6 bài tập cho người bị cao huyết áp và hướng dẫn chi tiết từ chuyên gia

Theo dõi VGT trên

Luyện tập thể dục vô cùng hữu ích trong việc kiểm soát huyết áp, thế nhưng người bệnh cần lựa chọn được bộ môn thích hợp để đảm bảo an toàn. Bài viết sẽ giới thiệu các bài tập phù hợp cho người bị cao huyết áp.

1. Tầm quan trọng của việc lựa chọn bài tập phù hợp cho người bị cao huyết áp

Bà Rebecca Kordecki, chuyên gia chăm sóc sức khỏe và là huấn luyện viên về hơi thở có trụ sở tại Beverly Hills, California cho biết, tập thể dục thường xuyên là một trong những cách nhanh nhất và lành mạnh nhất để giảm huyết áp.

6 bài tập cho người bị cao huyết áp và hướng dẫn chi tiết từ chuyên gia - Hình 1

Cần chọn lựa các bài tập phù hợp cho người bị cao huyết áp – Ảnh: express

Tuy nhiên, nếu bạn bị huyết áp cao, điều quan trọng là phải lựa chọn bài tập phù hợp cho người bị cao huyết áp.

Tiến sĩ Michael Chan, bác sĩ tim mạch của Bệnh viện St. Joseph ở Quận Cam California, cũng cho biết: “Tôi không khuyến khích thực hiện các bài tập đẳng áp, chẳng hạn như cử tạ nặng, khi huyết áp của bệnh nhân không được kiểm soát tốt; điều này có thể dẫn đến tăng huyết áp hơn nữa và khiến bệnh nhân có nguy cơ biến chứng cao hơn”.

“Nếu bạn bị cao huyết áp, bạn nên kết hợp hoạt động aerobic với rèn luyện sức mạnh nhẹ nhàng. Các bài tập này giúp tăng cường cơ bắp và sức khỏe của hệ thống tim mạch cùng một lúc ,” chuyên gia Kordecki nói.

Tất nhiên, chế độ ăn uống cũng không kém phần quan trọng, vì thế đừng bỏ qua Những gợi ý thực đơn phù hợp cho người bị cao huyết áp.

2. 6 bài tập cho người bị cao huyết áp

Dưới đây là sáu bài tập phù hợp cho người bị cao huyết áp:

- Squat kết hợp với bật nhảy

- Squat kết hợp với cú đấm tay

- Bent-over row (tập với tạ)

Video đang HOT

- Đi bộ nhanh

- Tập thể dục trên máy chạy bộ

- Tập với dây kháng lực

6 bài tập cho người bị cao huyết áp và hướng dẫn chi tiết từ chuyên gia - Hình 2

Việc lựa chọn bài tập phù hợp cho người bị cao huyết áp vô cùng quan trọng – Ảnh: pulmonaryhypertensionnews

2.1. Squat kết hợp với bật nhảy

“Đây là bài tập phù hợp cho người bị cao huyết áp, nó có tác dụng nhiều lên cơ cùng một lúc, bao gồm đùi, mông, bắp chân, hông và lõi” , huấn luyện viên Kordecki nói.

Hãy đứng hai chân rộng bằng vai và hơi xoay ngón chân ra ngoài. Hai tay của bạn để phía trước, bắt chéo trước ngực hoặc để xuống hai bên. Gập đầu gối và hạ thấp cơ thể cho đến khi đùi song song với mặt đất. Tuy nhiên, vẫn đảm bảo đầu gối của bạn ở sau ngón chân khi bạn nhìn xuống. Sau đó tạm dừng và đứng dậy trở lại vị trí ban đầu.

Bài tập này nên thực hiện lặp lại 15 đến 20 lần. Sau đó thực hiện từ 15 đến 20 lần bật nhảy lên. Ban đầu hãy đi chậm để làm quen dần với cường độ với bài tập.

2.2. Squat kết hợp với cú đấm tay

“Bài tập này rất tốt cho tim mạch của bạn “, Kordecki chia sẻ.

Thực hiện các bước tương tự như bạn đối với bài squat bên trên, nhưng khi đứng lên hãy thực hiện thêm một hoặc hai cú đấm. Trong khi đấm, hãy giữ chặt cơ thể và hơi thở được lưu thông tự do. Hạ vai, tránh xa tai. Mở rộng cánh tay phải ra và kéo về phía sau một cách nhanh chóng.

