Khám phá công nghệ nuôi trồng loài nấm “nửa cây nửa con” của các nhà khoa học Việt
Đông trùng hạ thảo là một dược liệu quý vẫn được ví von là “đắt như vàng”. Hãy cùng khám phá xem các nhà khoa học Việt Nam đã “thuần phục” loại nấm có vòng đời hết sức kỳ lạ này bằng công nghệ hiện đại như thế nào?
Đông trùng hạ thảo thực chất là gì?
“Đông trùng hạ thảo” không phải là tên của một loài nấm riêng biệt, mà là cách gọi chung để chỉ nhiều loài có cùng kiểu vòng đời trong một chi của ngành Nấm Túi có tên là Cordyceps: Vào mùa Đông các bào tử nấm đã thâm nhập vào cơ thể côn trùng, phát triển hệ sợi và “ăn thịt” côn trùng từ bên trong, tích tụ dinh dưỡng vào hệ sợi. Đến mùa xuân, gặp điều kiện sinh thái thuận lợi, quả thể nấm mọc lên từ cơ thể côn trùng và tiếp tục phát tán bào tử”. Trong đó, hai loài Cordyceps militaris và Cordyceps sinensis chính là những loại Đông trùng hạ thảo có đặc tính dược liệu quý, được tập trung nghiên cứu và sử dụng nhiều hơn cả
Tiến sĩ Ngô Xuân Nghiễn(trái) và Tiễn sĩ Nguyễn Thị Bích Thùy (phải), các chuyên gia nấm ăn, nấm dược liệu thuộc khoa Công nghệ sinh học, Học viện Nông nghiệp Việt nam
Theo phân tích của tiến sĩ Ngô Xuân Nghiễn – Chuyên gia nấm ăn, nấm dược liệu, khoa Công nghệ sinh học, Học viện Nông nghiệp Việt Nam, loài Cordyceps sinensis vẫn chưa thể nuôi trồng nhân tạo ra quả thể, mà được thu thập 100% từ thiên nhiên, ở những vùng núi có độ cao từ 3500 đến 5000 mét của Tây Tạng, Thanh Hải (Trung Quốc), Nepal. Đây cũng chính là loại nấm Đông trùng hạ thảo có mức giá “sốc” hàng trăm triệu đồng cho đến cả tỷ đồng một cân mà chúng ta vẫn thường nghe nhắc đến.
Loài Cordyceps sinensis trong tự nhiên.
Trong khi đó, loài Cordyceps militaris (đôi khi còn được gọi là Nhộng trùng thảo để phân biệt với Cordyceps sinensis), đã có thể được nuôi trồng nhân tạo cho quả thể, nhờ vậy nguồn cung cấp cho thị trường dồi dào hơn, không bị phụ thuộc hoàn toàn vào sản lượng khai thác tự nhiên, do đó giá thành của Cordyceps militaris cũng mềm hơn rất nhiều so với loài Cordyceps sinensis.
Cordyceps militaris được nuôi trồng
Hiện nay, loại Đông trùng hạ thảo Cordyceps militaris chủ yếu được nuôi trồng ở Trung Quốc, Hàn Quốc, Mỹ, Thái Lan và đặc biệt là cả Việt Nam.
Chủ động nguồn giống Đông trùng hạ thảo thuần việt – Mục tiêu hàng đầu của các nhà khoa học!
Theo tìm hiểu, Trung tâm đào tạo, nghiên cứu và phát triển Nấm, khoa Công nghệ sinh học, Học viện Nông nghiệp Việt Nam, hiện đang là một trong những cơ sở đi đầu ở khu vực miền Bắc, trong nhiệm vụ thu thập, bảo tồn nguồn gen Đông trùng hạ thảo “thuần việt”, xây dựng các quy trình công nghệ nuôi trồng, cũng như tiến hành các nghiên cứu chuyên sâu về loại nấm quý này!
