Nhiễm khuẩn cấp do bệnh Whitmore có thể gây mất mạng trong 1 tuần
Ghi nhận, từ ngày 1/10 – 25/11, Bệnh viện Đà Nẵng đã tiếp nhận 29 ca Whitmore (vi khẩn ăn thịt người), trong đó phần lớn đến từ Quảng Nam, một số ở Nghệ An, Quảng Ngãi và Đà Nẵng.
Trong số 29 bệnh nhân này, có 3 ca nặng được chuyển từ Khoa Y học nhiệt đới sang Khoa Hồi sức tích cực điều trị. Tuy nhiên, do bệnh nặng nên đã có 2 trường hợp tử vong.
Đây là một bệnh lý rất nguy hiểm, tỉ lệ tử vong chiếm khoảng từ 40 – 60%, bệnh nhân có thể mất mạng trong vòng 1 tuần nếu bị nhiễm khuẩn cấp và khi không được phát hiện và cấp cứu kịp thời. Nguồn tin được cảnh báo từ Trung tâm Kiểm soát bệnh tật TP Hồ Chí Minh cho biết như trên.
TS.BS.Lê Bửu Châu, Trưởng khoa nhiễm B – Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới TP Hồ Chí Minh, bệnh Whitmore còn được gọi là bệnh Melioidosis – là một bệnh lý nhiễm trùng ở người và động vật do vi khuẩn Burkholderia pseudomallei gây ra.
Bệnh này được Alfred Whitmore mô tả đầu tiên vào năm 1911 khi nghiên cứu một trường hợp bệnh ở Rangun, Myanma. Nhiều báo cáo sau đó cho thấy bệnh hiện diện ở nhiều nơi trên thế giới ở cả người và động vật, tập trung chủ yếu ở khu vực Bắc Úc và Đông Nam Á như Thái Lan, Singapore, Malaysia, Indonesia và Việt Nam.
Vi khuẩn cũng phân lập được ở các động vật mắc bệnh như mèo (năm 1928), chó (năm 1925), ngựa, bò (năm 1930), động vật gậm nhấm và nhiều loại động vật khác.
Các biểu hiện lâm sàng khác nhau của bệnh Whitmore từ những trường hợp đã khám bệnh tại Bệnh viện Bệnh Nhiệt Đới TP Hồ Chí Minh.
Tại Việt Nam, trường hợp bệnh Melioidosis đầu tiên được tác giả Pons và Advier từ Viện Pasteur Sài Gòn báo cáo vào năm 1925 ở một thai phụ 24 tuổi sống tại Thủ Đức. Sau đó, trong khoảng những thập niên từ 1940 đến 1970, rất nhiều trường hợp melioidosis trên lính Pháp và lính Mỹ tham chiến ở Việt Nam đã được ghi nhận.
Những nghiên cứu trong thời gian gần đây ở nước ta cho thấy bệnh phân bố ở nhiều tỉnh thành phía Bắc và phía Nam. Bệnh gặp ở nam nhiều hơn nữ, người lớn nhiều hơn trẻ em, mùa mưa nhiều hơn các mùa khác. Tỷ lệ tử vong do bệnh Whitmore tới trên 40%, nhất là các trường hợp sốc nhiễm khuẩn và viêm phổi nặng.
Tại Bệnh viện Bệnh nhiệt đới, số trường hợp mắc hàng năm tương đối ít, khoảng 20 trường hợp mỗi năm. Theo báo cáo của Bệnh viện Chợ Rẫy năm 2006, hàng năm tại đây nhận điều trị khoảng 20 trường hợp bệnh. Điều này cho thấy bệnh melioidosis vẫn là bệnh không quá phổ biến ở các tỉnh phía nam xung quanh TP. Hồ Chí Minh.
