặt chẽ sự phát triển của tình trạng kháng thuốc ở ký sinh trùng sốt rét - với việc thay thế nhanh các phác đồ đã thất bại - có thể cứu sống rất nhiều người.
Việt Nam đang kiểm soát tốt các bệnh truyền nhiễm Việt Nam hiện đang kiểm soát tốt các bệnh truyền nhiễm, trong đó điển hình là dịch bệnh COVID-19. Các bệnh lưu hành chủ yếu như sốt rét, sốt xuất huyết, tay chân miệng, sốt phát ban nghi sởi,... đều có xu hướng giảm so với cùng kỳ; không ghi nhận bệnh dịch có số ca mắc gia tăng đột biến hay các...