Hương vị trái bứa dân dã
Trái bứa được đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS) Chăm xem như gia vị truyền thống. Loại trái này có mùa rộ trùng với thời điểm mùa nước nổi.
“Nước đứng” thì trái bứa vừa đủ độ già. Nhờ vậy, đem bứa chế biến để nấu canh chua, kho cá hay làm nước mắm chấm các món nướng… đều ngon, cả hương và vị đều khó lẫn.
Cũng như các làng Chăm khác ở huyện An Phú, làng Chăm Châu Phong (xã Châu Phong, TX. Tân Châu) giữ lại khá nhiều cây bứa. Chị RoPhy Á, thế hệ 8X ở làng Chăm và cũng là thế hệ “giao thời” giữa truyền thống và hiện đại ở cộng đồng chị đang sinh sống. Năm nào chị cũng canh ngoài chợ bán bứa là mua về tích trữ. “Hồi xưa, bứa mọc nhiều lắm, giá rẻ, nhà nào có trồng thì qua xin. Giờ bứa ngày càng ít dần, đến mùa bà con hái bán, giá cả cũng bình dân, mình ủng hộ cho người đi hái có đồng ra đồng vô” – chị RoPhy Á cho biết.
Hỏi thăm những vị cao niên, thống kê tại làng Chăm Châu Phong còn trên 20 cây bứa lâu năm, tuổ.i thọ cây từ 20 – 100 năm. Thời gian bứa cho trái khoảng 3 tháng, nhưng cũng có cây giữ mùa lâu hơn, kéo dài đến Tết. Vì là cây hoang dã, bứa sinh trưởng rất khỏe, nhất là ở những nơi đất ẩm thấp. Cây bứa cao, nhiều nhánh và gai nhọn. Trái bứa đặc trưng màu xanh, nhỏ nhắn, hòa lẫn vào màu lá, đến khi chín hơi ngả màu một chút. Mỗi mùa, trung bình 1 cây bứa có thể cho thu hoạch 100kg trái.
Video đang HOT
Đồng bào DTTS Chăm ít ăn chanh hoặc me. Thay vào đó, họ sử dụng trái bứa làm gia vị chua chính thức trong phần lớn món ăn. Do đó, khi trái bứa đến mùa sẽ được thu hoạch phơi khô để sử dụng lâu dài. Nhà ông Sales có cây bứa hơn 20 năm, mùa nào cũng ra trái oằn cành. “Ngày xưa, bứa mọc rất nhiều, dần dà nhà dân cất lên chen chỗ của bứa tự nhiên, cả làng chỉ còn vài cây. Để nhận biết bứa chín, chỉ cần bóp nhẹ vỏ, quan sát ngoài vỏ không có mủ vàng là hái được. Đó là cách tôi chỉ cho người lạ tò mò về loại trái này, chứ người dân ở đây nhìn bằng đôi mắt kinh nghiệm là biết độ nào có thể hái trái rồi” – ông Sales cho hay.
Ở làng Chăm xã Châu Phong, bà RoPhy Á được gọi là nghệ nhân làm bánh truyền thống. Trong ẩm thực của đồng bào, bà nắm rõ các món đặc trưng nhất, nên khi được hỏi thăm, bà giới thiệu bài bản như một “thuyết trình viên”. Bà đem từ trong nhà ra khoe hủ bứa tươi mới chế biến, là hỗn hợp nhuyễn với sắc màu xanh, đỏ. Bà cho biết, bứa chín thì không ngon. Những mùa bứa ra trái nhiều, người ta lựa số còn dư và trái chín thái lát mỏng phơi khô để dành nấu canh chua.
Theo kinh nghiệm ăn phổ biến, phải lựa những trái bứa già đem băm với tỏi, ớt đến khi nhuyễn, nêm thêm đường, bột ngọt. Khi cần ăn có thể thêm nước mắm hoặc ướp luôn ở giai đoạn mới làm tùy theo sở thích từng người. Bằng cách này, bứa được bảo quản tủ lạnh lâu đến cả năm. Trái bứa ngày càng hiếm, nên qua mùa, nhà nào không có để trữ thì sử dụng me. Tuy nhiên, theo cảm nhận của người ăn, mùi vị riêng biệt của bứa khó loại nào sánh bằng.
Bứa có vị chua thanh, kết hợp ăn với các món nướng, kho đều rất “bắt cơm”. Với nồi canh chua, chỉ cần 1 trái bứa nhỏ là đủ vị. Phổ biến là món cá linh nấu canh chua bứa, cá linh kho bứa. Trái bứa còn được nướng chín để dầm làm nước chấm ăn kèm với thịt nướng, cá nướng… Độ chua tùy sở thích của mỗi người mà cho ít hay nhiều. Dư vị chua của bứa, ngọt, mặn, cay của gia vị hòa quyện với cá tươi nướng thơm lừng. Nghe thôi đã thèm thuồng! Điều mọi người ít nhận ra ở món đặc sản cơm bò Châu Giang là nước chấm có thành phần của bứa, tạo nên vị ngon khó lẫn. Nước chấm đặc biệt là trái bứa già có màu xanh đậm, được nướng mềm, dậy mùi thơm, đem dầm với tỏi, ớt và hòa vào nước mắm. Dù sử dụng trong món ăn nào, trái bứa cũng giữ lại mùi đặc trưng, thêm sức hấp dẫn cho món ăn.
