Tìm ra cách tiêu diệt virus sốt xuất huyết
Các nhà khoa học Australia và Indonesia tiêm vi khuẩn Wolbachia vào cơ thể muỗi vằn nhằm cản trở khả năng truyền virus sốt xuất huyết, tiêu diệt mầm bệnh.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), các bệnh do virus gây ra tăng nhanh trong những thập kỷ gần đây. Năm 2019, con số chạm kỷ lục.
Thông qua Chương trình Chống muỗi Thế giới (WMP), các nhà khoa học từ Đại học Monash, Australia và Indonesia đã tiến hành thử nghiệm kỹ thuật mới giúp tiêu diệt virus sốt xuất huyết tại khu vực Đông Nam Á và trên thế giới. Họ tiêm vào muỗi Aedes aegypti (muỗi vằn) – loài chính truyền bệnh sốt xuất huyết cho con người, một loại vi khuẩn có tên Wolbachia. Vi khuẩn này cản trở khả năng truyền virus của côn trùng, bao gồm sốt xuất huyết, mà không ngăn chặn quần thể muỗi hay có ảnh hưởng đến hệ sinh thái.
Quá trình này kéo dài suốt ba năm, kết quả công bố trong tháng 8 và được truyền thông đưa tin ngày 13/10. Các nhà khoa học cho biết số ca mắc sốt xuất huyết tại thành phố Yogyakarta, nơi cuộc thử nghiệm diễn ra, đã giảm đáng kể so với những khu vực chỉ áp dụng biện pháp thông thường như phun thuốc, phát quang, loại bỏ ao tù nước đọng,…
Để tiến hành nghiên cứu, các nhà khoa học đã thả muỗi mang vi khuẩn Wolbachia vào 12 khu vực của thành phố Yogyakarta trong vòng 7 tháng. Những con muỗi này lây nhiễm vi khuẩn cho quần thể muỗi địa phương. Sau đó, họ theo dõi số ca mắc sốt xuất huyết trên toàn thành phố. Các bệnh nhân có triệu chứng sẽ cung cấp thông tin chi tiết về nơi ở và địa điểm đã du lịch, đồng thời được xét nghiệm chẩn đoán.
Các mẫu muỗi được tiêm vi khuẩn Wolbachia tại phòng thí nghiệm của WMP ở Indonesia. Ảnh: SCMP
Hai năm sau, các nhà khoa học nhận thấy tỷ lệ mắc sốt xuất huyết đã giảm 77% tại các vùng thả muỗi Wolbachia. Kết quả chi tiết của thử nghiệm sẽ được trình bày kỹ hơn tại một hội nghị khoa học quốc tế vào tháng 11 tới.
WMP cho biết vi khuẩn Wolbachia được tìm thấy trong tế bào của 60% côn trùng trên hành tinh, bao gồm cả bướm đêm và một số loài muỗi khác. Song chúng không tồn tại tự nhiên trong cơ thể muỗi vằn.
Tỷ lệ mắc bệnh sốt xuất huyết tăng đáng kể trong thập kỷ qua, từ 1,2 triệu ca năm 2010 lên 4,2 triệu ca năm 2019, theo WHO. Tổ chức cho biết khoảng một nửa dân số thế giới có nguy cơ mắc bệnh trong tương lai.
Có hai lý do chính dẫn đến điều này. Đầu tiên, muỗi vằn có xu hướng sống gần khu đô thị. Khi dân số thành phố phát triển, muỗi có cơ hội kiếm ăn và sinh sản. Thứ hai, biến đổi khí hậu đã mở rộng phạm vi hoạt động của muỗi xa hơn về phía bắc. Điều này có nghĩa sốt xuất huyết bắt đầu quay trở lại những vùng mầm bệnh đã biến mất.
Video đang HOT
Yếu tố khác bao gồm quy hoạch đô thị kém, dịch vụ công và cơ sở hạ tầng như nước máy thiếu thốn. Việc đi lại, buôn bán ngày càng phát triển, tạo điều kiện môi trường cho muỗi vằn sinh sản tại các khu vực trước nay không có bệnh.
“Sự gia tăng nồng độ khí thải nhà kính trên toàn cầu đang làm tăng nhiệt độ bề mặt cũng như tốc độ nhân lên, khả năng sống sót của virus, tỷ lệ sinh sản và cắn phá của muỗi. Điều này dẫn đến các mùa dịch kéo dài, cho phép sốt xuất huyết lây lan đến những vùng cao hơn”, phó giáo sư Rachel Lowe, thành viên của Hiệp hội Hoàng gia Dorothy Hodgkin có trụ sở tại Trường Vệ sinh và Y học Nhiệt đới London, cho biết.
