Sàng lọc, phát hiện đồng nhiễm HIV/lao để chủ động phòng lây lan
Người nhiễm HIV có nguy cơ cao mắc lao mới, hoặc lao tái phát do hệ miễn dịch bị suy giảm. Vì vậy, cần đẩy mạnh công tác sàng lọc, phát hiện đồng nhiễm HIV/lao để điều trị và cách ly ngăn ngừa bệnh lây lan…
50% người nhiễm HIV có nguy cơ đồng nhiễm lao
Năm 2023, theo Báo cáo của Chương trình chống lao quốc gia, đã phát hiện 106.086 ca mắc bệnh lao các thể. Con số này thể hiện tăng 2.282 ca (2,2%) so với cùng kỳ năm 2022 và tăng 27.151 (34,4%) so với cùng kỳ năm 2021. Số bệnh nhân lao được phát hiện hằng năm tại Việt Nam vào khoảng 60%. Như vậy sẽ có khoảng 40% bệnh nhân lao chưa được phát hiện trong cộng đồng.
Cũng trong năm này, phát hiện các trường hợp lao đa kháng thuố.c cũng tăng lên 3.775 ca, cao hơn các năm 2020, 2021 và 2022 lần lượt là 7,8%, 45,8% và 9,5%. Lao đa kháng thuố.c chiếm khoảng 4,5% trong nhóm bệnh nhân lao mới và 15% trong nhóm đã từng điều trị.
Xét nghiệm, sàng lọc phát hiện sớm bệnh lao để tăng cường hiệu quả phòng và điều trị bệnh…
Theo Tổ chức Y tế Thế giới, bệnh lao vẫn là nguyên nhân gây t.ử von.g đứng thứ hai trong số các bệnh truyền nhiễm. Các mục tiêu toàn cầu trong công tác chống bệnh lao hiện vẫn bị chậm tiến độ.
Đối với người nhiễm HIV, khả năng mắc bệnh lao lên tới 50%, cao hơn từ 10 đến 30 lần so người không nhiễm. Chính vì vậy, cần phối hợp giữa công tác phòng chống lao và HIV để góp phần phát hiện sớm bệnh nhân đồng nhiễm HIV/lao để điều trị, tránh lây lan, kéo dài tuổ.i thọ và nâng cao chất lượng cuộc sống cho người nhiễm HIV.
Cắt đứt nguồn lây nhiễm lao để bảo vệ cộng đồng
Việt Nam đang hướng tới mục tiêu chấm dứt bệnh lao vào năm 2035. Theo Chương trình chống lao quốc gia, muốn đạt được mục tiêu này, cần triển khai tối ưu các chiến lược, chính sách hiện có.
Đó là bao phủ y tế toàn dân, tăng cường vai trò của hệ thống y tế cơ sở gắn với công tác phòng chống lao, bảo hiểm y tế và bảo trợ xã hội. Đồng thời, cần mở rộng áp dụng công cụ chẩn đoán mới, thuố.c điều trị mới, vaccine mới, các tiếp cận và can thiệp mới nhằm phát hiện và điều trị lao sớm để cắt đứt nguồn lây. Hơn nữa, cần điều trị lao tiềm ẩn để cắt nguy cơ nhiễm tiến triển thành bệnh lao.
Đối với người nhiễm HIV/AIDS, để góp phần giảm thiểu nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe và tính mạng do đồng nhiễm lao thì càng phải đẩy mạnh các hoạt động sàng lọc nhằm phát hiện sớm, dự phòng và điều trị hiệu quả bệnh lao cho các đối tượng này.
Theo BS.CKI. Nguyễn Văn Khiêm, Trưởng khoa Nội II, Bệnh viện Phổi Hà Nội, với đặc thù của bệnh nhân HIV là suy giảm hệ miễn dịch, nên nguy cơ mắc bệnh lao càng cao. Hơn nữa, nếu người bệnh đồng nhiễm lao/HIV mà không được phát hiện sớm và điều trị, tình trạng bệnh sẽ tiến triển theo chiều hướng xấu rất nhanh và dễ dẫn đến t.ử von.g.
Video đang HOT
Bệnh nhân cần tuân thủ điều trị, khám bệnh định kỳ để tầm soát bệnh…
Để kịp thời phát hiện, điều trị lao cho người bị nhiễm HIV, cần tăng cường các hoạt động tuyên truyền để người dân có thêm kiến thức về bệnh lao, HIV và cùng chung tay xóa bỏ các rào cản, giảm kỳ thị, không giấu bệnh, tự giác đi khám để được điều trị.
