Thông tin thuốc, sức khỏe trên Internet: Nên hay không khi chọn “con dao hai lưỡi”?

Thế kỷ 21 là thời đại của công nghệ thông tin. Những năm gần đây, nguồn thông tin đa dạng về y tế, bệnh học, các loại thuốc, vắc xin cũng được nhiều người lưu tâm.

Chỉ cần gõ từ khóa hay đưa ra câu hỏi về chủ đề mà bạn đang quan tâm, Google hay các “bác sĩ online” sẽ có sự hồi đáp nhanh chóng.

Tuy nhiên, người dùng cần tiếp một cách chọn lọc để tránh “bội thực” thông tin và nguy hại do thông tin sai lệch, theo trào lưu….

Tra cứu thông tin về y tế, sức khỏe là một nhu cầu rất lớn của cộng đồng, là một ý thức tốt để chủ động bảo vệ sức khỏe . Thế nhưng, tất cả các thông tin trên Internet, dù cho có nguồn gốc đi nữa thì cũng chỉ mang tính chất tham khảo. Bởi mỗi cá nhân là một thực thể có bộ gene di truyền, độ tuổi, giới tính, cân nặng, tình trạng bệnh lý, tình trạng sức khỏe riêng biệt, không trùng lắp. Do đó, thông tin về bệnh lý và thuốc điều trị không phải lúc nào cũng đúng với tất cả.

Khi bạn không có kiến thức về y học, khó có thể nhận định các thông tin đó có chính xác hay không. Nếu tình trạng sức khỏe có vấn đề, bạn nên gặp bác sĩ – nơi có nguồn thông tin chuẩn xác, hữu ích cho bạn.

Tìm “bác sĩ Google” để… chữa bệnh

Tra Google đã trở thành thói quen của rất nhiều người và bệnh tật cũng không ngoại lệ. Khi có các triệu chứng bất thường, nhiều người thường vào Google để tìm hiểu triệu chứng này liên quan đến bệnh gì, nhưng có thể đã tìm kiếm sai ngay từ đầu vì không hiểu rõ các thuật ngữ y học và sau đó tự chẩn đoán bệnh. Việc tự ý chữa bệnh theo “bác sĩ Google” rất nguy hiểm, dẫn đến sai bệnh, sai thuốc, trì hoãn thời gian chữa trị; dẫn đến bệnh tình rất nặng mới đến gặp bác sĩ.

Nhiều bệnh có cùng triệu chứng giống nhau, nên bạn khó có thể tự chẩn đoán cho mình. Ví dụ: đau bụng, sốt, đau đầu… là dấu hiệu chung của nhiều loại bệnh khác nhau. Một số người tiếp nhận nhiều thông tin trái chiều, sai lệch có thể bị hoang tưởng, hoảng loạn, dẫn đến khai báo các triệu chứng lầm tưởng cho bác sĩ; hoặc ngược lại, tự đánh giá thấp các triệu chứng nguy hiểm.

Vì các triệu chứng thường không đặc hiệu, bác sĩ sẽ phải dựa trên tập hợp nhiều triệu chứng khi thăm khám cho bạn để thu hẹp phạm vi chẩn đoán. Dựa trên các xét nghiệm cận lâm sàng, các phương pháp kĩ thuật chụp chiếu tiên tiến để chẩn đoán chính xác tình trạng bệnh của bạn và chỉ định phương pháp điều trị.

Ngoài Google, các hội nhóm trên Facebook hay các mạng xã hội khác cũng phát triển rầm rộ, thu hút các thành viên với ý nghĩa “đồng bệnh tương lân”. Thành viên trong các hội nhóm mang tính chất “y khoa” này chia sẻ các thông tin, loại thuốc, bài thuốc truyền miệng không được kiểm chứng, thiếu cơ sở khoa học.

Từ đó dẫn đến nhiều hệ lụy như suy gan, suy thận do tự ý dùng thuốc hay dùng thuốc, thực phẩm chức năng trôi nổi, núp bóng Đông y. Chẳng hạn trào lưu “chống vắc xin”, họ thổi bùng thông tin các trường hợp tử vong do sốc vì phản ứng dị ứng để kêu gọi tẩy chay vắc xin, bất chấp lợi ích to lớn của vắc xin trong việc phòng bệnh và bảo vệ không chỉ cá nhân mà còn cả cộng đồng, đẩy lùi và thanh toán nhiều dịch bệnh.

