Thuố.c giảm đau phổ biến nhất đang ngày càng gây ngộ độc
Paracetamol hay acetaminophen, là một trong những loại thuố.c giảm đau phổ biến nhất trên thế giới. Được biết đến nhiều hơn với các tên thương hiệu như Tylenol, Panadol hoặc Excedrin. Loại thuố.c này được sử dụng rất an toàn để điều trị chứng đau nhức nhẹ và sốt trong thời gian ngắn.
Trong vài thập kỷ qua, tình trạng sử dụng quá liều không chủ ý thuố.c paracetamol đã gia tăng ở nhiều quốc gia và một số nhà khoa học cho rằng nó liên quan đến liều lượng có sẵn.
Ngay cả khi được các bác sĩ kê đơn, nghiên cứu mới từ Thụy Sĩ cho thấy liều lượng cao hơn của paracetamol khiến mọi người vô tình đầ.u độ.c chính mình và mặc dù không dẫn đến t.ử von.g (chúng ta đã có thuố.c giải độc hiệu quả) nhưng nó có thể gây tổn thương gan nghiêm trọng. Ở Thụy Sĩ, hầu hết các viên thuố.c không kê đơn (OTC) đều chứa khoảng 500 miligam paracetamol. Nhưng vào năm 2003, quốc gia này đã giới thiệu loại thuố.c viên kê đơn chứa 1.000 mg thuố.c.
Các nhà nghiên cứu đã cảnh báo khi phát hiện ra sự gia tăng đáng kể về việc quá liều không chủ ý từ paracetamol, và hầu hết các trường hợp này đều liên quan đến viên nén 1.000 mg. Mặt khác, ngộ độc có chủ ý dường như không gia tăng, điều này cho thấy phần lớn các tình huống khẩn cấp này hoàn toàn có thể tránh được.
“Một vấn đề với paracetamol là nó không có hiệu quả đối với tất cả bệnh nhân hoặc chống lại tất cả các dạng đau”, Andrea Burden, bác sĩ dược học tại ETH Zurich giải thích
Nếu thuố.c không giúp giảm bớt các triệu chứng, người sử dụng có xu hướng tăng liều lượng mà không hỏi ý kiến chuyên gia y tế. Nhiều người không nhận ra rằng mỗi viên thuố.c paracetamol đi vào người sẽ tích tụ dần trong cơ thể. Điều này có nghĩa là chỉ cần uống thêm một vài viên 1.000 miligam có thể khiến bạn có nguy cơ quá liều, dễ dàng vượt quá mức 4.000 miligam được khuyến nghị một ngày cho người lớn.
Vì lý do đó, vào năm 2008, Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) đã khuyến nghị giới hạn liều lượng dành cho người lớn chỉ hai viên nén chứa 325 mg acetaminophen, với một cảnh báo về cách các sản phẩm phụ độc hại mà thuố.c có thể tích tụ trong gan của bạn sẽ gây hư hỏng.
Trong vòng một năm kể từ khi viên nén 1.000 mg được giới thiệu, nghiên cứu mới cho thấy sự gia tăng đáng kể các cuộc gọi liên quan đến acetaminophen đến Trung tâm Chất độc Quốc gia Thụy Sĩ.
Từ năm 2005 đến năm 2008, thực tế đã có sự gia tăng 40% các trường hợp ngộ độc, đặc biệt là ở người lớn tuổ.i và tr.ẻ e.m.
“Trên cơ sở đó, chúng tôi có thể kết luận rằng số vụ ngộ độc gia tăng có liên quan đến việc có sẵn 1.000 viên nén”, nhà dược học Stefan Weiler, giám đốc khoa học của Trung tâm Chất độc Quốc gia Thụy Sĩ cho biết.
Video đang HOT
Điều này đáng lo ngại do hiệu quả hạn chế của paracetamol đối với cơn đau cấp tính và đặc biệt đối với cơn đau mãn tính. Nếu mọi người muốn những loại thuố.c này có tác dụng nhưng kết quả không như mong muốn, họ thường có xu hướng uống một viên thuố.c khác quá sớm, gây nguy cơ quá liều.
Ông Burden chia sẻ: “Chúng tôi nhận ra rằng việc kiểm soát cơn đau là một thách thức và các loại thuố.c khác có thể có tác dụng phụ nghiêm trọng. Tuy nhiên, nếu paracetamol không mang lại hiệu quả như mong muốn, điều quan trọng là không nên uống thêm loại thuố.c khác. Thay vào đó, mọi người nên tìm tư vấn y tế chuyên nghiệp để tìm ra lựa chọn điều trị tốt nhất.”
May mắn thay, 90% những người trong nghiên cứu sử dụng quá liều paracetamol đã nhận được thuố.c giải độc trong vòng 8-10 giờ , giảm nguy cơ tổn thương gan và t.ử von.g.
Tuy nhiên, hầu hết những tình huống này có thể được tránh hoàn toàn. Nếu paracetamol không phù hợp với những cơn đau mãn tính, thì kích thước gói thuố.c nên thể hiện điều đó. Chúng không được chứa từ 40 viên trở lên.