Theo đó, hằng năm, người nhiễm HIV cần chủ động định kỳ đi khám tầm soát sàng lọc bệnh lao và chủ động phòng nguy cơ lây nhiễm bệnh.
Qua đó giúp phát hiện sớm thì người bệnh được điều trị hiệu quả, giảm thiểu lây lan, giảm t.ử von.g và góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống cho người nhiễm HIV.
Tuy nhiên, trên thực tế, người nhiễm HIV/AIDS đồng nhiễm lao thường đến bệnh viện khi bệnh đã chuyển biến nặng, sức khỏe yếu, kinh tế khó khăn, gia đình ít quan tâm chăm sóc. Một số trường hợp không tuân thủ phác đồ điều trị, nên phải kéo dài thời gian điều trị, có trường hợp dẫn đến kháng thuố.c, ảnh hưởng đến hoạt động kiểm soát bệnh lao.
Giải trừ gánh nặng kép đồng nhiễm HIV/lao
Lao và HIV là hai bệnh dịch có mối liên quan chặt chẽ. Đồng nhiễm HIV/lao tạo ra gánh nặng kép cho toàn cầu...
Vì sao đồng nhiễm HIV/lao khiến nguy cơ t.ử von.g cao?
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), người nhiễm HIV có nguy cơ mắc bệnh lao cao gấp 18 lần so với người không nhiễm HIV. Bệnh lao là nguyên nhân gây t.ử von.g hàng đầu ở người nhiễm HIV. Sở dĩ như vậy là do hai bệnh này có mối liên hệ chặt chẽ: Khi nhiễm HIV sẽ làm suy giảm miễn dịch, khiến cơ thể dễ bị nhiễm vi khuẩn lao và phát triển thành bệnh lao. Người mắc bệnh lao lại làm tăng tốc độ nhân lên của HIV. Từ đó đẩy nhanh tiến triển của HIV bệnh thành AIDS. Chính vì thế, khi đồng nhiễm hai bệnh này dẫn đến bệnh tiến triển nặng nhanh hơn.
Ngoài ra, tình trạng đồng nhiễm HIV/lao còn gây khó khăn cho việc chẩn đoán và điều trị. Các triệu chứng lao điển hình như ho kéo dài, sốt, sụt cân có thể bị che lấp bởi các bệnh cơ hội khác ở người nhiễm HIV. Xét nghiệm vi khuẩn lao trong đờm cũng có độ nhạy thấp hơn dẫn đến chẩn đoán có thể bị thiếu sót.
Dùng thuố.c điều trị đồng thời hai bệnh cũng sẽ khiến bệnh nhân gia tăng gánh tặng tương tác thuố.c.
Khi dùng đồng thời thuố.c điều trị lao và HIV có thể gây ra tương tác bất lợi, làm tăng độc tính và giảm hiệu quả điều trị. Hơn nữa, cả hai loại thuố.c điều trị đều mang lại những tác dụng không mong muốn khiến bệnh nhân mệt mỏi.
Dự phòng bệnh lao ở người bệnh HIV như thế nào?
Theo TS.BS Hoàng Thị Phượng, nguyên Trưởng khoa Lao hô hấp, Bệnh viện Phổi Trung ương, trên thực tế điều trị bệnh lao cho người nhiễm HIV vẫn còn rất nhiều khó khăn. Đa số bệnh nhân HIV mắc lao thường ở giai đoạn cuối, chuyển sang giai đoạn AIDS. Khi điều trị phải dùng cả thuố.c lao và HIV. Hai nhóm thuố.c này có thể xuất hiện những tác dụng phụ bất lợi. Ví dụ như dị ứng thuố.c, suy gan, suy thận. Hơn nữa, lúc đó thể trạng của bệnh nhân rất kém, suy kiệt, gầy yếu, việc dung nạp thuố.c điều trị kém nên kết quả điều trị hiệu quả cũng bị hạn chế nhiều.
Do đó giải pháp đầu tiên và quan trọng nhất để giải trừ gánh nặng kép là người bệnh HIV cần phải dự phòng đồng nhiễm HIV/lao. Để làm được điều này, tại cơ sở điều trị HIV cần thực hiện 3 chiến lược gồm:
Phát hiện tích bệnh lao
Điều trị lao tiềm ẩn lao
Kiểm soát nhiễm khuẩn lao
Đối với người nhiễm HIV, điều trị sớm bằng ARV sẽ làm giảm tỷ lệ mắc lao cũng như tỷ lệ t.ử von.g do lao. Người bệnh nhiễm HIV cần được thăm khám và tuân thủ điều trị theo đúng phác đồ.
