SGK tích hợp: Nhiều nỗi lo
Thời điểm này vẫn chưa có sách giáo khoa trong khi chương trình mới chỉ hơn 8 tháng nữa là triển khai nên rất gấp gáp
Trong năm học 2021 – 2022, chương trình giáo dục phổ thông mới (chương trình giáo dục phổ thông 2018) chính thức được triển khai dạy đại trà đối với lớp 6.
Thách thức về đội ngũ giáo viên
Theo chương trình mới, học sinh lớp 6 sẽ học 12 môn học và hoạt động giáo dục gồm: toán, ngữ văn, khoa học tự nhiên, lịch sử – địa lý, giáo dục công dân, tiếng Anh, tin học, công nghệ, giáo dục thể chất, mỹ thuật, âm nhạc, hoạt động trải nghiệm và hướng nghiệp.
Đây là năm đầu tiên 2 môn học tích hợp (khoa học tự nhiên, lịch sử và địa lý) được đưa vào giảng dạy. Môn khoa học tự nhiên được thiết kế thành 4 mạch chủ đề: vật lý, hóa học, sinh học; môn lịch sử và địa lý sẽ có 2 phân môn là lịch sử và địa lý. Nội dung của mỗi phân môn vừa có tính độc lập vừa soi sáng, hỗ trợ và tích hợp cao.
Do là năm đầu tiên nên không ít nỗi lo lắng về sách giáo khoa (SGK) cũng như đội ngũ giáo viên (GV) được đặt ra.
PGS-TS Mai Sỹ Tuấn – Trưởng Nhóm xây dựng chương trình môn khoa học tự nhiên – từng thừa nhận Việt Nam chưa có kinh nghiệm biên soạn SGK và hướng dẫn dạy học môn khoa học tự nhiên, đặc biệt là phương pháp dạy học và kiểm tra đ.ánh giá.
Ông Nguyễn Xuân Khang, Hiệu trưởng Trường THCS-THPT Marie Curie (TP Hà Nội), cho hay khó hình dung về SGK lớp 6 các môn tích hợp vì kiến thức các môn học của bậc THCS bắt đầu có phần chuyên sâu nhưng khi đổi mới, các bài học được thiết kế tích hợp liên môn. Ông Khang cho biết bản thân cũng tò mò về cách các tác giả thể hiện trên SGK. Trên thực tế, nếu sách viết không tốt, không có thực nghiệm kỹ sẽ khó tránh khỏi ý kiến phản biện của xã hội. Đến thời điểm này, SGK chưa được phê duyệt, các bản mẫu chưa được đưa lên mạng để GV tiếp cận.
Một khó khăn nữa từng được PGS Mai Sỹ Tuấn đề cập là đội ngũ GV hiện nay được đào tạo và đã quen với cách dạy riêng rẽ từng môn học. Trong khi đó, cơ sở vật chất của nhiều trường phổ thông còn hạn chế dẫn đến hạn chế trong đổi mới phương pháp dạy học. Hình thức quản lý nhà trường, hoạt động chuyên môn của GV cũng đã quen với quản lý tách biệt 3 môn vật lý, hóa học, sinh học.
Từ năm học tới, kiến thức lịch sử và địa lý sẽ được tích hợp trong SGK Lịch sử và Địa lý
Video đang HOT
Theo kết quả nghiên cứu “Giải pháp giảng dạy tích hợp môn khoa học xã hội cho học sinh các trường THCS vùng Đông Nam Bộ” cho thấy có 53,9% GV được đào tạo sư phạm đơn môn và 46,1% đào tạo đa môn. Tuy nhiên, đa số GV dạy lịch sử hoặc địa lý riêng rẽ, chỉ có 15,8% GV giảng dạy đồng thời cả 2 môn.
Các nghiên cứu cho thấy GV các môn khoa học tự nhiên có khả năng dạy 2 môn vật lý – hóa học hoặc hóa học – sinh học dưới 30%, số GV có thể dạy đồng thời 3 môn hoặc 2 môn vật lý – sinh học rất ít. Trong khi đó, số GV lịch sử, địa lý có khả năng dạy cả 2 môn khoảng 16%.