Bứa ra trái từ tháng 6 (âm lịch), thường kéo dài trong 3 tháng. Vào mùa rộ, trái bứa có giá bán 30.000 đồng/kg. Qua mùa, trái bứa hiếm hơn, giá bán tăng gấp đôi. Nó không phải loại cây chỉ có ở làng Chăm. Bởi trong tự nhiên, nhiều người vẫn biết đến loại trái này, gắn với một phần tuổ.i thơ và được “điểm danh” trong số gia vị tự nhiên dùng nấu canh chua, như: Trái giác, trái bần… Bà Rophy Á cho biết, có những trái bứa rụng, mọc lên thành cây con, người ta lại bứng về trồng. Phải mất nhiều năm bứa mới có trái. Bù lại khi đã đến độ trưởng thành, cây sai quả và sống lâu năm, không bỏ công chờ đợi. Nhờ vậy, tuy số lượng giảm nhưng bứa không lo “tuyệt chủng”.
Mỗi năm đến mùa, bứa tự nhiên được hái trái đem bán, qua vài tháng cũng kiếm được “bộn” tiề.n. Nhưng từ người bán tới người mua không xem trọng ở khía cạnh kinh tế. Những vị cao niên khẳng định, cuộc sống của đồng bào DTTS Chăm bao nhiêu năm qua luôn tự hào vì giữ lại những nét truyền thống riêng biệt. Từ lễ nghi, sinh hoạt hàng ngày, trang phục, ăn uống… Và trong những điều rất nhỏ như giữ lại một loại gia vị là bứa, họ cũng rất chú trọng. Bản sắc của mỗi dân tộc là sự riêng biệt. Mỗi người Chăm luôn có cách để góp phần giữ gìn những đặc trưng của cộng đồng vững bền theo thời gian.
Cá cơm mờm khô chiên trứng
Những con cá cơm mờm tươi có thể hấp, kho, nấu canh, chiên... đều ngon. Còn với cá cơm mờm phơi khô sẽ là món ăn hấp dẫn nếu chiên với trứng.
Cá cơm mờm là loại cá nhỏ, thịt mềm, có nhiều chất dinh dưỡng nên được nhiều người yêu thích. Ở quê tôi, cá cơm mờm còn được gọi là cá cơm sữa. Trước đây, gia đình tôi có người chú họ ở xã Đức Lợi (Mộ Đức) làm nghề biển. Sau những chuyến biển, chú thường mang về những bịch cá khô để biếu người thân, bạn bè. Những con cá khô lớn thường được nướng, chiên, tỏa mùi thơm phức khiến ai cũng hít hà. Còn với những con cá cơm khô nhỏ, có nhiều cách chế biến, nhưng tôi thích nhất là món cá cơm mờm khô chiên trứng.
Món cá cơm mờm khô chiên trứng có vị béo bùi của bột, trứng và vị giòn tan của cá chiên. Ảnh: Bảo Hòa
Để chế biến món cá cơm khô chiên trứng, mẹ ngâm cá cơm mờm khô trong nước rồi để ráo. Để làm hỗn hợp bột chiên, có thể mua gói bột chiên bán ngoài chợ, pha nước và bột theo tỷ lệ hướng dẫn. Nếu muốn bột loãng, có thể cho thêm nước. Cho một quả trứng gà vào bột đã pha rồi dùng đũa đán.h nhuyễn, sau đó cho cá cơm khô vào trộn đều. Bắc chảo dầu lên bếp, đợi dầu nóng, dùng muỗng múc từng muỗng cá cơm khô cho vào chảo dầu để tạo thành từng miếng vừa ăn. Đợi một bên chín vàng đều, mẹ dùng đũa trở đều chiên vàng phía bên còn lại, rồi vớt ra để ráo dầu. Những miếng cá cơm chiên vàng ươm trông rất hấp dẫn. Mẹ tôi bảo, cá cơm khô chỉ cần chiên chín vừa tới, không để lửa lớn hoặc chiên lâu quá vì sẽ làm mất vị ngọt của cá.
Cá cơm mờm khô chiên trứng vừa kết hợp vị bùi từ bột mì, vị béo của trứng, vị mặn đặc trưng của cá cơm khô. Cá cơm mờm khô chiên trứng có thể ăn cùng với cơm nóng. Món cá cơm mờm khô chiên trứng cũng là món ăn vặt thú vị, nhất là đối với trẻ nhỏ. Khi ăn, chỉ cần dùng tay gỡ ra thành từng miếng, ăn nhâm nhi với tương cà hoặc tương ớt. Nếu không có bột chiên sẵn, món cá cơm khô chỉ cần chiên chín vừa phải, rồi cho trứng gà vào, đảo nhanh tay cũng rất thơm ngon.
Trong những buổi chiều mưa, tiết trời se lạnh, rất phù hợp để thưởng thức món cá cơm mờm khô chiên trứng nóng hổi, còn bốc khói nghi ngút. Với những đứ.a tr.ẻ, cá cơm mờm khô chiên trứng luôn là món ăn hấp dẫn.
Mướp hương xào thịt lợn đơn giản vậy thôi mà ngon nhớ đời! Công thức chế biến món mướp xào thịt lợn thơm lừng, đậm đà tuy giản dị nhưng đảm bảo cả nhà sẽ mê tít. Cùng vào bếp chế biến nhé. Cách làm món mướp hương xào thịt không hề khó Nguyên liệu mướp hương xào thịt 1 quả mướp hương 100gr thịt lợn 1gr muối, 1gr tỏi, dầu thực vật Cách làm mướp...