Lặp lại động tác này hai lần ở hai tay, sau đó tiếp tục thực hiện động tác squat. Thực hiện lặp lại 15 đến 20 lần.

2.3. Bent-over Row

6 bài tập cho người bị cao huyết áp và hướng dẫn chi tiết từ chuyên gia - Hình 3

Bent-over Row là bài tập phù hợp cho người bị cao huyết áp – Ảnh: popsugar

Theo huấn luyện viên Kordecki, đây là bài tập phù hợp cho người bị cao huyết áp. Nó giúp làm săn chắc cơ lưng trên và lưng dưới với tư thế và động tác gập hông. Bài tập này cũng nhắm vào các cơ kéo, vốn rất quan trọng đối với mọi hoạt động hàng ngày.

Hãy bắt đầu với tư thế chân rộng bằng vai, giữ mỗi tay một khối lượng tạ mà bạn có thể hoàn thành 15 đến 20 lần mà không cảm thấy quá gắng sức. Giữ tạ ở hai bên với lòng bàn tay hướng vào nhau. Gập đầu gối một chút và gập người ở thắt lưng trong khi vẫn giữ chặt cơ thể.

Khi phần thân trên của bạn ở trạng thái uốn cong 45 độ, hãy kéo các quả tạ về phía ngực, giữ chúng song song khi bạn kéo lên. Thực hiện bài tập này khoảng 15 đến 20 lần là đủ.

2.4. Đi bộ

Tiến sĩ Luke Laffin, bác sĩ tim mạch tại Cleveland Clinic, cho biết đi bộ nhanh không chỉ tốt cho huyết áp của bạn mà còn thúc đẩy sức khỏe tim mạch; bảo vệ khớp và bàn chân của bạn. Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ khuyến nghị, nên dành 150 phút tập đi bộ cường độ vừa phải hàng tuần. Cường độ vừa phải có nghĩa là bạn có thể nói chuyện trong khi di chuyển.

2.5. Tập thể dục với máy chạy bộ

Tập thể dục trên máy chạy bộ hoặc máy tập elip là cách tốt để giảm huyết áp và giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch. Những bài tập này rất an toàn cho những người bị huyết áp cao.

2.6. Tập với dây kháng lực

Nếu bạn bị cao huyết áp và muốn xây dựng độ dẻo dai của cơ thể, hãy thử bài tập với dây kháng lực. Bạn có thể sử dụng dây đeo để thực hiện các bài tập tốt cho cánh tay, chân, cốt lõi và lưng. Bạn có thể mua dây đeo kháng lực trên internet hoặc tại nhiều cửa hàng bán đồ thể thao.

Bài tập giúp tăng kích thước vòng 3

Bạn vẫn có thể sở hữu thân hình săn chắc dù không thực hiện các động tác tăng cơ nặng.

Bài tập giúp tăng kích thước vòng 3 - Hình 1

1. Toàn thân: Theo Brightside, đây là bài tập tập trung vào vòng 3, tạo sự săn chắc cho cơ tay và toàn bộ cơ thể. Khuỷu tay và đầu gối, lòng bàn tay úp trên thảm, dang rộng bằng vai. Giữ lưng và cổ thẳng, chống đầu gối phải một góc 90 độ. Sau đó, duỗi thẳng chân rồi lại co chân trái, nâng lên cao song song với sàn. Nếu muốn tăng độ khó, bạn có thể đeo dải băng quanh mắt cá chân. Ảnh: Brightside.

Bài tập giúp tăng kích thước vòng 3 - Hình 2

2. Nâng hông bằng plank ngược: Động tác này nhắm vào cơ bụng, lưng và vòng 3. Bắt đầu ở tư thế plank ngược với 2 tay chống ra phía sau. Tiếp theo, giữ thẳng tay, nâng hông khỏi sàn, đồng thời tạo đường thẳng từ ngực đến chân. Khi vận động cơ thể ở tư thế vuông góc, bạn nên hóp bụng, tăng trọng lực vào mông và bắp chân. Ảnh: Brightside.