Để giải quyết bài toán khó này, theo PGS-TS Mai Sỹ Tuấn, phải tập trung thay đổi nhận thức của GV, cán bộ quản lý về ý nghĩa của dạy học môn khoa học tự nhiên, vận dụng một số kỹ thuật và phương pháp dạy học để bảo đảm yêu cầu của dạy học môn này.
Ông cũng cho biết nội dung các môn học khoa học tự nhiên được thiết kế theo từng mạch nội dung vật lý, hóa học, sinh học, giúp cho GV đang dạy từng môn có thể dạy các bài học với kiến thức được đào tạo của mình một cách thuận lợi. Với các chủ đề tích hợp (biến đổi khí hậu, sử dụng tiết kiệm năng lượng, sử dụng bền vững tài nguyên thiên nhiên…), nhà trường có thể lựa chọn GV có năng lực phù hợp nhất để phân công dạy.
Trong những năm đầu tiên thực hiện chương trình mới, các trường cần bố trí GV trên nguyên tắc ai thuận lợi trong việc dạy nội dung nào thì bố trí dạy nội dung đó, bảo đảm tính thống nhất của môn học theo sự sắp xếp của các mạch nội dung, không tách riêng từng phần cho từng GV dạy riêng rẽ.
Giáo viên lo cấp tập và quá tải
Hiệu trưởng một trường THCS đóng tại quận Cầu Giấy, TP Hà Nội cho hay bà khá lo lắng khi thực hiện tích hợp các môn khoa học tự nhiên, lịch sử và địa lý. Thời điểm này vẫn chưa có SGK trong khi chương trình mới chỉ hơn 8 tháng nữa là triển khai nên rất gấp gáp. Khi SGK mới được phê duyệt, GV sẽ phải vừa nghiên cứu sách vừa tập huấn vừa dạy học trên lớp, như vậy quá cấp tập và quá tải.
Bà Đặng Thị Thu Hà, Hiệu trưởng Trường THCS Hoàng Liệt (TP Hà Nội), cho biết hiệu trưởng và GV cốt cán của trường đều đã đi tập huấn theo chương trình mới. Tuy nhiên, các trường cũng sẽ phải đối mặt với không ít khó khăn. GV bộ môn trước đây dạy học riêng rẽ, nay phải ngồi lại với nhau để thảo luận từng bài để soạn bài và hỗ trợ nhau.
Xây dựng kế hoạch dạy học dài hơi
Ông Nguyễn Xuân Thành, Vụ trưởng Vụ Giáo dục trung học – Bộ Giáo dục và Đào tạo, cho rằng khi tích hợp kiến thức liên môn, GV các môn độc lập hiện nay sẽ vẫn dạy các phần độc lập, còn chủ đề chung sẽ do nhóm, tổ GV cùng thiết kế. Chủ đề nghiêng về môn nào thì do GV môn đó dạy, các GV khác hỗ trợ.
Bộ Giáo dục và Đào tạo cho phép các trường xây dựng kế hoạch dạy học không theo tiết của tất cả các môn từng tuần mà có thể xây dựng kế hoạch dạy học nhiều tuần. GV có thể dạy nhiều tiết theo mạch kiến thức của môn học hoặc phân môn, thuận lợi cho hoạt động trải nghiệm.
Chuẩn bị dạy môn học mới: Đào tạo giáo viên dạy tích hợp hay dạy đơn môn?
Từ năm học 2021 - 2022, chương trình giáo dục phổ thông mới (chương trình giáo dục phổ thông 2018) chính thức được triển khai dạy đại trà đối với lớp 6.
Hai môn học tích hợp (Khoa học tự nhiên - Lịch sử và Địa lí) cũng bắt đầu được đưa vào giảng dạy. Chuẩn bị đội ngũ giáo viên như thế nào là vấn đề được đặt ra.
Tập huấn giáo viên theo chương trình giáo dục phổ thông mới. Ảnh Nghiêm Huê
Trao đổi với báo chí, PGS.TS Mai Sỹ Tuấn, Trưởng nhóm xây dựng chương trình môn Khoa học tự nhiên (KHTN) từng cho biết, dạy học môn KHTN có nhiều thuận lợi. Trước hết, có thể tiếp thu kinh nghiệm từ nhiều nước dạy học môn KHTN. Hơn nữa, dạy học tích hợp không còn là vấn đề xa lạ đối với giáo viên Việt Nam. Vì một số giáo viên đã được tập huấn và dạy học một số chủ đề tích hợp trong chương trình hiện hành.