Bất cứ loại thuốc nào cũng có thể nguy cơ gây dị ứng, sốc cho người sử dụng. Tỉ lệ sốc do vắc xin là rất nhỏ, chỉ có vài ca trên hàng triệu liều vắc xin được sử dụng (ngoại trừ trường hợp vắc xin hỏng, do bảo quản ở điều kiện không đảm bảo).

Một trường hợp khác nữa là các “hội bác sĩ online”, họ tư vấn cho bệnh nhân ung thư không nên tuân thủ hóa trị, xạ trị theo chỉ định, mà sử dụng các bài thuốc dược liệu dân gian, kết hợp phương pháp ăn uống thực dưỡng để chữa tất cả các loại ung thư, khiến nhiều bệnh nhân hoang mang.

Đây là phương pháp không có cơ sở, không được kiểm chứng, có thể làm bệnh phát triển nhanh chóng, không thể kiểm soát. Hoặc xu hướng giải độc cơ thể bằng các loại thuốc hoặc phương pháp truyền miệng, dẫn đến nhiều người phải nhập viện, tổn hại nghiêm trọng các cơ quan nội tạng.

Một tình trạng xuất hiện ngày càng nhiều trong thời gian gần đây, đó là vấn đề quảng cáo thực phẩm chức năng , thực phẩm bảo vệ sức khỏe tràn lan trên Internet.

Chỉ cần tìm thông tin về một bệnh nào đó, người dùng sẽ lập tức nhìn thấy quảng cáo thực phẩm chức năng có tác dụng như “thần dược” trên nhiều nền tảng từ web đến youtube, mạng xã hội . Nếu để lại số điện thoại, người dùng sẽ được các “bác sĩ, dược sĩ” tự xưng gọi lại tư vấn tận tình qua điện thoại mà không cần thăm khám, xét nghiệm.

Thậm chí từ bệnh này sang bệnh khác, gout, cao huyết áp , đái tháo đường, rối loạn cholesterol máu hay béo phì, béo bụng… không gì làm khó được các “chuyên gia” này. Họ thoải mái tư vấn cho bệnh nhân và chỉ định một sản phẩm nào đó của họ.

Đánh vào tâm lý sợ thuốc, thích sản phẩm “thảo dược tự nhiên”, nên nhiều bệnh nhân đặt niềm tin vào các loại thực phẩm chức năng không được chứng minh về hiệu quả, thiếu các nghiên cứu về tính an toàn; để rồi tiền mất tật mang, bệnh tình ngày càng nặng.

Khi tiếp xúc với bất cứ thông tin nào, nhất là thông tin theo xu hướng được chia sẻ rầm rộ, không phải của các cơ quan chuyên môn hay chuyên gia y tế, bạn nên tìm hiểu hoặc nhờ sự trợ giúp của những người trong có chuyên môn trong ngành y . Không chia sẻ khi chưa xác thực thông tin có chính xác hay không. Đặc biệt với các bài thuốc, phương pháp điều trị bệnh, có thể làm hại người khác.

Cần “gạn đục, khơi trong” khi tiếp cận thông tin

Trong thời điểm bùng phát dịch COVID-19, thông tin chính thống của Bộ Y tế, các cơ quan chức năng đã nhanh chóng đến với người dân, góp phần kiểm soát tốt dịch bệnh. Thông tin từ các trang web của Chính phủ, ban ngành, các báo và tạp chí uy tín cũng tạo điều kiện cho người dân cập nhật kiến thức y tế cơ bản. Cảnh báo các vấn đề nguy hại đang phổ biến, nâng cao ý thức người dân trong việc sử dụng thuốc, tránh việc tự ý sử dụng thuốc bừa bãi, hạn chế sự đề kháng và các tác dụng không mong muốn của thuốc.

Nhờ có Internet, thông tin y – dược đến được với cộng đồng nhanh chóng, đa dạng. Tuy nhiên, nên chọc lọc từ các nguồn chính thống, uy tín. Chỉ ở mức độ tham khảo và hỗ trợ quá trình điều trị bệnh, chứ không nên tự chữa trị. Tốt nhất bạn chỉ nên tin tưởng thông tin ở các trang web của Bộ, Sở Y tế hay cơ quan Nhà nước.

