Cuối hè cần làm gì để khỏe mạnh?

Tháng cuối cùng của mùa hè (còn gọi là mùa trưởng hạ), đặc trưng bởi khí hậu nhiệt độ cao, nhiều mưa và ẩm ướt, do đó ‘thấp’ là khí chính.

Thấp là âm tà, dễ tổn thương dương khí, đặc biệt là tổn thương tỳ dương…

Bệnh tật đặc trưng của mùa trưởng hạ

Theo Đông y, khoảng tháng 6 âm lịch là mùa trưởng hạ. Khoảng thời gian này khí trời sẽ có những đặc điểm riêng, con người cũng cần có những phương pháp sinh hoạt phù hợp để nâng cao sức khỏe và phòng tránh bệnh tật.

Nếu không dưỡng sinh đúng cách vào trưởng hạ, thấp tà nhập cơ thể, sẽ khiến khí trong cơ thể không thông suốt, dẫn đến chân tay mệt mỏi, người uể oải vô lực, chức năng tiêu hóa và hấp thu kém, đầy bụng, chán ăn, miệng nhạt không vị, ngực tức muốn nôn, đại tiện phân nát, thậm chí tiêu chảy, phù thũng và các triệu chứng khác.

Các triệu chứng này sẽ nặng nề hơn ở những người béo mập, người vốn có rối loạn chuyển hóa lipid… do đó những người có thể trạng thuộc dạng này càng cần lưu ý hơn trong việc giữ gìn sức khỏe.

Chán ăn có thể gặp vào mùa trưởng hạ nếu không biết cách chăm sóc sức khỏe.

Một số lưu ý để khỏe mạnh trong mùa trưởng hạ

Lưu ý về ăn uống

Ăn ít dầu mỡ và ít uống rượu là nguyên tắc đầu tiên trong ăn uống để dưỡng sinh trong mùa trưởng hạ. Đồ nhiều dầu mỡ như những món xào, rán, phủ tạng động vật… là những đồ ăn sinh ra nhiều đàm thấp trong cơ thể. Rượu là thức uống làm tăng thấp nhiệt trong cơ thể. Mùa trưởng hạ thấp nhiệt vốn đã thịnh vượng, nên các món nhiều dầu mỡ và rượu là những thứ nên hạn chế trong khoảng thời gian này.

Bên cạnh đó theo Đông y dưỡng tỳ là nguyên tắc cốt lõi trong dưỡng sinh mùa trưởng hạ nên các món ăn cũng cần tuân theo nguyên tắc này. Trong ăn uống cần có sự điều độ, nên đa dạng hóa loại thực phẩm, thời gian ăn uống phải cố định, không nên bỏ bữa sáng, không nên ăn tối muộn.

Có thể ăn một số loại thực phẩm thanh nhiệt nhưng nếu ăn thường xuyên, với lượng quá nhiều các loại thực phẩm này, có thể ảnh hưởng đến chức năng tỳ vị. Nên ăn thêm các loại trái cây, rau quả giàu vitamin và khoáng chất, như lê, táo, chuối… để cung cấp đầy đủ dinh dưỡng cho cơ thể.

Những người có tỳ vị không tốt, có thể sử dụng hạt sen, lá sen, ý dĩ, mướp hương, đại táo… dưới dạng trà thảo dược hoặc cháo thuốc để dưỡng tỳ.

Mướp hương tốt cho người tỳ vị kém trong mùa trưởng hạ.

Lưu ý về tình chí

Thời tiết trưởng hạ nóng ẩm, dễ làm cho người ta cảm thấy bực bội, nhưng theo Đông y “ưu tư tổn thương tỳ”, do đó dưỡng tỳ cần giữ tâm trạng thoải mái, không nên lo lắng, suy nghĩ quá nhiều nếu không sẽ ảnh hưởng đến chức năng vận hóa của tỳ vị, dẫn đến chán ăn, đầy bụng…

Không quá ham mát

Mùa trưởng hạ nhiệt độ vẫn còn rất cao, nhiều người có thói quen làm mát cơ thể bằng điều hòa nhiệt độ, các đồ ăn, uống có tính lạnh, nhưng quá lạm dụng chúng lại là nguy cơ dẫn đến nhiều bệnh tật nguy hiểm.

Trưởng hạ cần chú ý không quá ham mát, không để nhiệt độ trong và ngoài nhà chênh lệch quá lớn, người già yếu cần thận trọng khi tắm nước lạnh. Khí hậu trong nhà thích hợp là yếu tố quan trọng đảm bảo sinh hoạt lành mạnh.

Điều chỉnh nhiệt độ là chủ yếu, nhiệt độ trong nhà nên từ 25℃-28℃. Chênh lệch nhiệt độ trong và ngoài nhà không quá 10℃ là tốt nhất, có thể sử dụng chức năng hút ẩm của điều hòa để điều chỉnh độ ẩm tương đối trong nhà ở mức 40%-60%.

Ngày dài nắng nóng là đặc điểm chính của khí hậu trưởng hạ, cơ thể cũng nên thích ứng với quy luật tự nhiên bằng cách ngủ muộn dậy sớm.

Như đã nói ở trên, chúng ta có thể sử dụng một số loại thực phẩm, nước uống, trái cây có tác dụng thanh nhiệt như như bí đao, các loại đậu, cải bẹ xanh, mướp đắng… nhưng không nên lạm dụng, chỉ nên dùng ở lượng vừa đủ. Khi sử dụng mà thấy có các dấu hiệu như đầy bụng, đau bụng, đi ngoài phân lỏng… chính là những biểu hiện của tỳ vị đã bị tổn thương, cần dừng ngay việc sử dụng các thực phẩm này.

Mùa trưởng hạ nên sử dụng thực phẩm thanh nhiệt nhưng không nên lạm dụng.

Vận động hợp lý

Vận động là một trong những cách tự nhiên để khí huyết lưu thông. Mùa trưởng hạ thấp tà quá thịnh vượng có thể gây cản trở việc lưu thông của khí huyết. Ngoài ra vận động hợp lý cũng là cách rất hiệu quả để kích thích công năng tỳ vị, rất có lợi cho việc dưỡng sinh trong mùa trưởng hạ.

Cần lưu ý bổ sung nước cho cơ thể khi vận động trong thời gian này. Chúng ta cũng không nên hoạt động ngoài trời trong thời gian dài, đặc biệt cần tránh vận động quá nhiều trực tiếp dưới trời nắng, khiến cơ thể ra mồ hôi quá nhiều. Mùa trưởng hạ không ra mồ hôi là điều không nên nhưng nếu ra mồ hôi quá nhiều có thể khiến cơ thể mất nước, mất điện giải, có thể dẫn đến những tai biến nguy hiểm.

Chú ý trừ thấp

Thuốc Đông y có thể dưỡng tỳ hóa thấp như bạch biển đậu, bạch truật, phục linh, ý dĩ… Các vị thuốc này đều có thể dùng dưới dạng hãm nước uống, hoặc chế biến thành các món ăn bài thuốc giúp cơ thể trừ bớt thấp tà.

Ngoài ra, Đông y cũng có những huyệt vị có tác dụng kiện tỳ trừ thấp. Thường xuyên day ấn các huyệt dương lăng tuyền, âm lăng tuyền, túc tam lý, phong long, tam âm giao, công tôn… cũng có tác dụng trừ bớt thấp tà trong cơ thể.