Tuy nhiên, theo nhận định của PGS. Mai Sỹ Tuấn, Việt Nam chưa có kinh nghiệm biên soạn SGK và hướng dẫn dạy học môn KHTN, đặc biệt là phương pháp dạy học và kiểm tra đ.ánh giá. Để khắc phục hạn chế đó, chương trình môn học đã được biên soạn theo yêu cầu phù hợp với tình hình thực tế Việt Nam, có học hỏi và vận dụng kinh nghiệm dạy học quốc tế.
Khó khăn trong dạy học môn KHTN là đội ngũ giáo viên chương trình hiện hành được đào tạo và đã quen với cách dạy riêng rẽ từng môn học, cũng như phương pháp dạy chủ yếu theo tiếp cận nội dung. Cơ sở vật chất của nhiều nhà trường phổ thông còn hạn chế nên khó khăn trong đổi mới phương pháp dạy học. Hình thức quản lí nhà trường, hoạt động chuyên môn của giáo viên cũng đã quen với quản lí tách biệt 3 môn Vật lý, Hóa học, Sinh học.
Do vậy, cần tập trung thay đổi nhận thức của giáo viên, cán bộ quản lí về ý nghĩa của dạy học môn KHTN, vận dụng một số kĩ thuật và phương pháp dạy học để bảo đảm yêu cầu của dạy học môn KHTN.
PGS.TS Nguyễn Chí Thành, Trưởng khoa Sư phạm, trường ĐH Giáo dục, ĐH Quốc gia Hà Nội cthông tin trường ĐH Giáo dục đã mở chương trình đào tạo giáo viên ngành KHTN (bậc THCS) và tuyển sinh từ năm học 2019 - 2020. Năm học 2020 - 2021, nhà trường triển khai mô hình đào tạo giáo viên ngành Lịch sử và Địa lí.
Giáo viên Lịch sử và Địa lí cũng như KHTN được đào tạo tại Trường ĐH Giáo dục theo hướng tích hợp, ứng dụng triệt để công nghệ thông tin, với hình thức dạy học kết hợp (Blended Learning) thông qua Hệ thống giáo dục trực tuyến Moodle, triển khai thực địa trải nghiệm. Sinh viên tốt nghiệp có thể bắt tay ngay vào công việc giảng dạy ở các trường phổ thông mà không phải trải qua thời gian thử việc.
Cũng theo PGS. Nguyễn Chí Thành, các chương trình đào tạo cử nhân này hoàn toàn mới ở Việt Nam, được cập nhật phù hợp với tình hình trong nước và có tham khảo chương trình tiên tiến của nước ngoài.
Đề xuất không dành chỉ tiêu tuyển dụng giáo viên đơn môn
GS.TS Nguyễn Quý Thanh, Hiệu trưởng trường ĐH Giáo dục, ĐHQG Hà Nội, cho biết, đối với các trường sư phạm, để chuẩn bị đội ngũ giáo viên dạy các môn học mới theo yêu cầu của chương trình giáo dục phổ thông 2018, đầu tiên phải xây dựng các chương trình đào tạo các ngành mới, như giáo viên dạy môn Lịch sử và Địa lí hay dạy môn KHTN; bên cạnh đó cần tiếp tục tăng cường đào tạo giáo viên các môn đang thiếu cục bộ như Tin học. Cùng với đó, xây dựng các chương trình bồi dưỡng nâng chuẩn giáo viên THCS đang dạy các môn như Vật lý, Hóa học, Sinh học... từ cao đẳng lên đại học để trở thành các giáo viên dạy môn KHTN.
