Hạn chế bệnh không lây nhiễm – Cần kết hợp nhiều giải pháp
Qua thực tế tại các bệnh viện, trung tâm y tế trên địa bàn tỉnh cho thấy, hiện nay, số người mắc các bệnh không lây nhiễm trên địa bàn tỉnh có chiều hướng gia tăng.
Để hạn chế tỷ lệ mắc các bệnh này, mỗi người dân cần chú ý chăm sóc sức khỏe của bản thân, từ đó có biện pháp hợp lý trong phòng bệnh.
Kiểm tra bệnh lý về tim mạch cho người dân đến khám tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh.
Bệnh không lây nhiễm thường là các bệnh mạn tính, bao gồm những bệnh không có khả năng lây truyền, có thời gian bị bệnh dài và tiến triển chậm, như: Tăng huyết áp, đái tháo đường, tim mạch ( nhồi máu cơ tim, đột quỵ…), các thể ung thư, bệnh hô hấp mạn tính (bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, hen phế quản)… Bệnh tạo ra gánh nặng bệnh tật nặng nề do tỷ lệ tàn phế và chết yểu cao. Nguy cơ mắc bệnh chủ yếu do lối sống có hại cho sức khỏe và các yếu tố môi trường không thuận lợi.
Tại các bệnh viện, trung tâm y tế trong tỉnh, số người bị các bệnh tim mạch, tiểu đường ngày càng tăng về số lượng và có chiều hướng trẻ hóa. Cụ thể, tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh hiện đang quản lý, điều trị ngoại trú cho khoảng 2.100 bệnh nhân tiểu đường. Mỗi ngày, nơi đây có khoảng 100 bệnh nhân điều trị các bệnh tim mạch. Còn ở Bệnh viện Bãi Cháy, mỗi ngày điều trị cho 20- 25 bệnh nhân bị ung thư các loại… Tuy nhiên, số lượng mắc các bệnh không lây nhiễm hiện đang điều trị tại các bệnh viện, trung tâm y tế trên địa bàn tỉnh chỉ là số nhỏ so với lượng người mắc bệnh trong cộng đồng.
Xạ trị cho bệnh nhân ung thư tại Bệnh viện Bãi Cháy. Ảnh: Nguyễn Hoa
Qua việc thực hiện khám sàng lọc các bệnh không lây nhiễm được CDC Quảng Ninh thực hiện từ năm 2019 đến hết tháng 6/2020 cho thấy, trong tổng số 2.900 người trên 40 tuổi ở một số xã của huyện Hải Hà, Bình Liêu, Tiên Yên, Đầm Hà được khám sàng lọc thì 806 người bị tăng huyết áp, chiếm tới 27,79%.
Còn trong số 2.178 người từ 45-69 tuổi được khám sàng lọc đái tháo đường tại một số xã của huyện Hải Hà, Tiên Yên, Đầm Hà thì 303 người mắc bệnh, hơn 1.000 người ở ngưỡng tiền đái tháo đường và khoảng 478 người có yếu tố nguy cơ. Trong 6 tháng năm 2020, CDC Quảng Ninh khám sàng lọc cho 400 phụ nữ từ 35-55 tuổi tại một số xã của huyện Tiên Yên, Đầm Hà, qua đó phát hiện 52 người có u nang, 20 người có u xơ…
Điều đáng nói là phần lớn người bệnh không biết mình bị mắc những bệnh này để đến các cơ sở y tế điều trị sớm; chỉ khi bệnh chuyển giai đoạn muộn, mới phát hiện và đi điều trị. Điều này gây khó khăn cho công tác điều trị cũng như bệnh nhân rất khó phục hồi. Ở Việt Nam, theo báo cáo của Bộ Y tế, các bệnh không lây nhiễm là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong. Cứ 10 trường hợp tử vong thì có 7 người chết do các bệnh không lây nhiễm.
Video đang HOT
Để giúp người dân kịp thời phát hiện bệnh không lây nhiễm, nhiều năm qua, ngành Y tế đã triển khai chương trình phòng, chống bệnh không lây nhiễm bằng việc tổ chức các đợt khám sàng lọc ở các xã trên địa bàn, trong đó tập trung vào một số xã miền núi, biên giới, hải đảo – nơi bà con chưa quan tâm đến khám sức khỏe định kỳ; tổ chức quản lý, điều trị cho người mắc các bệnh không lây nhiễm.