Video đang HOT
Về tác nhân gây bệnh,vi khuẩn Burkholderia pseudomallei gây bệnh melioidosis là trực khuẩn gram âm, dạng hình roi, kích thước 0,8-1,5 mm, thường bắt màu đậm ở 2 cực (hình kim băng) khi nhuộm xanh methylen. Trong môi trường tự nhiên, vi khuẩn này sống chủ yếu trong đất ẩm, đặc biệt tìm thấy nhiều trong đất sét ở độ sâu 25-45 cm. Vi khuẩn có khả năng tồn tại trong những điều kiện môi trường khác nhau như môi trường nghèo chất dinh dưỡng, môi trường khô hạn hay acid. Tuy nhiên, tác nhân này dễ bị tiêu diệt bởi tia cực tím.
Đường xâm nhập vào cơ thể người của vi khuẩn B. pseudomallei thường nhất là qua da bị trầy sướt. Những người thường xuyên tiếp xúc với đất và nước bị nhiễm vi khuẩn nhưng không sử dụng bảo hộ lao là đối tượng nguy cơ cao mắc bệnh lý này. Lây truyền từ người sang người hay truyền từ động vật sang người cực kỳ hiếm gặp.
Bệnh xảy ra ở mọi lứa tuổi nhưng tần suất mắc cao nhất ở lứa tuổi từ 40 đến 60. Nam và nữ đều có nguy cơ mắc bệnh nhưng do có điều kiện tiếp xúc với mầm bệnh nhiều hơn nên nam giới thường có tỷ lệ mắc bệnh cao hơn nữ giới.
Bệnh hay xảy ra ở người thường xuyên tiếp xúc với đất và nước như người làm ruộng, công nhân xây dựng, người làm vườn, quân nhân…Khoảng 80% người bệnh có một hoặc nhiều bệnh nền như đái tháo đường nghiện rượu bệnh phổi, thận mạn tính trong đó quan trọng hơn cả là đái tháo đường không được kiểm soát tốt đường huyết.
Sau khi xâm nhập vào cơ thể, vi khuẩn có thể gây nhiều thể lâm sàng khác nhau. Các thể lâm sàng này có thể xuất hiện riêng rẽ hay phối hợp như viêm phổi nhiễm khuẩn huyết/Sốc nhiễm khuẩn nhiễm khuẩn da mô mềm: áp xe dưới da, mụn mủ, viêm mô tế bào áp xe đa cơ quan: áp xe gan, lách, thận, tiền liệt tuyến, tuyến mang tai, áp xe đa ổ ở mô dưới da….
Những trường hợp tổn thương da dạng loét, hoại tử một hoặc nhiều nơi trên cơ thể, có lẽ vì thế trong thời gian gần đây có người gọi đây là “bệnh do nhiễm vi khuẩn ăn thịt người”. Cách gọi không đúng này đang gây hiểu nhầm, hoang mang cho người dân.
Triệu chứng của bệnh có thể cấp tính như sốt cao, suy hô hấp, tụt huyết áp hoặc có biểu hiện sốt kéo dài, viêm khớp, loét hoại tử một hay nhiều vùng da trên người. Đôi khi có biểu hiện lâm sàng giống bệnh cảnh lao.
Theo thống kê của Trung tâm Kiểm soát và Phòng chống dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), người nhiễm vi khuẩn bệnh Whitmore nếu không được điều trị kịp thời thì cứ 10 người nhiễm sẽ có 9 người tử vong. Tuy nhiên, khi người bệnh được chẩn đoán sớm, điều trị đúng (dùng kháng sinh) thì con số tử vong vẫn ở mức 4 người trên 10 người (khoảng 40%) và tỷ lệ tử vong có thể giảm xuống chỉ còn 2/10 người khi bệnh nhân được điều trị trong điều kiện y tế tốt, chăm sóc tích cực, điều trị kịp thời và hiệu quả.
Các triệu chứng khi nhiễm vi khuẩn Whitmore thường xuất hiện trong vòng 24 giờ kể từ khi nhiễm khuẩn, và thường không xuất hiện đơn lẻ mà xuất hiện kết hợp với nhau.