Ít nhất, các gói 1.000 viên nén phải chứa một số lượng nhỏ hơn. Ngay cả khi bệnh nhân cần liều cao hơn, có thể an toàn hơn khi kê đơn hai viên 500 mg.
Trong khi xác định nguyên nhân chính xác của các vụ ngộ độc, các chuyên gia y tế có một vài ý kiến. Bệnh nhân có thể nhầm viên nén mạnh hơn với viên yếu hơn, vô tình tăng gấp đôi liều lượng của họ. Nếu điều này xảy ra ở trẻ nhỏ, một viên thuố.c đôi khi đủ để khiến chúng vượt quá mức tối thiểu hàng ngày và có nguy cơ ngộ độc.
Nguy hiểm khi sử dụng thuố.c giảm đau không đúng cách
Thuố.c giảm đau là các thuố.c nhằm điều trị triệu chứng, làm giảm các cơn đau cấp tính hoặc mạn tính.
2 nhóm thuố.c phổ biến nhất có thể được phép bán không cần đơn tại các hiệu thuố.c là paracetamol và nhóm kháng viêm không chứa steroid, viết tắt là NSAIDs (Nonsteroidal anti-inflammatory drugs).
3 điểm khác biệt lớn nhất giữa paracetamol và NSAIDs bao gồm:
Nguy cơ khi sử dụng thuố.c giảm đau, hạ sốt không đúng cách - tác dụng phụ không mong muốn và ngộ độc do quá liều
Người dân có thể dễ dàng tự mua 2 loại thuố.c này không cần đơn tại các quầy thuố.c, hiệu thuố.c. Tuy nhiên, việc lạm dụng các thuố.c giảm đau, hạ sốt này quá mức hoặc tự ý sử dụng mà không có sự tư vấn từ bác sĩ, dược sĩ tiềm ẩn rất nhiều nguy cơ gây hại.
Với paracetamol, mặc dù là thuố.c có kinh nghiệm sử dụng lâu năm và rất an toàn khi dùng đúng cách, nhưng lại cũng rất dễ xảy ra ngộ độc do quá liều.
Ngộ độc paracetamol dẫn tới tổn thương gan cấp, trường hợp nặng có thể cần ghép gan hoặc gây t.ử von.g. Ngay tại Canada, Mỹ và nhiều nước phát triển, quá liều acetaminophen là nguyên nhân hàng đầu dẫn tới suy gan cấp. Ước tính hàng năm tại Canada có 4.500 ca nhập viện do quá liều paracetamol. Lý do là vì chỉ cần dùng cao hơn liều tối đa cho phép một chút là đã xảy ra ngộ độc.
Cụ thể, liều tối đa ở người lớn và trẻ> 12 tuổ.i không quá 4g/24 giờ (tức 8 viên paracetamol 500mg), mỗi lần chỉ uống 1-2 viên và cách nhau mỗi 4-6 giờ. Với trẻ nhỏ, liều tối đa cho phép còn thấp hơn nữa và phải tính liều theo cân nặng. Như vậy, ngộ độc có nguy cơ xảy ra khi:
- Dùng quá tổng liều cho phép trong 24 giờ
- Uống liều kế tiếp quá sớm, dưới 4-6 giờ.
- Uống nhiều hơn liều dùng mỗi lần. Ví dụ: 3-4 viên paracetamol 500mg cùng một lúc
- Dùng liên tục kéo dài hơn thời gian khuyến cáo
- Dùng cùng lúc nhiều chế phẩm đều chứa paracetamol mà không hay biết. Ví dụ: thuố.c giảm đau khớp và phối hợp thuố.c trị cảm cúm (có chứa paracetamol)
- Ở trẻ nhỏ, ngộ độc paracetamol rất dễ xảy ra khi người nhà sốt ruột muốn hạ sốt nhanh chóng cho bé; bị nhầm lẫn liều khi sử dụng xen kẽ paracetamol và ibuprofen; tự ý bù liều khi bé bị nôn ói; không sử dụng đúng dụng cụ lấy thuố.c dạng lỏng dẫn tới lấy sai liều, đặc biệt dạng lỏng có nồng độ hoạt chất cao hơn dạng hỗn dịch nên rất dễ quá liều nếu đo liều không chính xác; dùng quá liều tối đa theo cân nặng trẻ; dùng nhiều chế phẩm phối hợp trong điều trị cảm cúm, ho, viêm họng...
So với paracetamol, các thuố.c NSAIDs có tác dụng phụ nhiều hơn và một số tác dụng phụ nghiêm trọng xảy ra ngay cả ở liều khuyến cáo, nhất là khi sử dụng liều cao trong thời gian dài như: làm tăng nguy cơ đột quỵ, nhồi má.u cơ tim, suy tim thậm chí t.ử von.g, nhất là ở người có tiề.n sử bệnh tim mạch, lớn tuổ.i; có thể gây tổn thương thận cấp, nhất là ở trẻ nhỏ.