Cùng với đó, Sở Y tế cũng chỉ đạo các bệnh viện tăng cường hoạt động khám bệnh lưu động để giúp người dân kịp thời phát hiện bệnh, đồng thời thông qua đó tuyên truyền người dân biện pháp để phòng bệnh.
Chuẩn bị lấy mẫu máu xét nghiệm đái tháo đường cho bệnh nhân tại Khoa Nội tiết, Bệnh viện Đa khoa tỉnh.
Các bệnh viện, trung tâm y tế trên địa bàn cũng áp dụng nhiều kỹ thuật mới, hiện đại để điều trị các bệnh không lây nhiễm, hình thành các trung tâm điều trị chuyên sâu, như: Trung tâm Ung bướu tại Bệnh viện Bãi Cháy, Trung tâm tim mạch tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh…
Về phía CDC Quảng Ninh, ngoài các hoạt động khám sàng lọc như đã nói trên, đơn vị cũng triển khai mô hình điểm khám sàng lọc, quản lý bệnh tăng huyết áp tại xã Sông Khoai (TX Quảng Yên), trong đó có đào tạo, tập huấn, hướng dẫn cho cán bộ y tế thôn đến các hộ gia đình đo huyết áp, tư vấn chế độ ăn uống, sinh hoạt lành mạnh, phòng chống bệnh không lây nhiễm.
Từ năm 2019 đến nay, CDC Quảng Ninh tiến hành tập huấn nâng cao năng lực chuyên môn cho 396 cán bộ tham gia các hoạt động phòng chống bệnh không lây nhiễm, như: Tăng huyết áp, đái tháo đường, ung thư… của 12/13 huyện, thị xã, thành phố; phối hợp cùng Bệnh viện Đa khoa Bãi Cháy tổ chức tập huấn dự án phòng chống ung thư tại huyện Tiên Yên cho 30 học viên.
Đồng thời, tiến hành giám sát hoạt động phòng chống bệnh không lây nhiễm tại một số địa phương, giám sát định tính muối và gia vị mặn có I-ốt ở các hộ gia đình tại 55 xã/phường của 13 huyện, thị. Trong tổng số 825 mẫu muối tại một số hộ gia đình thì có 576 mẫu đạt.
Theo chương trình giám sát của ngành Y tế cho thấy, các bệnh không lây nhiễm phổ biến có chung 4 yếu tố nguy cơ, là: Hút thuốc lá (hoặc thuốc lào), thiếu vận động thể lực, lạm dụng rượu, bia và chế độ ăn không hợp lý. Bởi vậy, để phòng bệnh, người dân cần hạn chế những yếu tố nguy cơ nói trên.
Đồng thời kết hợp thêm nhiều giải pháp như đẩy mạnh thông tin tuyên truyền nâng cao nhận thức cho người dân; tăng cường năng lực của hệ thống y tế cơ sở, nhất là tuyến xã để giúp người dân kịp thời phát hiện bệnh không lây nhiễm, từ đó được điều trị, tư vấn kịp thời.
Gánh nặng bệnh không lây nhiễm ngày càng gia tăng
Các chuyên gia y tế dự báo nếu không có các biện pháp kiểm soát, hạn chế, bệnh không lây nhiễm sẽ ngày càng gia tăng và trở thành áp lực đè nặng lên sức khoẻ, kinh tế của hàng triệu người dân Việt Nam.
Thay đổi thói quen ăn uống, sinh hoạt, tập luyện sẽ góp phần giảm đáng kể gánh nặng bệnh không lây nhiễm.
Áp lực nặng nề
Thống kê của Cục Y tế dự phòng, Bộ Y tế cho biết, các bệnh không lây nhiễm (BKLN) là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong tại Việt Nam. Cứ 10 người chết thì có 7 người chết do các BKLN, số ca tử vong do BKLN chiếm tới 73% tổng số các ca tử vong, trong đó 43% số ca tử vong trước 70 tuổi, gánh nặng bệnh tật do BKLN chiếm 66% tổng gánh nặng bệnh tật.