Bài tập giúp tăng kích thước vòng 3 - Hình 3

3. Lunge: Đây được hiểu đơn giản là bài tập bước chân tới trước và gập gối, là động tác cơ bản, dễ thực hiện. Nó không chỉ có tác dụng định hình vòng 3 căng tròn mà còn giúp giảm mỡ thừa tại vùng bắp đùi. Đặc biệt, bạn có thể kết hợp thêm tạ để tạo sức nặng cho bài tập hiệu quả hơn. Ảnh: Brightside.

Bài tập giúp tăng kích thước vòng 3 - Hình 4

4. Plank nâng chân: Bài tập này giúp cơ hông và lưng dưới của bạn linh hoạt hơn. Hãy thực hiện chúng để khởi động trước buổi tập chính. Ảnh: Brightside.

Bài tập giúp tăng kích thước vòng 3 - Hình 5

5. Nâng chân ngang: Chỉ cần một tấm thảm yoga, bạn có thể thực hiện tư thế trên ngay tại nhà. Đầu tiên, chống tay rộng bằng vai xuống thảm. Tiếp theo, từ từ nâng và duỗi thẳng một chân sang bên song song với mặt sàn. Giữ trong vài giây và đưa cơ thể trở lại vị trí ban đầu. Ảnh: Brightside.

Bài tập giúp tăng kích thước vòng 3 - Hình 6

6. Bài tập với bóng: Khi thực hiện các động tác này, bạn nên chú ý giữ lưng thẳng, hóp bụng, đặt trọng lực ở bả vai và bàn chân. Ảnh: Brightside.

Bài tập giúp tăng kích thước vòng 3 - Hình 7

7. Dáng cầu lượn: Nếu thực hiện đúng cách, bài tập đơn giản này sẽ giúp bạn cảm nhận được cơ mông hoạt động như thế nào trong quá trình vận động. Ảnh: Brightside.

Bài tập giúp tăng kích thước vòng 3 - Hình 8

8. Sử dụng dây kháng lực: Bạn thực hiện bài tập này như sau: Quấn dây kháng lực xung quanh bàn chân và giữ đầu kia dưới gối. Mở rộng, nâng chân trái lên cao sao cho bàn chân cao hơn mông. Cẩn thận thu chân về nhẹ nhàng và lặp lại tương tự. Ảnh: Brightside.

Bài tập giúp tăng kích thước vòng 3 - Hình 9

9. Deadlift: Đây được coi như một trong những bài tập hiệu quả nhất để định hình vòng 3 của bạn. Thực tế, nó bắt buộc rất nhiều cơ phải hoạt động đồng thời. Lựa chọn cân nặng của tạ tùy theo sức người tập để đảm bảo an toàn. Ảnh: Brightside.

Bạn thấy bài viết này có hữu ích không?
Có;
Không

Tin liên quan

Tiêu điểm

Cách tạo độ phồng cho tóc tại nhàCách tạo độ phồng cho tóc tại nhà
11:14:08 23/12/2024
Mẹo đơn giản để tăng cơ, giảm mỡMẹo đơn giản để tăng cơ, giảm mỡ
10:45:47 24/12/2024
Giảm cân 'thần tốc' chỉ 10 ngày sau sinh, bà xã Đăng Khôi khiến fan hết lòng xin bí quyếtGiảm cân 'thần tốc' chỉ 10 ngày sau sinh, bà xã Đăng Khôi khiến fan hết lòng xin bí quyết
10:53:16 24/12/2024
Làm thế nào để tránh rụng tóc nhiều trong mùa đông?Làm thế nào để tránh rụng tóc nhiều trong mùa đông?
10:49:40 24/12/2024