Các dấu hiệu có thể xuất hiện là đau tăng mạnh ở khu vực xung quanh của vết thương, chỗ trầy xước… Khu vực xung quanh vết thương biểu hiện triệu chứng viêm rất rõ (sưng, nóng, đỏ, đau). Ngoài ra, xuất hiện các triệu chứng như sốt, chóng mặt, cảm giác khó chịu, buồn nôn, tiêu chảy, màu da vùng vi khuẩn xâm nhập (chân, tay…). Tiếp đến là xuất hiện mụn nước chứa đầy dịch sẫm màu có mùi khó chịu. Sau đó da mất màu, bong da, tuột da khi hoại thư mô xảy ra.
Các triệu chứng nghiêm trọng thường xảy ra trong vòng 4 – 5 ngày sau khi nhiễm khuẩn như tụt huyết áp nghiêm trọng, sốc nhiễm khuẩn, nhiễm độc và có thể lơ mơ dẫn đến hôn mê.
Nói chung đây là bệnh nhiễm trùng nặng, có tỷ lệ tử vong cao và một số trường hợp diễn tiến tối cấp, tử vong nhanh nếu bệnh nhân không được chẩn đoán sớm, chẩn đoán đúng và điều trị kịp thời.
Theo khuyến cáo của Chuyên gia, để phòng tránh căn bệnh nguy hiểm này, cần hạn chế tiếp xúc với bùn, đất, nước vùng bị ô nhiễm, đặc biệt là vùng sau lũ, lụt có khả năng nhiễm vi khuẩn Whitmore, nhất là tay, chân trần tiếp xúc không có bảo hộ lao động. Vì vậy, nên sử dụng ủng, tất nilon, bao tay khi tiếp xúc với nước, đất và mặc đồ bảo hộ nếu cần thiết. Những người đang có vết thương, mụn nhọt ở tay, chân, … nên tránh tiếp xúc với bùn, đất, nguồn nước ô nhiễm.
Nếu bị thương, vết thương nhiễm bẩn cần rửa sạch bằng xà phòng, sát trùng bằng cồn và lau khô và cần đến ngay bệnh viện, cơ sở y tế gần nhất để thăm khám khi có các triệu chứng sốt cao, viêm phổi, bị áp-xe hay nổi cục nhiễm trùng ở nhiều vùng cơ thể khác nhau.
Bệnh Whitmore - nguy hiểm, dễ lây nhiễm khi tiếp xúc
Sau những ngày lũ lụt kéo dài tại miền Trung, số người bị mắc bệnh Whitmore (hay còn gọi là bệnh Melioidosis) đang gia tăng với hàng chục ca bệnh, trong đó đã ghi nhận một số ca tử vong.
Theo các chuyên gia y tế, Whitmore là bệnh ít gặp, không dễ lây lan thành dịch nhưng bệnh rất dễ mắc, nguy hiểm nhất với những người mắc bệnh mãn tính nên nguy cơ tử vong không hề thấp. Hơn nữa, bệnh không chỉ xuất hiện tại miền Trung sau mưa lũ mà còn được ghi nhận tại nhiều địa phương khác.
PGS-TS Đỗ Duy Cường thăm khám cho người bệnh mắc bệnh Whitmore
Vi khuẩn gây bệnh trong tự nhiên
Theo Cục Y tế dự phòng (Bộ Y tế), bệnh Whitmore là một bệnh nhiễm trùng ở người và động vật do vi khuẩn Burkholderia Pseudomallei gây ra. Đáng lưu ý, vi khuẩn B. pseudomallei tồn tại tự nhiên trong đất, có thể gây ô nhiễm nguồn nước và lây truyền chủ yếu qua da khi có vết thương hở tiếp xúc trực tiếp với đất, bùn, nước bị nhiễm khuẩn. Tuy nhiên, hiện chưa có bằng chứng về việc lây truyền vi khuẩn B. pseudomallei từ người sang người hoặc từ động vật sang người. Vì thế, Whitmore là bệnh ít gặp, không lây lan thành dịch.