Hơn nữa, người bệnh thường có sốt cao, nôn ói, tiêu chảy, ăn uống kém... dẫn tới tình trạng mất nước, và điều này càng làm tăng nguy cơ gây tổn thương thận; nguy cơ tổn thương thận cấp tăng nếu đang dùng một số nhóm thuố.c điều trị huyết áp (nhóm ức chế men chuyển, ức chế thụ thể), hoặc tiểu đường (thuố.c metformin, nhóm Sulfonylureas, SGLT2 inhibitors); tăng nguy cơ xuất huyết khi bị sốt xuất huyết hoặc đang dùng thuố.c chống đông má.u; nguy cơ loét bao tử, đặc biệt khi dùng chung một số thuố.c (Ví dụ: thuố.c kháng viêm corticosteroid...); có thể làm nặng hay bộc phát cơn hen suyễn; làm tăng huyết áp ở người bệnh tăng huyết áp và tăng nguy cơ tụt đường huyết ở người bệnh tiểu đường.
Liều dùng khuyến cáo cho phép sử dụng an toàn của các thuố.c nhóm NSAIDs phụ thuộc nhiều vào từng hoạt chất trong nhóm, độ tuổ.i, chỉ định sử dụng. Chẳng hạn, với ibuprofen, liều được khuyến cáo để tự hạ sốt tại nhà là 1200mg và chỉ nên dùng trong 3 ngày (theo chuyên luận thuố.c ibuprofen của Bộ Y tế Canada).
Nhưng với chỉ định giảm đau do thoái hoá khớp, liều tối đa có thể lên tới 2400mg - 3200mg và cần có đơn bác sĩ. Do đó, việc tự ý sử dụng bất kể khi nào có cơn đau mà không có sự tư vấn kỹ càng với dược sĩ, bác sĩ tiềm ẩn rất nhiều nguy cơ dùng sai liều, quá liều.
Một nguyên nhân khác gây quá liều, sai liều các thuố.c giảm đau là do tự ý quy đổi giữa các chế phẩm với hàm lượng và dạng bào chế khác nhau. Chẳng hạn, dạng viên nén ibuprofen 200mg thông thường có thể dùng trong cả hạ sốt và giảm đau, với liều 1 đến 2 viên sau mỗi 4 giờ và tối đa có thể lên đến 2400mg - 3200mg/ngày trong chỉ định giảm đau do thoái hoá khớp.
Trong khi đó, ibuprofen dạng phóng thích kéo dài có hàm lượng 600mg (biệt dược Advil-12-hour) chỉ dùng trong chỉ định giảm đau, chỉ được phép dùng 1 viên mỗi 12 giờ và không quá 2 viên trong 24 giờ (tối đa 1200mg/24 giờ). Tuyệt đối không tự quy đổi cách dùng và liều dùng của dạng viên nén, viên nang thông thường với các dạng phóng thích kéo dài.
Việc tự ý sử dụng thuố.c giảm đau, hạ sốt mà không đi khám đầy đủ sẽ dẫn tới việc bỏ sót các tình trạng nguy hiểm cần điều trị sớm (Ví dụ: đau đầu, sốt có thể là một trong các dấu hiệu của viêm màng não). Người dân cũng không nên sử dụng lại đơn thuố.c cũ mà không đi tái khám.
Thứ nhất, đó có thể là một tình trạng bệnh mới, khác với bệnh đã chẩn đoán trước đó.
Thứ hai, tình trạng bệnh có thể thay đổi, tiến triển nặng hơn và cần thêm các can thiệp khác, nhất là khi các cơn đau xuất hiện nhiều và khó kiểm soát. Cố gắng tự dùng thuố.c giảm đau tại nhà lúc này rất dễ dẫn tới quá liều, gây ngộ độc.
Để tránh các trường hợp tai biến khi dùng thuố.c hay ngộ độc thuố.c ngoài ý muốn, người dân cần tư vấn ý kiến bác sĩ, dược sĩ trước khi sử dụng bất kỳ loại thuố.c giảm đau, hạ sốt nào tại nhà.
Chỉ dùng theo đúng toa bác sĩ hoặc hướng dẫn của dược sĩ tại nhà thuố.c. Không tự ý điều chỉnh liều, bù liều hay rút ngắn thời gian giữa các liều đã được hướng dẫn mà không hỏi lại ý kiến dược sĩ, bác sĩ. Người bệnh cần đi khám lại khi có cơn đau, không tự dùng lại đơn thuố.c giảm đau cũ hoặc chia sẻ cho người khác sử dụng tương tự.
Một số biện pháp chăm sóc trẻ bị sởi tại nhà an toàn và hiệu quả Bệnh sởi ở tr.ẻ e.m nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm. Ngoài việc lưu ý tới các dấu hiệu nhận biết Virus gây ra bệnh sởi rất dễ lây lan khi tiếp xúc gần, tiếp xúc trực tiếp với người bệnh hoặc qua ho và hắt hơi. Với tr.ẻ e.m...