Tin đang nóng

Nữ giáo viên đang dạy bị 2 người đàn ông kéo ra giữa sân trường xé áo làm nhụcNữ giáo viên đang dạy bị 2 người đàn ông kéo ra giữa sân trường xé áo làm nhục
10:18:45 24/12/2024
Bắt tạm giam Tổng Giám đốc và 4 cựu lãnh đạo Công ty CP Du lịch Giang Điền ở Đồng NaiBắt tạm giam Tổng Giám đốc và 4 cựu lãnh đạo Công ty CP Du lịch Giang Điền ở Đồng Nai
09:27:59 24/12/2024
Nữ sinh trượt đại học, đi làm công nhân suốt 16 năm, năm 2020 lên mạng tình cờ tra ra sự thật chấn động, khiến 46 người bị bắt giam!Nữ sinh trượt đại học, đi làm công nhân suốt 16 năm, năm 2020 lên mạng tình cờ tra ra sự thật chấn động, khiến 46 người bị bắt giam!
06:29:29 24/12/2024
1 đôi Vbiz bị camera ghi lại cảnh bí mật hẹn hò, phản ứng khi bị phát hiện trở thành tâm điểm1 đôi Vbiz bị camera ghi lại cảnh bí mật hẹn hò, phản ứng khi bị phát hiện trở thành tâm điểm
09:09:44 24/12/2024
Vụ xe lao vào nhà tông bé gái tử vong: Phút ám ảnh nhấc xe cứu nạn nhânVụ xe lao vào nhà tông bé gái tử vong: Phút ám ảnh nhấc xe cứu nạn nhân
07:58:01 24/12/2024
Nam ca sĩ được NSƯT Tân Nhàn 'cho mượn nhà để ở và ôn thi' là ai?Nam ca sĩ được NSƯT Tân Nhàn 'cho mượn nhà để ở và ôn thi' là ai?
06:00:32 24/12/2024
Bé sơ sinh bị bỏ rơi kèm lá thư ghi "sinh viên lỡ dại mang thai"Bé sơ sinh bị bỏ rơi kèm lá thư ghi "sinh viên lỡ dại mang thai"
06:29:50 24/12/2024
Căng: Trang Pháp bị producer tố đánh cắp chất xám, yêu cầu gỡ ngay MV mớiCăng: Trang Pháp bị producer tố đánh cắp chất xám, yêu cầu gỡ ngay MV mới
06:30:54 24/12/2024

Tin mới nhất

Thành phần kem chống nắng nào cần có và cần tránh?

Thành phần kem chống nắng nào cần có và cần tránh?

11:18:23 22/12/2024
Ngoài có mặt trong kem chống nắng, Titan dioxide còn được dùng trong các sản phẩm khác như phấn nén, đồ trang điểm có SPF, mỹ phẩm làm trắng hoặc kem dưỡng da.
Làm gì để giảm tác động tiêu cực của mỹ phẩm lên da?

Làm gì để giảm tác động tiêu cực của mỹ phẩm lên da?

11:15:02 22/12/2024
Thông qua các biện pháp trên, chúng ta có thể tận hưởng vẻ đẹp, đồng thời bảo vệ làn da giảm tác động tiêu cực của mỹ phẩm. Hãy nhớ rằng, làn da khỏe mạnh sẽ thể hiện vẻ đẹp tự nhiên nhất của nó.
6 cách đơn giản để có hàm răng trắng khỏe

6 cách đơn giản để có hàm răng trắng khỏe

11:12:40 22/12/2024
Thói quen đơn giản này không chỉ cải thiện hơi thở mà còn ngăn ngừa sự hình thành của vi khuẩn, có thể dẫn đến các vấn đề về răng, giúp răng trắng khỏe.
Có nên tẩy trắng răng bằng chanh?

Có nên tẩy trắng răng bằng chanh?

11:10:14 22/12/2024
Nhờ hàm lượng vitamin C dồi dào, chanh có khả năng diệt khuẩn, đánh bay các vết ố vàng và tẩy trắng răng. Chanh cũng giúp làm sạch, loại bỏ mùi hôi khó chịu, ngăn ngừa vi khuẩn phát triển gây các bệnh liên quan đến răng miệng.
Mỹ phẩm chứa vitamin E có tác dụng gì trong chăm sóc da?

Mỹ phẩm chứa vitamin E có tác dụng gì trong chăm sóc da?

19:12:13 21/12/2024
Khi da bị tổn thương như bỏng, chấn thương hoặc sẹo sau phẫu thuật, vitamin E có thể đẩy nhanh quá trình lành vết thương bằng cách thúc đẩy quá trình tái tạo của lớp biểu bì.
Nữ diễn viên U50 vẫn trẻ đẹp như 20 tuổi nhờ bí quyết đơn giản

Nữ diễn viên U50 vẫn trẻ đẹp như 20 tuổi nhờ bí quyết đơn giản

19:08:00 21/12/2024
Vốn được mệnh danh là mỹ nhân không tuổi nhờ nhan sắc tươi trẻ dù đã ở độ tuổi U50, song nhiều người vẫn không khỏi bất ngờ với diện mạo này của Jang Nara.
5 công thức ủ tóc dễ thực hiện tại nhà