Nấm Đông trùng hạ thảo được lai tạo và nuôi trên môi trường thạch
Chia sẻ với PV Dân Trí về công tác thu thập và bảo tồn nguồn gen Đông trùng hạ thảo, tiến sĩ Ngô Xuân Nghiễn cho biết: “Các chủng giống Đông trùng hạ thảo hoàn toàn có thể mua từ nước ngoài. Tuy nhiên, loại giống nhập này chỉ có thể nuôi trồng 2-3 thế hệ sẽ bị thoái hóa và ảnh hưởng đáng kể đến năng suất. Do đó, để đảm bảo chủ động được nguồn giống tốt,các nhà khoa học của Trung tâm đã liên tục tìm kiếm, thu thập các nguồn gen trong tự nhiên của Việt Nam và nhập nội. Tiến hành lai tạo, tuyển chọn, đ.ánh giá để có được những giống nấm chất lượng cao và ổn định phục vụ sản xuất, đây cũng là mục tiêu mà Trung tâm đào tạo, nghiên cứu và phát triển Nấm theo đuổi.”
Quy trình nhân giống Đông trùng hạ thảo
Qua trao đổi với tiến sĩ Ngô Xuân Nghiễn chúng tôi được biết, những giống Đông trùng hạ thảo được chọn tạo, đảm bảo về năng suất và tính ổn định trong điều kiện nuôi trồng nhân tạo sẽ được tiến hành nhân sinh khối theo nhiều cấp. Quy trình nhân giống được tiến hành như sau:
Video đang HOT
Từ nguồn giống gốc được nuôi trên môi trường thạch, các chuyên gia sẽ tiến hành nhân lên thành giống cấp 1 (1 ống giống gốc có thể nhân ra 30-40 ống giống cấp 1). Sau khi sinh khối sợi giống nấm cấp 1 phát triển kín bề mặt thạch nghiên, giống cấp 1 sẽ được tiếp tục nhân chuyển ra giống cấp trung gian, đặc biệt bước nhân giống này được thực hiện trong môi trường dịch thể (lỏng), trong thời gian từ 5-7 ngày.
Đông trùng hạ thảo được nhân sinh khối trong môi trường dịch thể.
Sau thời gian này, giống trung gian tiếp tục được nhân thành giống thương phẩm, trong các bình Bioreactor với dung tích 5 lít, 30 lít hoặc 50 lít. Thời gian gian nuôi lúc này sẽ kéo dài khoảng 1 tuần, tuy nhiên cũng có sự biến thiên tùy theo hệ số pha loãng giống.
Hệ thống bình Bioreactor dùng để nhân sinh khối Đông trùng hạ thảo.
Khám phá công nghệ nuôi trồng Đông trùng hạ thảo tiên tiến
“Sau khi sinh khối sợi giống nấm Đông trùng hạ thảo đã đủ lớn sẽ được tiến hành kiểm tra, đ.ánh giá, nếu giống sạch bệnh và sinh trưởng tốt, giống sẽ được đem đi cấy vào môi trường nuôi trồng” – Tiến sĩ Ngô Xuân Nghiễn cho biết.
Cũng theo chia sẻ của vị chuyên gia này, các môi trường phổ biến dùng để nuôi cấy đông trùng hạ thảo là: con tằm trưởng thành, nhộng tằm và môi trường hữu cơ tổng hợp/tự nhiên.
Đối với loại giá thể hữu cơ tổng hợp/tự nhiên, hiện có rất nhiều công thức pha chế khác nhau. Những công thức này ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng của nấm Đông trùng hạ thảo thành phẩm. Một số cơ sở nuôi trồng sử dụng Pepton, cao nấm men, cao thịt và một số thành phần phụ gia khác để pha chế.
Tuy nhiên, đây là nguồn hữu cơ tổng hợp, nếu không sử dụng những loại tinh sạch tốt, đạt tiêu chuẩn sử dụng trong thực phẩm, thì rất dễ ảnh hưởng đến sức khỏe của người dùng. Tại Trung tâm đào tạo, nghiên cứu và phát triển nấm, nguyên liệu để pha chế loại giá thể này hoàn toàn có nguồn gốc từ thiên nhiên như: dịch chiết từ nhộng tằm nuôi hữu cơ, giá đỗ, nước dừa, bột đậu tương, nhằm hướng đến việc hoàn thiện quy trình nuôi trồng Đông trùng hạ thảo hữu cơ “100%”.