Hầu hết các bệnh viện lớn đã có kênh thông tin riêng. Còn đối với báo và tạp chí, cần chọn các báo chính thống trực thuộc cơ quan Nhà nước, là cơ quan ngôn luận của các ban, ngành. Nếu có vốn ngoại ngữ tốt như tiếng Anh, bạn có thể tham khảo thông tin từ trang web của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) hay các cơ quan y tế nhà nước của các quốc gia phát triển. Bạn nên tham khảo thông tin từ nhiều nguồn để có cách nhìn tổng quan về vấn đề sức khỏe đang gặp phải, tránh hoang mang, lo lắng. Nếu sức khỏe có vấn, nên đến gặp bác sĩ chuyên khoa để được thăm khám, điều trị kịp thời.

Khi tiếp xúc với bất cứ thông tin nào, nhất là thông tin theo xu hướng được chia sẻ rầm rộ, không phải của các cơ quan chuyên môn hay chuyên gia y tế, bạn nên tìm hiểu hoặc nhờ sự trợ giúp của những người có chuyên môn trong ngành y . Không chia sẻ khi chưa xác thực thông tin có chính xác hay không. Đặc biệt với các bài thuốc, phương pháp điều trị bệnh, có thể làm hại người khác.

Đối với những bệnh mạn tính, điều trị lâu dài như đái tháo đường, rối loạn lipid máu, tăng huyết áp, hen suyễn…, người bệnh nên tuân thủ phương pháp điều trị của bác sĩ, để kiểm soát tốt bệnh cũng như các biến chứng về lâu dài.

Đối với các loại thuốc đang sử dụng, ngoài sự hướng dẫn của bác sĩ và dược sĩ, thay vì tra cứu về loại thuốc đó trên Internet, bạn nên đọc kỹ tờ thông tin kèm theo thuốc. Đây là thông tin đã được Cục Quản lý Dược, (Bộ Y tế) thẩm định, để sử dụng đúng, cũng như hiểu biết về các tác dụng không mong muốn của thuốc để hạn chế và phòng tránh.

Nhiều bệnh nhân viêm gan B bị suy gan, suy thận vì "thuốc truyền miệng"

Nhiều bệnh nhân viêm gan B mạn tính vì nôn nóng muốn chữa khỏi bệnh hoàn toàn, nên đã tìm mua các bài thuốc "truyền miệng" để rồi tiền mất, tật mang.

Lặn lội hàng trăm cây số vẫn mua phải thuốc "rởm"

Anh N.C.H, 41 tuổi, Hà Nội được bác sĩ chẩn đoán mắc viêm gan B mạn tính. Tuy nhiên, sau khi nghe bác sĩ tư vấn căn bệnh mình mắc phải không thể chữa khỏi hoàn toàn và cần uống thuốc thường nhật để khống chế virus, anh H. đã quyết định "vái tứ phương" để có thể khỏi bệnh ngay.

Một bệnh nhân nguy kịch vì uống rượu ngâm thuốc nam để chữa bệnh gan

Cách đây vài tháng, tìm hiểu trên mạng thấy một thầy lang nổi tiếng ở Nghệ An có bài thuốc chữa khỏi viêm gan B, anh H. quyết định lặn lội hơn 300 km để tìm đến địa chỉ này mua thuốc.

Chưa kịp mừng, chỉ sau 2 tuần uống loại thuốc này, anh H. phải nhập viện trong tình trạng mê man, nhận thức mơ hồ.

"Qua thăm khám, chúng tôi xác định, bệnh nhân bị suy gan, suy thận. Tình trạng nguy kịch", BSCK II Nguyễn Nguyên Huyền, Trưởng khoa Khám bệnh cơ sở Kim Chung, Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương (Hà Nội) chia sẻ về trường hợp bệnh nhân N.C.H.

BSCK II Nguyễn Nguyên Huyền, Trưởng khoa Khám bệnh cơ sở Kim Chung, Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương (Hà Nội)

Theo BS Huyền, bệnh nhân đã phải lọc máu và nằm viện trong thời gian dài để điều trị. Nguyên nhân được xác định là do ngộ độc với các hóa chất có lẫn trong thứ thuốc mà người đàn ông này đã sử dụng.