Các BKLN chính gây ra các tử vong là bệnh tim mạch (chiếm 44% trong tổng số tử vong do BKLN và 31% tử vong toàn cầu); ung thư (chiếm 22% tổng số tử vong do BKLN, 16% tử vong toàn cầu); bệnh phổi mạn tính (chiếm 9% tổng số tử vong do BKLN, 7% tử vong toàn cầu); đái tháo đường (chiếm 4% tử vong do BKLN và 3% tử vong toàn cầu).
Tại Việt Nam, trung bình mỗi năm có khoảng 12,5 triệu người bị tăng huyết áp; 3,5 triệu người bị bệnh đái tháo đường; 2 triệu người mắc bệnh tim, phổi mạn tính và gần 165.000 ca mắc mới ung thư... Ngoài ra, các bệnh rối loạn tâm thần, trầm cảm - sa sút trí tuệ, tự kỷ ở trẻ em vẫn tiếp tục tăng.
Bàn về nguyên nhân của tình trạng này, các chuyên gia cho rằng đó là tổng hợp của nhiều yếu tố, trong đó nguyên nhân lớn nhất là do lối sống của người dân chưa hợp lý với các thói quen gây hại như việc hút thuốc lá, sử dụng rượu bia quá độ, dinh dưỡng không hợp lý và thiếu vận động thể lực.
Theo bà Nguyễn Thị Xuyên, Chủ tịch Tổng hội Y học Việt Nam, nhiều người dân chưa có ý thức phòng ngừa bệnh, hiện vẫn còn 45% dân số nam giới hút thuốc lá, 77% dân số uống rượu. Bên cạnh đó, người dân Việt Nam sử dụng muối cao gấp đôi so với khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (9,4 gram/ngày).
Ngoài ra, theo ước tính của Bộ Y tế, Việt Nam hiện đang là quốc gia có tỉ lệ béo phì gia tăng nhanh nhất trong khu vực Đông Nam Á, chiếm 3,6% tổng dân số. Thực tế này dẫn đến các bệnh không lây nhiễm về tim mạch, tiểu đường, xương khớp, ung thư...
Cũng theo bà Xuyên, việc thiếu hụt các dịch vụ quản lý BKLN tại tuyến y tế cơ sở, quy định về bảo hiểm y tế, cơ chế tài chính chưa khuyến khích, hỗ trợ cho hoạt động này ở tuyến xã; năng lực chuyên môn của cán bộ y tế dự phòng và y tế cơ sở còn hạn chế dẫn đến tỷ lệ người bệnh mắc các BKLN tại cộng đồng được phát hiện và được điều trị định kỳ còn thấp so với các nước trong khu vực và trên thế giới.
Hiện có rất nhiều người mắc bệnh nhưng không nằm trong thống kê, hoặc không có khả năng tham gia điều trị bệnh. Rất nhiều bệnh nhân không biết mình đang mắc bệnh cao huyết áp hay đái tháo đường. Bác sỹ Trương Hồng Sơn, Viện trưởng Viện Y học ứng dụng Việt Nam cho biết, tỉ lệ bệnh nhân đang thực sự điều trị căn bệnh này ở Việt Nam khá thấp, chỉ ở mức 29% bệnh nhân mắc bệnh đái tháo đường và 14% bệnh nhân cao huyết áp đang có được nhận các chăm sóc y tế cần thiết.
Ứng phó khẩn cấp
Để ứng phó với gánh nặng của BKLN, Việt Nam đang triển khai mạnh mẽ nhiều giải pháp. Ông Nguyễn Trường Sơn, Thứ trưởng Bộ Y tế cho rằng, để ứng phó với gánh nặng của BKLN, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt "Chiến lược quốc gia về phòng, chống bệnh ung thư, đái tháo đường, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, hen phế quản và các bệnh không lây nhiễm khác giai đoạn 2013-2020". Đặc biệt, Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định số 1092/QĐ-TTg phê duyệt Chương trình Sức khỏe Việt Nam nhằm kết nối và thực hiện đồng bộ các đề án, chương trình về bảo vệ, nâng cao sức khỏe và tầm vóc người Việt Nam, gắn với phát triển y tế cơ sở, phòng chống các yếu tố nguy cơ và dự phòng BKLN.