Giá thể hữu cơ tự nhiên dùng để nuôi Đông trùng hạ thảo tại Trung tâm đào tạo, nghiên cứu và phát triển Nấm, Học viện Nông nghiệp Việt Nam
Được biết, sau khi giống nấm được cấy vào giá thể nuôi trồng sẽ trải qua hai giai đoạn sinh trưởng và phát triển khác nhau, đòi hỏi những điều kiện môi trường sinh thái riêng biệt.
Trước hết là pha sợi, đây là thời kỳ hệ sợi nấm từ giống cấy tăng trưởng nhanh để chiếm lấy giá thể và hấp thụ các chất dinh dưỡng từ môi trường giá thể. Kể từ giai đoạn này, nấm sẽ được nuôi trong phòng lạnh với nhiệt độ nằm trong khoảng 18-22 độ C, môi trường khô ráo và không có ánh sáng, để đảm bảo sợi nấm có thể tăng sinh khối một cách mạnh mẽ nhất. “Thời gian pha sợi (tính từ khi bắt đầu cấy giống đến khi sợi nấm ăn kín giá thể sẽ kéo dài khoảng 10-12 ngày (đối với giá thể hữu cơ) và 15-20 ngày (đối với giá thể nhộng tằm)” – Tiến sĩ Ngô Xuân Nghiễn cho hay.
Hệ thống nhà lạnh nuôi Đông trùng hạ thảo
Sau khi sợi nấm đã ăn kín giá thể, ta tiến hành thay đổi điều kiện môi trường nuôi bằng cách phun sương tạo ẩm và bật đèn chiếu sáng, để kích thích Đông trùng hạ thảo ra quả thể. “Đặc biệt trong pha ra quả thể, hệ thống nhà lạnh tại Trung tâm được tích hợp các công nghệ hiện đại, nhằm đảm bảo duy trì liên tục một môi trường sinh thái tối ưu nhất.
Cụ thể, bên trong phòng lạnh được lắp đặt các cảm biến giúp cập nhật liên tục chỉ số nhiệt độ và độ ẩm ra bảng điều khiển ở bên ngoài. Ngoài chức năng giúp các cán bộ dễ dàng theo dõi điều kiện môi trường bên trong phòng lạnh, thông số độ ẩm còn được chính hệ thống máy móc sử dụng nhằm điều khiển tự động máy phun sương, sao cho độ ẩm bên trong nhà lạnh luôn duy trì ở thông số được lập trình sẵn” – Chuyên gia Nghiễn nhấn mạnh. Theo tìm hiểu, toàn bộ pha ra ra quả thể (từ lúc bắt đầu kích ra quả thể đến khi có thể thu hoạch) kéo dài 50-60 ngày (đối với giá thể nhộng tằm) hoặc 35-40 ngày đối với giá thể hữu cơ.
Minh Nhật
Theo dantri.com.vn
Chuyên gia giải đáp thắc mắc về Đông trùng hạ thảo: 'Tốt nhưng không phải thần dược!'
Đông trùng hạ thảo vẫn được ví von là một loại "thần dược", với mức giá trên thị trường có thể lên đến cả tỷ đồng cho mỗi cân.
Vậy loại biệt dược "đắt hơn vàng" này thực chất là gì? Và giá trị sức khỏe mang lại cho người dùng có tương xứng với cái giá trên trời của nó?
Theo tiến sĩ Ngô Xuân Nghiễn, chuyên gia nấm ăn, nấm dược liệu - Học viện Nông nghiệp Việt Nam, tên gọi "Đông trùng hạ thảo" là để chỉ rất nhiều loài có cùng kiểu vòng đời trong một chi của ngành Nấm Túi có tên là Cordyceps.