TS-BS Lê Bửu Châu, Trưởng Khoa Nhiễm B, Bệnh viện (BV) Bệnh nhiệt đới TPHCM cho biết, bệnh được nhà nghiên cứu bệnh học người Anh tên Alfred Whitmore mô tả đầu tiên vào năm 1911 khi nghiên cứu một trường hợp bệnh ở Rangoon (Myanmar). Biểu hiện của bệnh rất đa dạng, từ nhiễm trùng không triệu chứng đến các thể nặng như viêm phổi kèm nhiễm khuẩn huyết, sốc nhiễm khuẩn, áp xe ở nhiều cơ quan trong đó có da. Do vùng da loét bị hoại tử nhiều nên hiện nay bệnh được gọi là "bệnh ăn thịt người" - cách gọi này là chưa chính xác và dễ gây hoang mang cho người dân.
Tại Việt Nam, bệnh Whitmore được biết từ rất lâu, trường hợp đầu tiên được báo cáo vào năm 1925 từ Viện Pasteur Sài Gòn (nay là Viện Pasteur TPHCM) ở một thai phụ 24 tuổi sống tại Thủ Đức. Sau đó, nhiều trường hợp bệnh được ghi nhận ở cả những người lính Pháp và lính Mỹ tham chiến ở Việt Nam. Những nghiên cứu trong thời gian gần đây ở nước ta cho thấy, bệnh hiện diện ở nhiều tỉnh thành phía Bắc và phía Nam. Bệnh gặp ở nam nhiều hơn nữ, người lớn nhiều hơn trẻ em, mùa mưa nhiều hơn các mùa khác.
Thống kê của BV Bệnh nhiệt đới TPHCM, số người mắc bệnh Whitmore hàng năm tương đối ít, khoảng 20 trường hợp. Đa số các bệnh nhân đến từ TPHCM và các khu vực lân cận như Tây Ninh, Bình Dương, Bình Phước, Long An... Tại một số cơ sở y tế khác như BV Bạch Mai, BV đa khoa tỉnh Hòa Bình thời gian qua cũng tiếp nhận khá nhiều trường hợp bệnh Whitmore và số ca mắc đang có chiều hướng gia tăng. Thống kê của Trung tâm Bệnh nhiệt đới, BV Bạch Mai, nếu như trước đây, 5-10 năm mới có 20 ca mắc Whitmore thì từ đầu năm 2020 đến nay, trung tâm đã điều trị cho khoảng 30 bệnh nhân Whitmore. Riêng từ đầu tháng 11 đến nay, đã có 6 bệnh nhân từ các tỉnh Sơn La, Nghệ An và Hà Tĩnh. PGS-TS Đỗ Duy Cường, Giám đốc Trung tâm Bệnh nhiệt đới cho biết, các bệnh nhân đều trên 50 tuổi và có tiền sử bị đái tháo đường, sưng đau khớp gối, nhiễm trùng nặng, có bệnh nhân bị áp xe phổi.
Do có biểu hiện lâm sàng đa dạng nên Whitmore rất dễ chẩn đoán nhầm sang bệnh khác khiến việc điều trị gặp khó. "Để xác định bệnh cần dựa trên các xét nghiệm phân lập và định danh vi khuẩn trong các mẫu bệnh phẩm máu, mủ, đờm, nước tiểu, hoặc dịch não tủy. Điều trị lâu dài bằng kháng sinh đặc hiệu Ceftazidime hoặc Carbapenem đường tĩnh mạch, thời gian tấn công 2-4 tuần, sau đó sang giai đoạn duy trì bằng Biseptol kéo dài 3-6 tháng", PGS-TS Đỗ Duy Cường cho biết.
Chưa có vaccine phòng bệnh
Qua một số nghiên cứu của Bộ Y tế cho thấy, tại nước ta, khoảng 70% ca bệnh Whitmore nhập viện trong thời gian từ tháng 9 đến tháng 11. Số bệnh nhân tăng tỷ lệ thuận với lượng mưa. Đa số bệnh nhân là nông dân, tuổi từ 50 đến 70, trong đó nhiều người mắc có bệnh nền đái tháo đường hoặc bệnh mãn tính liên quan đến phổi và thận, có biểu hiện nhiễm khuẩn huyết và viêm phổi. Bệnh Whitmore cũng bắt gặp ở tất cả các độ tuổi, cả ở nam và nữ, thường gặp ở người có nghề nghiệp tiếp xúc trực tiếp và thường xuyên với đất, nước.