Chuyên viên làm việc tại phòng thí nghiệm của WMP. Ảnh: SCMP
Rất khó để đưa ra con số chính xác về tổng số ca nhiễm sốt xuất huyết hàng năm trên toàn cầu, vì phần lớn trường hợp không có triệu chứng, do đó không được báo cáo hoặc bị phân loại sai. Theo WHO, trong số 390 triệu ca nhiễm sốt xuất huyết mỗi năm, ước tính chỉ khoảng 96 triệu ca có biểu hiện.
Triệu chứng của sốt xuất huyết bao gồm buồn nôn, nôn mửa, phát ban, đau nhức cơ thể. Dù ít phổ biến, một số bệnh nhân nặng có thể bị ra máu nghiêm trọng, suy tạng hoặc tử vong nếu không được điều trị kịp thời.
Thử nghiệm do WMP thực hiện có quy mô lớn nhất cho đến nay. Nhóm nghiên cứu tự hào về kết quả thu được, nói rằng việc giảm 77% các ca sốt xuất huyết là “đáng kể và quan trọng”. Việc thả muỗi trong cộng đồng đòi hỏi sự tin tưởng rất lớn từ phía người dân, đặc biệt là sau nhiều năm vận động nhân cao nhận thức.
“Cộng đồng nơi chúng tôi làm việc đã quen sống chung với bệnh sốt xuất huyết. Nhiều người dân đã nhiễm hoặc có người thân nhiễm sốt xuất huyết. Chúng tôi nhận thấy rằng một khi họ hiểu biện pháp Wolbachia và những gì chúng tôi cố gắng đạt được, họ sẽ ủng hộ nhiệt tình, mạnh mẽ”, ông Cameron Simmons, giám đốc WMP tại Châu Đại Dương, cho biết.
Tại Việt Nam, từ năm 2013 muỗi mang vi khuẩn Wolbachia cũng được thả ở đảo Trí Nguyên, Nha Trang, phục vụ dự án nghiên cứu tiêu diệt mầm bệnh sốt xuất huyết. Tháng 6 năm nay, muỗi mang vi khuẩn Wolbachia tiếp tục được thả ở 15 phường tại Nha Trang. Dự án đến nay đang trong quá trình nghiên cứu.
Các giai đoạn sốt xuất huyết thường gặp
Sốt xuất huyết là bệnh có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm, thậm chí dẫn tới tử vong. Xác định được các giai đoạn sốt xuất huyết và diễn biến của bệnh giúp việc điều trị đạt hiệu quả cao hơn.
Sốt xuất huyết có tên khoa học là Dengue Fever, là loại bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, gây ra bởi virus Dengue. Tác nhân gây ra bệnh sốt xuất huyết - virus Dengue thường tồn tại trong cơ thể loài muỗi vằn (muỗi Aedes aegypti).
1. Sốt xuất huyết là gì?
Con đường truyền bệnh sang người diễn ra như sau: Muỗi vằn cái hút máu bệnh nhân nhiễm virus Dengue, ủ bệnh trong cơ thể muỗi khoảng 1 đến 2 tuần.
Trong thời gian này, muỗi vằn tiếp tục đốt và truyền bệnh người chưa nhiễm bệnh. Vòng tuần hoàn này tiếp tục được lặp đi lặp lại, vì vậy nguy cơ bùng phát thành dịch là rất cao.
Thời điểm sốt xuất huyết bùng phát thành dịch thường là vào mùa mưa (từ tháng 6 đến tháng 8). Độ ẩm không khí cao cùng môi trường ẩm ướt là điều kiện lí tưởng cho các loài muỗi sinh sôi và virus Dengue phát triển.
Do vậy, việc phân biệt đâu là muỗi thường, đâu là muỗi gây bệnh sốt xuất huyết cũng rất quan trọng. Bạn có thể xem thêm trong bài viết: Hướng dẫn phân biệt muỗi thường và muỗi gây sốt xuất huyết!
Trước đây, đối tượng mắc bệnh sốt xuất huyết thường là trẻ nhỏ, tuy nhiên bệnh đang có xu hướng "tấn công" cả người lớn với tỉ lệ gây tử vong cao. Hiện nay chưa có thuốc đặc trị, những trường hợp nặng điều trị hầu như chỉ hạ sốt, truyền dịch và chống sốc tích cực. Những trường hợp nhiễm bệnh nhẹ có thể tự khỏi sau một tuần.
