Dịch Covid-19 bùng phát trước Tết: Biến chứng khó lý giải ở nhiều bệnh nhân Covid-19

Các nhà nghiên cứu không thể trả lời bao giờ những bệnh nhân khỏi Covid-19 lấy lại được cảm nhận mùi, vị.

Edelmira Rivera (22 tuổi, ở Waco, Texas, Mỹ) đang nằm trên giường với chồng, con trai 16 tháng tuổi và chọn phim để xem. Bất ngờ, họ nghe thấy tiếng nổ lớn bên ngoài căn nhà.

“Cháy rồi!” – em gái Rivera hét lên.

Ngay lập tức, Rivera bỏ mặc tất cả, chỉ kịp ôm con trai và quấn chiếc chăn lên người cậu bé. “Tôi không thể ngửi thấy bất kỳ mùi gì khi đám cháy xảy ra”, người phụ nữ này nói.

Rivera có kết quả xét nghiệm dương tính với SARS-CoV-2 và bị mất khứu giác vào ngày 14/1/2020. Ngọn lửa bùng lên ở phía bên kia bức tường phòng ngủ nhưng Rivera không thể ngửi thấy mùi khét. 4 người khác trong nhà, ở cạnh Rivera cũng vậy.

Em gái của Rivera, Bianca, 19 tuổi, là người đầu tiên phát hiện ra đám cháy sau khi thấy khói bốc lên ở phía bên kia căn nhà. Ban đầu Biana cho rằng chị gái nổ bỏng ngô trong bếp.

Biana bước ra khỏi phòng khi mùi càng khét hơn. Khói ngập tràn hành lang. Cô nhanh chóng hét lên và đưa 7 người thân, 3 chú chó ra khỏi nhà trước khi ngọn lửa thiêu rụi nó.

Tương tự Edelmira Rivera, hàng triệu người trên thế giới đã bị biến đổi khứu giác hoặc vị giác sau khi nhiễm SARS-CoV-2. Thông thường, các triệu chứng chỉ kéo dài vài tuần. Nhưng những người này thì không.

Edelmira Rivera và gia đình thoát khỏi đám cháy trong gang tấc. Ảnh: USA Today.

Một triệu người nhiễm nCoV sắp mất cảm giác mùi, vị?

Một năm sau đại dịch, các nhà nghiên cứu vẫn không thể chắc chắn khi nào những bệnh nhân khỏi Covid-19 có thể lấy lại khứu giác và vị giác của họ.

Giáo sư, tiến sĩ Jay Piccirillo, chuyên gia tai mũi họng, Đại học Y khoa Washington, Mỹ, dự đoán trong năm tới, ít nhất thêm một triệu người tại Mỹ sẽ bị suy giảm khứu giác hoặc vị giác vì Covid-19.

Các nghiên cứu do Thư viện Y khoa Quốc gia và tạp chí Journal of Internal Medicine Mỹ công bố cho thấy có tới 80% người nhiễm nCoV bị rối loạn chức năng khứu giác hoặc vị giác. Một số giảm khả năng ngửi hoặc nếm. Số khác mất hoàn toàn cảm giác mùi, vị. Không ít người khi nếm, ngửi mùi, vị nào đó thành thứ khác. Những trường hợp này ngày càng phổ biến.

Giáo sư, tiến sĩ, chuyên gia tai mũi họng, Evan Reiter, Đại học Virginia Commonwealth, Mỹ, lý giải thông thường chúng ta ăn hoặc ngửi thứ gì, não sẽ tập hợp các tín hiệu và đưa ra kết luận để bạn cảm nhận hương vị của thực phẩm.

Nhưng ở người nhiễm nCoV, chức năng này không còn hoạt động bình thường. Hầu hết bệnh nhân sẽ lấy lại hai cảm giác trên sau vài tuần. Tuy nhiên, triệu chứng kéo dài sau 6 tháng ở 5-10% bệnh nhân. “Các giác quan của họ có thể không bao giờ hoạt động trở lại”, ông Piccirillo cảnh báo.

Nhiều người không thể lấy lại cảm giác mùi, vị sau khi mắc Covid-19 dù bệnh nhẹ. Ảnh: iStock.

Ngay từ đầu đại dịch, giới nghiên cứu đã cảnh báo rối loạn khứu giác liên quan các trường hợp mắc Covid-19 nhẹ và nhiều người trẻ. Nghiên cứu trên tạp chí Journal of Internal Medicine vào đầu tháng 1 càng củng cố thêm cho kết luận này.

Trong hơn 2.500 người mắc Covid-19 tại 18 bệnh viện ở châu Âu, 74% bệnh nhân cho biết khứu giác của họ bị biến đổi; 46% cảm nhận vị giác khác biệt so với thông thường. Đa số họ đều là bệnh nhân trẻ tuổi và tình trạng mắc Covid-19 nhẹ.

Tin vui là hơn 50% bệnh nhân bị mất mùi, vị đã lấy lại chức năng ngửi, nếm sau một tháng. Tuy nhiên, 5% không có cải thiện, rất khó để tiên đoán tình trạng sức khỏe của họ trong tương lai.