Đáng lưu ý, hiện nay thế giới vẫn chưa có vaccine phòng bệnh Whitmore dù đã có những loại kháng sinh điều trị đặc hiệu. Các biện pháp phòng bệnh chủ yếu là đảm bảo vệ sinh cá nhân, vệ sinh môi trường, sử dụng bảo hộ lao động khi làm việc có tiếp xúc với đất, bùn, nước bị nhiễm khuẩn hoặc trong môi trường không đảm bảo vệ sinh, diệt khuẩn vết rách da, trầy xước hoặc bỏng và thực hiện ăn chín uống sôi.
Một bệnh nhân mắc bệnh Whitmore bị vi khuẩn gây nhiễm trùng
Để chủ động phòng bệnh Whitmore, Cục Y tế dự phòng khuyến cáo người dân cần thực hiện nghiêm túc các biện pháp: hạn chế tiếp xúc với đất hoặc nước, bùn, đặc biệt là nơi bị ô nhiễm nặng; sử dụng giày, dép và găng tay đối với những người thường xuyên làm việc ngoài trời, tiếp xúc với đất và nước bẩn; khi có vết thương hở, vết loét hoặc vết bỏng cần tránh tiếp xúc với đất, nước bị ô nhiễm.
Nếu bắt buộc phải tiếp xúc thì sử dụng băng chống thấm và cần được rửa sạch, đảm bảo vệ sinh. Những người có bệnh mãn tính như tiểu đường, suy giảm miễm dịch cần được chăm sóc, bảo vệ các tổn thương để ngăn ngừa nhiễm khuẩn. Khi nghi ngờ nhiễm bệnh cần đến cơ sở y tế để được tư vấn, khám, xét nghiệm xác định nhiễm vi khuẩn B. pseudomallei và điều trị kịp thời.
Cục Y tế dự phòng vừa có công văn gửi Sở Y tế các tỉnh, thành phố yêu cầu tăng cường giám sát chặt chẽ tình hình bệnh Whitmore, phát hiện sớm các trường hợp mắc mới, lấy mẫu xét nghiệm các trường hợp nghi ngờ và các đối tượng nguy cơ cao để phát hiện sớm các trường hợp mắc và xử lý điều trị trên địa bàn tỉnh, thành phố, đặc biệt là các vùng nguy cơ cao đã có bệnh nhân mắc bệnh. Tổ chức thu dung, cấp cứu bệnh nhân, điều trị tích cực để hạn chế các trường hợp tử vong do Whitmore. Chỉ đạo các đơn vị y tế tổ chức điều tra, phân tích dịch tễ các trường hợp mắc bệnh, nguy cơ và các biện pháp phòng chống.
Người mắc bệnh Whitmore có biểu hiện lâm sàng rất đa dạng như: sốt, sốt kèm lạnh run, sốt kéo dài, suy hô hấp, loét da, viêm đường tiết niệu, viêm phổi, áp xe ở gan, lách, nhiễm trùng huyết... Do vậy, bệnh khó chẩn đoán và tỷ lệ tử vong cao, có thể tới 40% do biến chứng viêm phổi nặng, nhiễm trùng huyết và sốc nhiễm trùng. Nguy hiểm hơn, đối với người có bệnh nền (đái tháo đường, bệnh gan, thận, phổi mãn tính, suy giảm miễn dịch) có nguy cơ mắc bệnh cao hơn.
Những đối tượng có nguy cơ cao mắc bệnh Whitmore Thời gian gần đây liên tục có sự gia tăng các ca bệnh Melioidosis (hay còn gọi là bệnh Whitmore). Đây cũng là căn bệnh khiến vị Chủ tịch UBND của một xã tỉnh Quảng Bình tử vong khi cứu hộ người dân trong bão lũ. Vậy những đối tượng nào dễ bị mắc chứng bệnh này và cách phòng tránh ra sao?...