"Đến thời điểm hiện tại, bệnh nhân đã bình phục. Tuy nhiên, tình trạng ngộ độc nặng trước đó đã để lại những di chứng trên cơ thể, đặc biệt là gan và thận. Do đó, sức khỏe của bệnh nhân sẽ không thể trở lại được như trước", BS Huyền chia sẻ.

Tiền mất tật mang vì thuốc "truyền miệng"

Đáng chú ý, theo BS Huyền, anh H. không phải là trường hợp cá biệt. Tại Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương thường xuyên tiếp nhận những bệnh nhân phải cấp cứu vì sử dụng các bài thuốc nam "truyền miệng" để điều trị viêm gan B.

BS Huyền nói: "Các bài thuốc đông y có những giá trị rất tích cực đối với bệnh viêm gan B. Tuy nhiên, vì nhiều người dân có thói quen tin theo lời "truyền miệng" hay những quảng cáo chưa được xác minh trên mạng, để rồi tìm mua thuốc ở những địa chỉ không uy tín".

Theo BS Huyền, các hóa chất trộn vào thuốc không rõ nguồn gốc có thể khiến người bệnh bị suy gan, suy thận và dẫn đến tử vong nếu không được điều trị kịp thời

Sử dụng các bài thuốc như vậy cũng đồng nghĩa với việc "đánh cược" sức khỏe và thậm chí là tính mạng của mình.

Chuyên gia này phân tích rõ hơn: "Các loại thuốc đông y có thành phần là dược liệu thiên nhiên nên để bảo quản được lâu, một số địa chỉ không uy tín có thể sử dụng thêm các chất bảo quản như lưu huỳnh hay thuốc chống nấm vào. Bên cạnh đó, người bệnh cũng có thể bị ngộ độc bởi các thành phần không rõ ràng, được trộn vào thuốc, để tăng hiệu quả điều trị".

Trong trường hợp này, người bệnh có thể bị suy gan, suy thận và dẫn đến tử vong nếu không được điều trị kịp thời.

Chiêu trò của các bài thuốc chữa khỏi hoàn toàn viêm gan B

Trên các trang mạng xã hội, điển hình như Facebook hay Youtube, không khó để tìm thấy các bài quảng cáo về loại thuốc nam có thể chữa dứt điểm viêm gan B, thậm chí là viêm gan B mạn tính chỉ trong vòng vài tháng.

Một bài quảng cáo thuốc nam chữa khỏi hoàn toàn viêm gan B và xơ gan trên Facebook

BS Huyền khuyến cáo, người dân khi mắc viêm gan B cần tỉnh táo để tránh "tiền mất, tật mang".

Theo chuyên gia này, không phải ai mắc viêm gan B cũng phải sống chung với bệnh suốt đời.

Cụ thể, giai đoạn đầu sau khi nhiễm virus viêm gan B được gọi là viêm gan B cấp tính. Có đến 95% người bệnh viêm gan B cấp tính sau một thời gian có thể tự đào thải hoàn toàn virus và khỏi bệnh, mà không phải điều trị. Chỉ những người sau khoảng 6 tháng không tự đào thải được virus mới chuyển sang giai đoạn mạn tính và phải chung sống với bệnh.

BS Huyền phân tích: "Nhiều bệnh nhân mắc viêm gan B chỉ mới ở giai đoạn cấp tính sau khi uống các bài thuốc "truyền miệng" này thấy khỏi bệnh nên nghĩ là thuốc có công dụng thực sự. Họ không biết rằng việc khỏi bệnh không phải do thuốc, mà bản chất bệnh có khả năng tự khỏi rất cao (95%). Đáng ngại, những người này sẽ tiếp tục giới thiệu thuốc cho người thân, bạn bè khiến nó càng trở nên nổi tiếng và nhận được nhiều sự tin tưởng".

BS Huyền nhấn mạnh rằng, chưa có một loại thuốc nào được khoa học chứng minh có thể chữa khỏi hoàn toàn viêm gan B mạn tính. Do đó, khi mắc bệnh cần đến các cơ sở y tế để thăm khám và được bác sĩ tư vấn phương pháp điều trị.

Tuân thủ đúng chỉ định điều trị của bác sĩ sẽ giúp lá gan của người bệnh không bị tổn thương, tránh biến chứng xơ gan, ung thư gan, từ đó có cuộc sống khỏe mạnh như người bình thường..