Sau khi bị nhiễm virus gây bệnh, bệnh nhân thường có một số biểu hiện khác nhau trong từng giai đoạn sốt xuất huyết. Xác định chính xác diễn biến và các giai đoạn của bệnh sốt xuất huyết giúp việc điều trị có hiệu quả cao hơn và đề phòng các biến chứng.
2. Các giai đoạn sốt xuất huyết thường gặp
2.1. Giai đoạn ủ bệnh
Sau khi bị muỗi vằn mang virus Dengue cắn (đốt), các tác nhân gây bệnh sẽ ủ trong cơ thể bệnh nhân từ 3 đến 14 ngày. Ở giai đoạn sốt xuất huyết đầu tiên, bệnh nhân thường không có triệu chứng gì đặc biệt, mọi sinh hoạt vẫn diễn ra bình thường.
2.2. Giai đoạn sốt
Ở giai đoạn sốt xuất huyết này, bệnh nhân thường sốt cao đột ngột (trên 39 độ) mà không rõ nguyên nhân. Sốt thường kéo dài trong khoảng từ 2 đến 7 ngày đầu tiên, sốt cao nhất là vào 3 ngày đầu của bệnh. Từ ngày thứ 4 trở đi, bệnh nhân thường không còn sốt cao và các triệu chứng cũng giảm nhẹ dần.
Trong thời gian này, ngoài biểu hiện sốt cao, bệnh nhân còn có thể xuất hiện triệu chứng như mệt mỏi, đau đầu, đau mỏi cơ bắp, đau sau hốc mắt, đau bụng, buồn nôn, nôn, đau thượng vị và tiêu chảy,... Đây cũng là lúc các chấm nhỏ màu đỏ (xuất huyết) bắt đầu xuất hiện dưới da, niêm mạc và cả nội tạng.
Ở giai đoạn sốt xuất huyết này, tuyệt đối không được sử aspirin, analgin, ibuprofen để hạ sốt vì đây là các thành phần có thể gây ra xuất huyết, tan máu. Khi có biểu hiện sốt xuất huyết, chỉ được sử dụng paracetamol để hạ sốt với liều lượng không quá 60mg/kg cân nặng/ ngày ( đối với người lớn). Không nên tự ý truyền dịch và sử dụng các loại thuốc khác để đề phòng tác dụng phụ.
Ngoài ra, nên tới bệnh viện sớm để được chuẩn đoán và điều trị kịp thời. Tiến hành điều trị sớm từ giai đoạn sốt xuất huyết này sẽ hạn chế được nguy cơ xảy ra các biến chứng như: giảm tiểu cầu, suy đa tạng, xuất huyết dạ dày,....
2.3. Giai đoạn nguy hiểm
Sau khi sốt 2-7 ngày là giai đoạn sốt xuất huyết nguy hiểm nhất với nhiều nguy cơ xảy ra biến chứng, người bệnh không nên chủ quan. Sau khi giảm sốt, các biểu hiện có thể gặp là: thoát huyết tương dẫn tới sốc (vật vã, tay chân lạnh, nhịp tim nhanh,...) hoặc tràn dịch màng phổi, phù nề mí mắt, căng da.
2.4. Giai đoạn phục hồi
Sau khi điều trị các triệu chứng và không còn ở trong tình trạng nguy hiểm, cơ thể bệnh nhân bắt đầu dần hồi phục. Giai đoạn sốt xuất huyết cuối cùng này thường kéo dài từ 2-7 ngày tùy vào thể trạng của người bệnh. Lúc này, cảm giác thèm ăn trở lại. sức khỏe của bệnh nhân tốt lên, đồng thời các chỉ số tiểu cầu, huyết áp, nhịp tim,... cũng dần trở về trạng thái bình thường.
Tuy nhiên, ở giai đoạn sốt xuất huyết cuối cùng, vẫn nên thường xuyên theo dõi tình trạng sức khỏe và các biểu hiện bất thường của bệnh nhân, đặc biệt là trong quá trình truyền dịch.
4 biện pháp phòng sốt xuất huyết lây lan trong gia đình khi có một người trong nhà mắc bệnh Mùa mưa lũ là giai đoạn đỉnh dịch sốt xuất huyết, năm nay dịch còn bùng phát mạnh nhất từ trước đến nay. Trang bị 4 biện pháp phòng sốt xuất huyết sau đây để đảm bảo sức khoẻ cho gia đình, đặc biệt khi trong nhà có một người mắc bệnh. Tuy sốt xuất huyết không lây trực tiếp từ người sang...