Cũng theo GS.TS Nguyễn Quý Thanh, các cơ sở đào tạo giáo viên cần đổi mới mục tiêu đào tạo theo hướng đào tạo giáo viên trở thành nhà giáo dục, khoa học, văn hóa và hoạt động xã hội trên nền hiểu biết vừa rộng vừa sâu một chuyên ngành. Đồng thời, đổi mới về phương thức đào tạo như đào tạo tích hợp sư phạm phổ thông theo hướng đào tạo nội trú (đào tạo vừa học vừa làm tại trường phổ thông), đào tạo theo nhu cầu của nhà sử dụng sản phẩm.
Tiếp đến là đổi mới nội dung đào tạo: Đào tạo tri thức rộng, theo 3 trụ cột công nghệ thông tin, kiến thức chuyên môn (khoa học cơ bản) và nghiệp vụ sư phạm (khoa học sự phạm), với mô hình TPACK (T: Công nghệ - Technology; P: Phương pháp sư phạm - Pedagogy; CK: Kiến thức chuyên môn - Content Knowledge) phổ biến trong đào tạo giáo viên trên thế giới hiện nay.
Bên cạnh nỗ lực của các trường sư phạm, GS Nguyễn Quý Thanh đồng thời mong muốn Bộ GD&ĐT và địa phương khi cấp chỉ tiêu cho các ngành, đặc biệt là bậc THCS, không cấp chỉ tiêu cho giáo viên đơn môn. Đồng thời, từ năm học 2021 - 2022 bắt đầu có sinh viên được đào tạo dạy học các môn "tích hợp" như Lịch sử và Địa lí hay KHTN ra trường, Bộ GD&ĐT cần yêu cầu tăng cường tuyển dụng giáo viên tích hợp. Địa phương cần đặt hàng các cơ sở đào tạo giáo viên đã có kinh nghiệm triển khai chương trình đào tạo giáo viên dạy những môn học mới và đồng thời đào tạo nâng chuẩn giáo viên dạy đơn môn Vật lí, Hóa học... để trở thành các giáo viên có thể đảm nhiệm việc dạy tích hợp.
PGS.TS Lê Anh Phương, Hiệu trưởng trường ĐH Sư phạm, ĐH Huế cũng cho biết, trường đang đào tạo giáo viên ngành sư phạm KHTN và sư phạm Lịch sử - Địa lý. Ngoài đào tạo, trường cũng được giao nhiệm vụ bồi dưỡng giáo viên đang dạy đơn môn có thể chuyển sang dạy tích hợp đáp ứng yêu cầu của chương trình mới.
Theo PGS. Lê Anh Phương, giáo viên dạy các môn Vật lí, Hóa học và Sinh học hiện nay có thể tham gia dạy học môn KHTN được ngay. Đó là do chương trình môn học lựa chọn hình thức tích hợp phù hợp với khả năng dạy học của giáo viên và điều kiện cơ sở vật chất của nhà trường.
Mức độ tích hợp liên môn, nghĩa là tích hợp nhưng vẫn giữ các mạch nội dung gần với mạch kiến thức của Hóa học, Vật lí hay Sinh học, tạo điều kiện thuận lợi hơn cho phân công giáo viên dạy học. Ít nhất, giáo viên môn nào vẫn dạy được mạch nội dung liên quan đến môn của mình đang dạy học.
Khi tham dự các đợt tập huấn, giáo viên sẽ được cung cấp thêm các kiến thức tổng hợp, vốn tri thức rộng và khả năng vận dụng tổng hợp các kiến thức có liên quan để tăng cường sự liên kết giữa các mạch nội dung, qua đó giúp HS tăng cường khả năng vận dụng kiến thức thực tiễn.
Những giáo viên có khả năng, ngoài việc tập huấn dạy nội dung chuyên môn, dần dần sẽ được đào tạo theo cơ chế tín chỉ để có thể đảm nhận thêm những nội dung mới mà mình chưa được đào tạo trước đây.
Triển khai chương trình giáo dục phổ thông: Cần chuẩn bị kỹ lưỡng Lần đầu tiên Việt Nam thực hiện Chương trình đ.ánh giá diện rộng quốc gia kết quả học tập của học sinh (HS) lớp 5, lớp 9, lớp 12 năm học 2019-2020. Từ đó giúp "nhận diện" chính xác thực tế giáo dục của nhà trường, địa phương, quốc gia; biết được các HS lớp 5, lớp 9 cần bổ sung kiến thức...