Chương trình sẽ tập trung tăng cường phát hiện sớm người mắc các BKLN (tăng huyết áp, đái tháo đường, nguy cơ tim mạch) ngay từ tuyến y tế cơ sở, thông qua theo dõi các chỉ số khối cơ thể (BMI), đo huyết áp, xét nghiệm đường máu tối thiểu 1 lần/năm, phát hiện sớm một số ung thư phổ biến qua khám sàng lọc tại y tế cơ sở và cộng đồng; quản lý, chăm sóc liên tục và lâu dài tại y tế cơ sở và tại cộng đồng...
"Hiện Bộ Y tế đã xây dựng mô hình thí điểm cho 26 trạm y tế xã và trong thời gian tới, tiếp tục sẽ có 1.000 trạm y tế được xây dựng theo mô hình này. Bên cạnh đó, các địa phương cũng xây dựng trạm y tế theo mô hình trạm y tế 26 xã điểm góp phần nâng cao vai trò chăm sóc, quản lý người mắc BKLN từ tuyến cơ sở", Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Trường Sơn cho biết.
Còn ông Trương Hồng Sơn thì cho rằng, chế độ dinh dưỡng là một trong những yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến các BKLN. Trong đó, một trong những nguy cơ gây ra bệnh không lây nhiễm là vấn đề thừa cân, béo phì.
Do vậy, chuyên gia này khuyến cáo mọi người cần xây dựng cho mình một chế độ ăn hợp lý, phù hợp với mình và nên thực hiện chế độ ăn nhiều rau quả, ăn nhạt, hạn chế ăn các thức ăn chứa nhiều dầu, mỡ, đường, thức ăn chế biến sẵn...
Ngoài ra, để giảm gánh nặng BKLN, người dân nên từ bỏ thói quen hút thuốc lá vì trong khói thuốc lá chứa khoảng 7.000 loại hóa chất khác nhau, trong đó có hàng trăm loại hóa chất có hại cho sức khỏe và có khoảng 69 chất gây ung thư.
"Người dân cũng nên tiến tới hạn chế sử dụng rượu bia, tốt nhất không nên sử dụng rượu bia bởi sử dụng rượu bia quá mức dẫn tới mắc các bệnh mạn tính như rối loạn tâm thần do sử dụng rượu, xơ gan, tai biến mạch máu não, ung thư gan, ung thư miệng, hầu họng, ung thư thực quản,...", ông Sơn nhấn mạnh.
Các chuyên gia cũng khuyến cáo để hạn chế các BKLN, người dân cần tăng cường hoạt động thể lực, đồng thời cần đi khám sức khỏe định kỳ để phát hiện bệnh sớm và tiêm vắc xin phòng một số bệnh là nguyên nhân gây ung thư như vắc xin viêm gan B để phòng mắc viêm gan B là một trong những nguyên nhân gây ung thư gan và phòng ngừa ung thư cổ tử cung bằng tiêm vắc-xin HPV. Các loại ung thư khác có thể chữa khỏi thông qua khám sàng lọc, phát hiện sớm và điều trị từ giai đoạn tiền ung thư...
Mục tiêu của "Chiến lược quốc gia phòng, chống các bệnh ung thư, tim mạch, đái tháo đường, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, hen phế quản và các bệnh không lây nhiễm khác" giai đoạn 2015-2025 của Bộ y tế là giảm 30% số người hút thuốc, giảm 10% số người uống rượu bia ở mức có hại, giảm 10% số người thiếu hoạt động thể lực, giảm 30% số người tiêu thụ muối/người, kiểm soát thừa cân béo phì xuống dưới 15%, kiểm soát tăng cholesterol dưới 35%, kiểm soát gia tăng huyết áp dưới 30%,...
Tăng huyết áp, nguy cơ và biện pháp phòng ngừa Tăng huyết áp là một trong các bệnh không lây nhiễm, có ảnh hưởng quan trọng đến sức khỏe cộng đồng. Tại Việt Nam, có 25% người trưởng thành trên 25 tuổi có tăng huyết áp, trong đó 52% không biết mình tăng huyết áp. Ảnh minh họa ThS. BS Bùi Hữu Minh Trí, Giám đốc Bệnh viện Tim mạch An Giang cho...