Tại cơ sở điều trị, cần thực hiện phân loại bệnh nhân đến khám, xác định nhanh các trường hợp nghi mắc bệnh lao; ưu tiên khám trước cho các bệnh nhân nghi lao; cần chẩn đoán sớm, cách ly và điều trị lao kịp thời để tránh lây nhiễm sang bệnh nhân khác.
Đối với nhân viên y tế, cần sử dụng các biện pháp bảo hộ và dự phòng phù hợp. Nếu nghi ngờ có mắc lao cần chẩn đoán, điều trị sớm, đăng ký và báo cáo bệnh do nghề nghiệp.
Tại khu vực chờ hoặc nơi khám bệnh cần được thông khí tốt, có các hướng dẫn về vệ sinh khi ho, được hiển thị rõ ràng trong các khu vực có đông người bệnh.
Phát hiện tích cực bệnh lao ở người nhiễm HIV
Theo Hướng dẫn phát hiện tích cực bệnh lao ở người bệnh HIV do Bộ Y tế đã Ban hành năm 2021 cần thực hiện:
- Phát hiện tích cực bệnh lao ở người nhiễm HIV được cơ sở y tế thực hiện định kỳ, nhằm hỗ trợ chẩn đoán sớm bệnh lao ở người nhiễm HIV và điều trị lao tiềm ẩn cho người nhiễm HIV không mắc bệnh lao.
- Phát hiện tích cực bệnh lao ở người nhiễm HIV được thực hiện thông qua việc khám bệnh, sàng lọc lao bằng triệu chứng và có thể kết hợp với các xét nghiệm kỹ thuật cận lâm sàng bao gồm:
Xét nghiệm CRP
Chụp X - quang ngực
Xét nghiệm LF-LAM nước tiểu
Xét nghiệm Xpert MTB/RIF, Xpert Ultra hoặc các xét nghiệm SHPT khác.
Quy trình phát hiện tích cực bệnh lao ở người nhiễm HIV được thực hiện tùy thuộc vào việc phân loại các nhóm người nhiễm HIV, cụ thể như sau:
Người lớn và v.ị thàn.h niê.n điều trị ngoại trú chưa điều trị ARV, điều trị lại hoặc thất bại điều trị ARV.
Người lớn và v.ị thàn.h niê.n đang điều trị ARV ngoại trú
Tr.ẻ e.m điều trị ngoại trú.
Người lớn, v.ị thàn.h niê.n và tr.ẻ e.m điều trị nội trú.
Phát hiện tích cực bệnh lao ở người nhiễm HIV điều trị ngoại trú.
Phát hiện và điều trị sớm bệnh lao ở người HIV sẽ giúp điều trị đạt kết quả tốt hơn...
- Người lớn và v.ị thàn.h niê.n chưa điều trị ARV, điều trị lại hoặc thất bại điều trị: Người nhiễm HIV chưa điều trị thuố.c ARV, điều trị lại hoặc thất bại điều trị ARV có nguy cơ cao mắc lao mới hoặc lao tái phát do hệ miễn dịch bị suy giảm, có nguy cơ t.ử von.g cao. Vì vậy, cần áp dụng chiến lược phát hiện lao tích cực có độ nhạy và độ đặc hiệu cao. Quy trình thực hiện:
Sàng lọc lao tại thời điểm đán.h giá bắt đầu điều trị hoặc điều trị lại thuố.c ARV hoặc thất bại điều trị.
Chỉ định xét nghiệm CRP hoặc chụp X-quang ngực đối với người bệnh có sàng lọc lao âm tính.
Chuyển mẫu bệnh phẩm hoặc người bệnh đến cơ sở điều trị lao để chẩn đoán lao bằng xét nghiệm sinh học phân tử (Xpert MTB/RIF, Xpert Ultra) hoặc các xét nghiệm chẩn đoán lao khác đối với các trường hợp sàng lọc lao dương tính hoặc xét nghiệm CRP dương tính hoặc khi X-quang ngực có hình ảnh bất thường. Hội chẩn với các bác sĩ chuyên khoa lao, chẩn đoán phân biệt và điều trị các bệnh nhiễ.m trùn.g cơ hội khác (nếu có)...
Gánh nặng kép khi mắc HIV đồng nhiễm lao Đồng nhiễm lao/HIV làm tăng nguy cơ t.ử von.g ở những người nhiễm HIV. Người nhiễm HIV có hệ miễn dịch bị tổn thương, suy yếu làm tăng nguy cơ mắc nhiễ.m trùn.g cơ hội như lao... Biện pháp phát hiện bệnh nhân HIV đồng nhiễm lao Do bệnh lao ở người nhiễm HIV diễn tiến rất nhanh, tốt nhất là tất cả...