Tiến sĩ Pam Dalton, Trung tâm Monell Chemical Senses ở Philadelphia, trấn an các bệnh nhân không nên từ bỏ hy vọng. Theo bà, một số người bị mất khứu giác do dùng thuốc tê và sẽ lấy lại chức năng sau vài năm.

Nhiều hệ lụy sức khỏe

Nhiều nghiên cứu về cách SARS-CoV-2 phá vỡ vị giác và khứu giác đã được tiến hành. Tháng 7/2020, hàng chục nhà nghiên cứu công bố bài báo cho thấy nCoV thay đổi khứu giác ở bệnh nhân không phải bằng cách lây nhiễm trực tiếp vào tế bào thần kinh phát hiện mùi. Nó triệt hạ các cơ quan hỗ trợ tế bào, gây ảnh hưởng trên diện rộng và từ gốc.

Giáo sư, tiến sĩ thần kinh học Sandeep Robert Datta, Trường Y Harvard, cho biết họ đưa ra kết quả này dựa trên khám nghiệm tử thi của những bệnh nhân Covid-19. “Chưa bao giờ trong lịch sử y khoa lại ghi nhận nhiều người bị mất khứu giác và vị giác đến vậy”, vị chuyên gia nói.

Nhưng thách thức với giới nghiên cứu đó là họ không thể lý giải cơ chế nào ảnh hưởng tới vị giác của bệnh nhân. Những người mắc Covid-19 bị mất mùi vị gần như không có phác đồ điều trị cụ thể.

Một số người được điều trị bằng steroid và vitamin. Số khác được huấn luyện khứu giác bằng cách ngửi nhiều loại dầu khác nhau trong thời gian ngắn để tìm lại chức năng đã mất. Dù vậy, các nhà khoa học vẫn như “mò kim đáy bể”. Giáo sư Piccirillo chia sẻ: “Chúng tôi cho rằng bệnh nhân mất mùi vị là dạng sai lầm nào đó. Khi ngửi cà phê, họ lại thấy mùi của quả cam”.

Các vị chuyên gia cho biết mất mùi, vị có thể ảnh hưởng nghiêm trọng tới chất lượng sống và khiến việc xác định những mối nguy hiểm của bệnh nhân khó khăn hơn. Điển hình như trường hợp của Rivera, cô không thể ngửi thấy mùi khí gas đang rò rỉ hay thực phẩm ôi thiu.

Với những người làm nghề phụ thuộc nhiều vào giác quan, mất mùi vị khiến họ mất việc. Nó thậm chí làm thay đổi các mối quan hệ, suy giảm sức khỏe tinh thần và dẫn đến tăng hoặc giảm cân nghiêm trọng.

Bà Lyss Stern chán nản và buồn bã khi mất đi cảm giác nếm, ngửi mọi thứ xung quanh. Ảnh: USA Today.

Lyss Stern, 46 tuổi, ở New York, cho biết bà đã tăng 30 kg kể từ khi mất khứu, vị giác vào cuối tháng 3 năm ngoái. Người phụ nữ này chỉ mắc Covid-19 giai đoạn nhẹ và khỏi bệnh sau 6 tuần.

Nhưng cuộc sống của Stern sau đó không thể quay trở lại như cũ. Bà quá mệt để tập thể dục, ăn nhiều thực phẩm chứa carbs vì thích cảm giác của nó trong miệng. Stern bắt đầu có thói quen tới cửa hàng dưa muối mỗi tuần để mua nhiều loại thực phẩm, cố gắng tìm kiếm cảm giác mùi vị trong miệng.

Tháng 12 năm ngoái, Stern cảm nhận được mùi của quả cam, lần đầu tiên sau nhiều tháng miệng chỉ thấy nhạt nhẽo. Người phụ nữ này đã khóc. Vài tuần trước, bà nếm được mùi của chiếc bánh quy khi tình cờ đi ngang qua một cửa tiệm.

Bà Stern bộc bạch cảm giác không thể nếm mùi vị khiến bà chán nản và buồn bã. “Mọi thứ đối với tôi chỉ có một mùi duy nhất đó là ‘kinh khủng’. Nhưng tôi sẽ không gục ngã. Rất nhiều người đã không sống sót khỏi nanh vuốt của ‘con thú hoang’ này. Tôi sẽ không để nó đánh bại mình”, người phụ nữ 46 tuổi tâm sự. Gia đình Stern đang chuyển đến căn hộ khác và định lắp thiết bị cảnh báo rò khí gas, khói.

Gail Pav, 53 tuổi, ở Long Beach, Mississippi, phải nhờ chồng nếm thử bữa ăn của họ và nói cho bà biết có thứ gì đó bốc mùi trong thùng rác. Bà bị mắc Covid-19 nhẹ vào tháng 9, chỉ thấy ngạt mũi nhưng không sốt. Kể từ đó, cơ quan này của Pav gần như biến mất.

Những người như Gail Pav, Edelmira Rivera hay Lyss Stern đều không thể quay trở lại như lúc trước. Đến thời điểm này, tất cả điều mà họ có thể làm là tự trang bị những vật dụng khác để bảo vệ bản thân, chật vật tìm cách cải thiện chất lượng sống.