Tiến sĩ Ngô Xuân Nghiễn, chuyên gia nấm ăn, nấm dược liệu - Học viện Nông nghiệp Việt Nam
Khi đến mùa Xuân, khí hậu đạt điều kiện nhiệt độ tối ưu: 17-20 độ C, độ ẩm tốt cũng như điều kiện sinh thái khác phù hợp cho sự sinh trưởng và phát triển nấm Đông trùng hạ thảo, lúc này hệ sợi nấm đã phát triển dày đặc bên trong xác của vật chủ, sẽ hình thành quả thể màu vàng cam, trắng hoặc nâu, nâu đen... mọc lên từ xác côn trùng.
Vòng đời đặc trưng của nấm Đông trùng hạ thảo
"Trong số các loài thuộc chi Cordyceps có cùng kiểu vòng đời đặc trưng kể trên, thì hai loài Cordyceps militaris và Cordyceps sinensis là được tập trung nghiên cứu, cũng như sử dụng nhiều hơn cả.", Tiến sĩ Ngô Xuân Nghiễn cho biết.
Chuyên gia này cho biết Cordyceps sinensis là loại Đông trùng hạ thảo vẫn chưa thể nuôi trồng nhân tạo ra quả thể, mà được thu thập tự nhiên ở những vùng núi có độ cao từ 3500 đến 5000 mét của Tây Tạng, Thanh Hải (Trung Quốc), Nepal. Do đó, Cordyceps sinensis rất khan hiếm và có giá thành cực kỳ đắt đỏ (từ vài trăm triệu đến vài tỷ đồng mỗi cân).
Người dân Tây Tạng săn tìm nấm đông trùng hạ thảo Cordyceps sinensis trên vùng núi cao.
Loài Cordyceps militaris (đôi khi còn được gọi là Nhộng trùng thảo để phân biệt với loài Cordyceps sinensis) đã được hoàn thiện kỹ thuật nuôi trồng nhân tạo và hiện đang được sản xuất chủ yếu ở: Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Mỹ, Thái Lan và Việt Nam. Ở nước ta, Cordyceps militaris thường được nuôi trên nhộng tằm và con tằm đang ở t.uổi trường thành, trên giá thể hữu cơ tổng hợp.
Mô hình nuôi trồng nấm đông trùng hạ thảo Cordyceps militaris.
Qua đây, tiến sĩ Ngô Xuân Nghiễn cũng khuyến cáo người tiêu dùng: "Vì sản lượng rất khan hiếm và giá thành cực kỳ cao, loại Đông trùng hạ thảo Cordyceps sinensis rất hay bị làm giả. Do đó, khi muốn mua Cordyceps sinensis, Quý độc giả cần tìm những địa chỉ đáng tin cậy, có xác minh nguồn gốc rõ ràng".
Phân tích về các dưỡng chất quý mà nấm Đông trùng hạ thảo sở hữu, tiến sĩ Ngô Xuân Nghiễn nói: "Thành phần dưỡng chất, cũng như hoạt tính dược liệu của Đông trùng hạ thảo đã được phân tích rất kỹ, qua nhiều nghiên cứu được thực hiện trong nước và trên thế giới. Trong đó, cordiceppin và adenosine là hai hoạt chất điển hình của nấm Đông trùng hạ thảo. Ngoài ra, còn có các thành phần quý khác như: mannitol, axit amin, vitamin, khoáng chất..."
Nấm Cordyceps militaris được nuôi trên giá thể hữu cơ.
"Đối với loại nấm Đông trùng hạ thảo được nuôi trồng (Cordyceps militaris) thành phần các chất, đặc biệt là cordycepin và adenosine có sự khác nhau giữa các sản phẩm, nguyên nhân chính đến từ sự khác biệt về chủng giống, công nghệ nuôi trồng. Điển hình như những sản phẩm được nuôi trên giá thể hữu cơ tổng hợp, mỗi hãng sản xuất lại có một công thức pha chế môi trường giá thể khác nhau. Vì vậy, chất lượng của thành phẩm cũng vì đó mà có sự chênh lệch rõ rệt." - Tiến sĩ Ngô Xuân Nghiễn nhấn mạnh.