5 công thức ủ tóc dễ thực hiện tại nhà

12:55:41 21/12/2024
Protein có trong sữa chua giúp sợi tóc chắc khỏe, ngăn ngừa chẻ ngọn và hư tổn. Trong khi đó, acid lactic cũng giúp dưỡng ẩm cho tóc và khi gội sẽ giúp loại bỏ các tế bào chết.
14 lý do khiến da mặt bị bong tróc vảy thường xuyên

14 lý do khiến da mặt bị bong tróc vảy thường xuyên

12:49:48 21/12/2024
Da mặt bị bong tróc đôi khi kèm theo sẩn đỏ, ngứa ngáy thậm chí chảy máu có thể do nhiều bệnh lý tiềm ẩn nghiêm trọng.
Những bí quyết chọn kem dưỡng ẩm phù hợp mùa hanh khô

Những bí quyết chọn kem dưỡng ẩm phù hợp mùa hanh khô

12:28:08 20/12/2024
Dưỡng ẩm dạng lotion đặc hơn so với dạng gel vì chứa nhiều axit béo hoặc chất làm mềm da, có độ thẩm thấu cao, không gây nhờn dính khi sử dụng.
Tóc dầu có nên gội đầu hàng ngày không?

Tóc dầu có nên gội đầu hàng ngày không?

12:26:42 20/12/2024
Thông thường, da đầu sẽ tiết ra một lượng bã nhờn nhất định để cung cấp đủ độ ẩm giúp da đầu và tóc luôn khỏe mạnh. Thế nhưng, khi lượng bã nhờn tiết ra quá mức sẽ khiến da đầu, tóc bết dầu.
Mẹo dưỡng da khi thời tiết hanh khô

Mẹo dưỡng da khi thời tiết hanh khô

12:20:59 20/12/2024
Đối với da đầu, bạn nên dùng các loại kem dưỡng ẩm chuyên dụng cho da đầu hoặc dùng dầu oliu, dầu dừa cho da đầu giúp điều trị khô da đầu mùa đông.
Kem dưỡng mắt có xóa được quầng thâm?

Kem dưỡng mắt có xóa được quầng thâm?

11:20:22 19/12/2024
Tuy nhiên, các phương pháp điều trị hiện nay không thể loại bỏ hoàn toàn quầng thâm một cách hiệu quả mà chỉ có thể khắc phục được phần nào.

Có thể bạn quan tâm

Hai bom tấn quá chất lượng trên Steam giảm giá sập sàn 90%, cơ hội tuyệt vời cho mọi game thủ sở hữu

Hai bom tấn quá chất lượng trên Steam giảm giá sập sàn 90%, cơ hội tuyệt vời cho mọi game thủ sở hữu

Mọt game

12:02:50 24/12/2024
Mang tới một chương trình khuyến mại với các ưu đãi sập sàn nhưng quan trọng hơn, bản danh sách các trò chơi đang giảm giá của Steam Winter Sale lại ẩn chứa vô số những cái tên chất lượng
Louis Phạm và bạn trai Việt kiều nước mắt giàn giụa khi chia tay

Louis Phạm và bạn trai Việt kiều nước mắt giàn giụa khi chia tay

Sao thể thao

12:00:41 24/12/2024
Tối 23/12, trên kênh TikTok có hơn 1 triệu lượt theo dõi, cựu VĐV TDDC Phạm Như Phương (Louis Phạm) đăng tải khoảnh khắc chia tay bạn trai Việt kiều ở sân bay.
Tuần mới (23-29/12): 2 con giáp Thần Tài ban lộc, 2 con giáp chìm trong khó khăn

Tuần mới (23-29/12): 2 con giáp Thần Tài ban lộc, 2 con giáp chìm trong khó khăn

Trắc nghiệm

11:58:43 24/12/2024
Tuần lễ cuối cùng của năm 2024 hứa hẹn nhiều biến động về vận mệnh cho 12 con giáp. Trong khi 2 con giáp được Thần Tài ưu ái ban lộc, tài vận hanh thông, thì 2 con giáp cần đặc biệt cẩn trọng với những thử thách tiềm ẩn.
Sự cần thiết của thoả thuận hòa hoãn biên giới Trung Quốc - Ấn Độ

