Thông tin thuốc, sức khỏe trên Internet: Nên hay không khi chọn “con dao hai lưỡi”?

Thế kỷ 21 là thời đại của công nghệ thông tin. Những năm gần đây, nguồn thông tin đa dạng về y tế, bệnh học, các loại thuốc, vắc xin cũng được nhiều người lưu tâm.

Chỉ cần gõ từ khóa hay đưa ra câu hỏi về chủ đề mà bạn đang quan tâm, Google hay các “bác sĩ online” sẽ có sự hồi đáp nhanh chóng.

Tuy nhiên, người dùng cần tiếp một cách chọn lọc để tránh “bội thực” thông tin và nguy hại do thông tin sai lệch, theo trào lưu….

Tra cứu thông tin về y tế, sức khỏe là một nhu cầu rất lớn của cộng đồng, là một ý thức tốt để chủ động bảo vệ sức khỏe. Thế nhưng, tất cả các thông tin trên Internet, dù cho có nguồn gốc đi nữa thì cũng chỉ mang tính chất tham khảo. Bởi mỗi cá nhân là một thực thể có bộ gene di truyền, độ tuổi, giới tính, cân nặng, tình trạng bệnh lý, tình trạng sức khỏe riêng biệt, không trùng lắp. Do đó, thông tin về bệnh lý và thuốc điều trị không phải lúc nào cũng đúng với tất cả.

Khi bạn không có kiến thức về y học, khó có thể nhận định các thông tin đó có chính xác hay không. Nếu tình trạng sức khỏe có vấn đề, bạn nên gặp bác sĩ – nơi có nguồn thông tin chuẩn xác, hữu ích cho bạn.

Tìm “bác sĩ Google” để… chữa bệnh

Tra Google đã trở thành thói quen của rất nhiều người và bệnh tật cũng không ngoại lệ. Khi có các triệu chứng bất thường, nhiều người thường vào Google để tìm hiểu triệu chứng này liên quan đến bệnh gì, nhưng có thể đã tìm kiếm sai ngay từ đầu vì không hiểu rõ các thuật ngữ y học và sau đó tự chẩn đoán bệnh. Việc tự ý chữa bệnh theo “bác sĩ Google” rất nguy hiểm, dẫn đến sai bệnh, sai thuốc, trì hoãn thời gian chữa trị; dẫn đến bệnh tình rất nặng mới đến gặp bác sĩ.

Nhiều bệnh có cùng triệu chứng giống nhau, nên bạn khó có thể tự chẩn đoán cho mình. Ví dụ: đau bụng, sốt, đau đầu… là dấu hiệu chung của nhiều loại bệnh khác nhau. Một số người tiếp nhận nhiều thông tin trái chiều, sai lệch có thể bị hoang tưởng, hoảng loạn, dẫn đến khai báo các triệu chứng lầm tưởng cho bác sĩ; hoặc ngược lại, tự đánh giá thấp các triệu chứng nguy hiểm.

Vì các triệu chứng thường không đặc hiệu, bác sĩ sẽ phải dựa trên tập hợp nhiều triệu chứng khi thăm khám cho bạn để thu hẹp phạm vi chẩn đoán. Dựa trên các xét nghiệm cận lâm sàng, các phương pháp kĩ thuật chụp chiếu tiên tiến để chẩn đoán chính xác tình trạng bệnh của bạn và chỉ định phương pháp điều trị.

Ngoài Google, các hội nhóm trên Facebook hay các mạng xã hội khác cũng phát triển rầm rộ, thu hút các thành viên với ý nghĩa “đồng bệnh tương lân”. Thành viên trong các hội nhóm mang tính chất “y khoa” này chia sẻ các thông tin, loại thuốc, bài thuốc truyền miệng không được kiểm chứng, thiếu cơ sở khoa học.

Từ đó dẫn đến nhiều hệ lụy như suy gan, suy thận do tự ý dùng thuốc hay dùng thuốc, thực phẩm chức năng trôi nổi, núp bóng Đông y. Chẳng hạn trào lưu “chống vắc xin”, họ thổi bùng thông tin các trường hợp tử vong do sốc vì phản ứng dị ứng để kêu gọi tẩy chay vắc xin, bất chấp lợi ích to lớn của vắc xin trong việc phòng bệnh và bảo vệ không chỉ cá nhân mà còn cả cộng đồng, đẩy lùi và thanh toán nhiều dịch bệnh.

Bất cứ loại thuốc nào cũng có thể nguy cơ gây dị ứng, sốc cho người sử dụng. Tỉ lệ sốc do vắc xin là rất nhỏ, chỉ có vài ca trên hàng triệu liều vắc xin được sử dụng (ngoại trừ trường hợp vắc xin hỏng, do bảo quản ở điều kiện không đảm bảo).

Một trường hợp khác nữa là các “hội bác sĩ online”, họ tư vấn cho bệnh nhân ung thư không nên tuân thủ hóa trị, xạ trị theo chỉ định, mà sử dụng các bài thuốc dược liệu dân gian, kết hợp phương pháp ăn uống thực dưỡng để chữa tất cả các loại ung thư, khiến nhiều bệnh nhân hoang mang.