Với những hoạt chất mà mình sở hữu, nấm Đông trùng hạ thảo đã được chứng minh là có thể mang lại rất nhiều lợi ích cho sức khỏe, khi được dùng ổn định và đều đặn.
Trước hết, Đông trùng hạ thảo có tác dụng nâng đỡ cơ thể nên rất tốt với những người dùng cần phục hồi, tăng cường sức khỏe như: bệnh nhân sau mổ, người thể trạng yếu, người già, người bệnh. Đối với các bệnh nhân bị tiểu đường, loại nấm này sẽ hỗ trợ hạ đường huyết và duy trì chỉ số đường huyết ở mức ổn định.
Các hoạt chất có trong nấm Đông trùng hạ thảo cũng hỗ trợ rất tốt cho những bệnh nhân tim mạch và hen suyễn mãn tính. Đặc biệt, loại nấm quý này có thể sử dụng như một sản phẩm bổ trợ tiềm năng cho các liệu pháp chữa trị ung thư bằng xạ trị, hóa trị, bởi bên cạnh việc giúp hạn chế các tác động xấu đến cơ thể của hóa chất và tia phóng xạ, giúp cơ thể nhanh phục hồi, Đông trùng hạ thảo còn được chứng minh là có khả năng ức chế sự phát triển trở lại của các tề bào ung thư.
Tiến sĩ Ngô Xuân Nghiễn cũng nhấn mạnh: "Dù có nhiều công dụng nhưng Đông trùng hạ thảo không phải là một loại thần dược có khả năng chữa bách bệnh, mà thực chất chỉ có tác dụng như một thực phẩm chức năng, thảo dược bồi bổ sức khỏe, bổ trợ cho các liệu pháp phòng trị bệnh khác."
Về vấn đề này, trước hết, tiến sĩ Ngô Xuân Nghiễn khuyến cáo rằng, các em nhỏ chưa đến t.uổi dậy thì tốt nhất không nên sử dụng nấm Đông trùng hạ thảo, bởi khi dùng với liều lượng cao có thể gây dậy thì sớm. Ngoài ra, giá thể nuôi Đông trùng hạ thảo thường có nguồn gốc từ côn trùng (tằm và nhộng tằm), nên những người bị dị ứng với nhộng tằm cần hết sức cẩn trọng. Tốt nhất, ban đầu chỉ sử dụng liều lượng ít và theo dõi phản ứng của cơ thể rồi mới tăng dần liều lượng.
Đối với người bình thường, muốn duy trì sử dụng Đông trùng hạ thảo một cách đều đặn thì dùng 1,5 đến 3 gam (đối với sản phẩm khô) và 10-15 gam (đối với sản phẩm tươi) mỗi ngày.
Cách sử dụng Đông trùng hạ thảo rất đơn giản. Chỉ cần hãm trong nước sôi khoảng 5-7 phút thì phần lớn các hoạt chất dược liệu đã hòa vào trong nước. Nước lúc này có màu vàng, vị thơm ngọt đặc trưng. Lưu ý, ngoài uống nước chúng ta cũng nên nhai hết cả bã nấm để lấy được hết dưỡng chất.
Theo infonet
Bỏ lương 14 triệu/tháng về quê trồng “siêu nấm” kiếm 500 triệu/năm Đó là anh Lê Minh Trường (SN 1990, thôn Trung Thượng, xã Hoằng Hải, huyện Hoằng Hóa, tỉnh Thanh Hóa) người bước đầu thành công từ mô hình nuôi trồng đông trùng hạ thảo, đem lại thu nhập hơn 500 triệu đồng/năm. Từ sự tình cờ của chàng kỹ sư Tốt nghiệp ngành kỹ thuật điện tử nhưng anh Trường lại đến với...