Sự cần thiết của thoả thuận hòa hoãn biên giới Trung Quốc - Ấn Độ

Thế giới

11:10:19 24/12/2024
Thỏa thuận này tập trung vào hai khu vực tranh chấp lâu đời là Depsang và Demchok thuộc phía Đông, đánh dấu một bước tiến hiếm hoi trong mối quan hệ đầy sóng gió giữa hai cường quốc châu Á.
Người phụ nữ vừa lái ô tô vừa hát karaoke: Vì sao chưa xử phạt?

Người phụ nữ vừa lái ô tô vừa hát karaoke: Vì sao chưa xử phạt?

Tin nổi bật

11:08:04 24/12/2024
Sáng 24/12, Công an huyện Tuy Đức (Đắk Nông) đã làm việc với bà N.T.L. (32 tuổi, trú tại xã Hòa An, huyện Krông Pắk, Đắk Lắk) về hành vi vừa lái ô tô vừa hát karaoke.
Món quà đặc biệt Thái Trinh tặng ông xã sau đám cưới

Món quà đặc biệt Thái Trinh tặng ông xã sau đám cưới

Nhạc việt

11:01:41 24/12/2024
Thái Trinh vừa phát hành MV Có anh là nhà để dành tặng ông xã sau đám cưới. Đây chính là ca khúc từng được Thái Trinh giới thiệu tại đám cưới của mình.
Vẻ ngoài đáng yêu của hai chú hổ vàng ở Thái Lan gây 'sốt xình xịch'

Vẻ ngoài đáng yêu của hai chú hổ vàng ở Thái Lan gây 'sốt xình xịch'

Lạ vui

10:58:41 24/12/2024
Ava và Luna - hai chú hổ 3 tuổi quý hiếm với bộ lông vàng tuyệt đẹp tại sở thú Chiang Mai, Thái Lan đã trở thành hiện tượng mạng xã hội, thu hút 34.000 lượt thích và 24.000 lượt chia sẻ chỉ trong vài ngày.
Vóc dáng nóng bỏng top 5 Người đẹp Hình thể tại Hoa hậu Quốc Gia Việt Nam

Vóc dáng nóng bỏng top 5 Người đẹp Hình thể tại Hoa hậu Quốc Gia Việt Nam

Người đẹp

10:57:38 24/12/2024
Các cô gái trong top 5 Người đẹp Hình thể tại Hoa hậu Quốc Gia Việt Nam 2024 được đánh giá cao về vóc dáng, nhan sắc, nhận được sự quan tâm của khán giả.
Con dâu U40 nặng 320kg cược cả mạng sống để sinh con, bác sĩ thông báo 4 chữ, mẹ chồng oà khóc

Con dâu U40 nặng 320kg cược cả mạng sống để sinh con, bác sĩ thông báo 4 chữ, mẹ chồng oà khóc

Netizen

10:56:58 24/12/2024
Gần đây, các trang tin tức truyền thông của Trung Quốc chia sẻ lại câu chuyện về một bà mẹ từng nặng 320kg khi mang bầu, đánh cược mạng sống để sinh con lấy nhiều nước mắt, sự đồng cảm từ người đọc.
Sao Hàn 24/12: Song Joong Ki 'cuồng' con gái, Bi Rain xin lỗi khán giả

Sao Hàn 24/12: Song Joong Ki 'cuồng' con gái, Bi Rain xin lỗi khán giả

Sao châu á

10:53:16 24/12/2024
Song Joong Ki tiết lộ bản thân là người cuồng con gái, Bi Rain xin lỗi khán giả, tuyên bố dừng kênh Youtube cá nhân.
Sao Việt 24/12: Tự Long khoe quà các 'anh tài' tặng sinh nhật, Việt Anh khác lạ

Sao Việt 24/12: Tự Long khoe quà các 'anh tài' tặng sinh nhật, Việt Anh khác lạ

Sao việt

10:50:24 24/12/2024
NSND Tự Long khoe món quà sinh nhật từ các thành viên trong Anh trai vượt ngàn chông gai , Việt Anh được nhận xét giống các ngôi sao Hàn Quốc với gương mặt lạ lẫm.