Đây là phương pháp không có cơ sở, không được kiểm chứng, có thể làm bệnh phát triển nhanh chóng, không thể kiểm soát. Hoặc xu hướng giải độc cơ thể bằng các loại thuốc hoặc phương pháp truyền miệng, dẫn đến nhiều người phải nhập viện, tổn hại nghiêm trọng các cơ quan nội tạng.

Một tình trạng xuất hiện ngày càng nhiều trong thời gian gần đây, đó là vấn đề quảng cáo thực phẩm chức năng, thực phẩm bảo vệ sức khỏe tràn lan trên Internet.

Chỉ cần tìm thông tin về một bệnh nào đó, người dùng sẽ lập tức nhìn thấy quảng cáo thực phẩm chức năng có tác dụng như “thần dược” trên nhiều nền tảng từ web đến youtube, mạng xã hội. Nếu để lại số điện thoại, người dùng sẽ được các “bác sĩ, dược sĩ” tự xưng gọi lại tư vấn tận tình qua điện thoại mà không cần thăm khám, xét nghiệm.

Thậm chí từ bệnh này sang bệnh khác, gout, cao huyết áp, đái tháo đường, rối loạn cholesterol máu hay béo phì, béo bụng… không gì làm khó được các “chuyên gia” này. Họ thoải mái tư vấn cho bệnh nhân và chỉ định một sản phẩm nào đó của họ.

Đánh vào tâm lý sợ thuốc, thích sản phẩm “thảo dược tự nhiên”, nên nhiều bệnh nhân đặt niềm tin vào các loại thực phẩm chức năng không được chứng minh về hiệu quả, thiếu các nghiên cứu về tính an toàn; để rồi tiền mất tật mang, bệnh tình ngày càng nặng.

Khi tiếp xúc với bất cứ thông tin nào, nhất là thông tin theo xu hướng được chia sẻ rầm rộ, không phải của các cơ quan chuyên môn hay chuyên gia y tế, bạn nên tìm hiểu hoặc nhờ sự trợ giúp của những người trong có chuyên môn trong ngành y . Không chia sẻ khi chưa xác thực thông tin có chính xác hay không. Đặc biệt với các bài thuốc, phương pháp điều trị bệnh, có thể làm hại người khác.

Cần “gạn đục, khơi trong” khi tiếp cận thông tin

Trong thời điểm bùng phát dịch COVID-19, thông tin chính thống của Bộ Y tế, các cơ quan chức năng đã nhanh chóng đến với người dân, góp phần kiểm soát tốt dịch bệnh. Thông tin từ các trang web của Chính phủ, ban ngành, các báo và tạp chí uy tín cũng tạo điều kiện cho người dân cập nhật kiến thức y tế cơ bản. Cảnh báo các vấn đề nguy hại đang phổ biến, nâng cao ý thức người dân trong việc sử dụng thuốc, tránh việc tự ý sử dụng thuốc bừa bãi, hạn chế sự đề kháng và các tác dụng không mong muốn của thuốc.

Nhờ có Internet, thông tin y – dược đến được với cộng đồng nhanh chóng, đa dạng. Tuy nhiên, nên chọc lọc từ các nguồn chính thống, uy tín. Chỉ ở mức độ tham khảo và hỗ trợ quá trình điều trị bệnh, chứ không nên tự chữa trị. Tốt nhất bạn chỉ nên tin tưởng thông tin ở các trang web của Bộ, Sở Y tế hay cơ quan Nhà nước.

Hầu hết các bệnh viện lớn đã có kênh thông tin riêng. Còn đối với báo và tạp chí, cần chọn các báo chính thống trực thuộc cơ quan Nhà nước, là cơ quan ngôn luận của các ban, ngành. Nếu có vốn ngoại ngữ tốt như tiếng Anh, bạn có thể tham khảo thông tin từ trang web của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) hay các cơ quan y tế nhà nước của các quốc gia phát triển. Bạn nên tham khảo thông tin từ nhiều nguồn để có cách nhìn tổng quan về vấn đề sức khỏe đang gặp phải, tránh hoang mang, lo lắng. Nếu sức khỏe có vấn, nên đến gặp bác sĩ chuyên khoa để được thăm khám, điều trị kịp thời.

Khi tiếp xúc với bất cứ thông tin nào, nhất là thông tin theo xu hướng được chia sẻ rầm rộ, không phải của các cơ quan chuyên môn hay chuyên gia y tế, bạn nên tìm hiểu hoặc nhờ sự trợ giúp của những người có chuyên môn trong ngành y . Không chia sẻ khi chưa xác thực thông tin có chính xác hay không. Đặc biệt với các bài thuốc, phương pháp điều trị bệnh, có thể làm hại người khác.

Đối với những bệnh mạn tính, điều trị lâu dài như đái tháo đường, rối loạn lipid máu, tăng huyết áp, hen suyễn…, người bệnh nên tuân thủ phương pháp điều trị của bác sĩ, để kiểm soát tốt bệnh cũng như các biến chứng về lâu dài.

Đối với các loại thuốc đang sử dụng, ngoài sự hướng dẫn của bác sĩ và dược sĩ, thay vì tra cứu về loại thuốc đó trên Internet, bạn nên đọc kỹ tờ thông tin kèm theo thuốc. Đây là thông tin đã được Cục Quản lý Dược, (Bộ Y tế) thẩm định, để sử dụng đúng, cũng như hiểu biết về các tác dụng không mong muốn của thuốc để hạn chế và phòng tránh.