Di tích trên thềm sông – Địa điểm Khuổi Bốc

Theo dõi VGT trên

Nằm đối diện với Ủy ban nhân dân xã Xuân Tiến (từ năm 2002 xã nằm trong lòng hồ thủy điện Tuyên Quang nên đã giải thể) ở phía bờ trái bên kia của sông Gâm là bản Khuổi Bốc. Theo tiếng Tày, Khuổi Bốc có nghĩa là suối cạn. Địa điểm Khuổi Bốc phân bố ở khu vực bến thuyền từ bản Khuổi Bốc sang bản Bắc Giòn 1, ở tọa độ 105˚20′ kinh đông và 22˚30′ vĩ bắc.

Di tích trên thềm sông - Địa điểm Khuổi Bốc - Hình 1

Công cụ lao động của cư dân hậu kỳ Đá cũ sống cách nay khoảng 20.000 năm.

Cũng giống như địa điểm Nà Thìn ở xã Xuân Tân, tại bến thuyền Khuổi Bốc có một dải thềm bậc I của sông Gâm cao khoảng 10 – 15m so với mặt nước sông. Tại khu vực này, lòng sông mở rộng và xuất hiện nhiều đống bãi cuội lớn ven bờ trái phía bản Khuổi Bốc.

Chính tại nơi gần bến thuyền Khuổi Bốc, đã phát hiện được một số công cụ cuội ghè. Cũng giống như ở Nà Thìn, những di vật đá này bị sạt lở, lăn rời từ trong tầng cuội kết xuống, bởi đã phát hiện được một số công cụ ngay trong tầng cuội kết. Đồ đá bị lớp patin bao phủ khá dày. Ngoài đồ đá đẽo, trong tầng cuội kết không có bất cứ tài liệu khảo cổ nào khác. Nói cách khác, tầng văn hóa khảo cổ ở đây rất mờ nhạt, phân tán.

Lấy địa điểm Khuổi Bốc làm trung tâm, đã khảo sát trên bề mặt bậc thềm trong phạm vi bán kính 1.000m. Kết quả là không có di vật đá nào xuất lộ trên bề mặt bậc thềm.

Tại Khuổi Bốc, đã phát hiện được 22 công cụ chế tác từ đá cuội lấy từ nguồn nguyên liệu tại chỗ, gồm: 9 công cụ chặt đ.ập thô, 4 công cụ hình bầu dục, 3 công cụ mũi nhọn, 3 tiêu bản mảnh tước, 1 chày nghiền, 2 cái nạo làm từ mảnh cuội lớn.

Video đang HOT

Công cụ chặt đ.ập thô thường có kích cỡ vừa phải với các dáng hình khác nhau. Người ta gia công ở một đầu viên cuội và trên một mặt cuội tạo thành rìa tác dụng lồi hoặc lõm. Kỹ thuật tạo lưỡi khá đơn giản, chỉ bằng một lớp ghè với vài ba nhát ghè mạnh liên tiếp đã tạo ra một rìa lưỡi khá cân đối, gần vuông góc với trục dọc của viên cuội. Không có kỹ thuật tu chỉnh phần rìa lưỡi. Một số ít tiêu bản có rìa xiên. Đầu đối diện với phần lưỡi thường được giữ nguyên vỏ cuội để làm đốc cầm.

Loại công cụ mũi nhọn thường được tạo tác từ những hòn cuội có kích cỡ trung bình và có mặt cắt ngang hình oval, hoặc góc cạnh. Thường thì người xưa tạo loại công cụ này bằng cách ghè từ phần giữa hai rìa dọc của viên cuội và ghè thu nhỏ dần về một đầu cuội. Đốc cầm thường giữ dáng vẻ cuội tự nhiên.

Công cụ hình bầu dục được chế tác từ những mảnh cuội bổ lớn. Thường những mảnh đá này đã có phần rìa cạnh, người xưa đã ghè xung quanh hướng tâm viên cuội, vết ghè lan rộng trên bề mặt cuội. Đây là loại hình công cụ điển hình trong văn hóa Hòa Bình.

Công cụ mảnh được chế tác từ những mảnh tước có kích thước lớn hoặc mảnh cuội bổ. Những mảnh đá này đã có một rìa cạnh sắc, người xưa chỉ cần ghè ở phần riềm cuội để làm tăng thêm độ sắc của rìa lưỡi. Trong một số trường hợp, rìa lưỡi công cụ được tu chỉnh lần hai. Đáng chú ý là có những công cụ mảnh mang đặc điểm kỹ thuật và hình dáng loại rìu ngắn Hòa Bình.

Căn cứ vào tài liệu khảo cổ học thu được, các nhà khảo cổ học cho rằng Khuổi Bốc là một địa điểm khảo cổ học T.iền sử thuộc loại hình thềm sông, thềm bậc I của sông Gâm. Cũng giống như Nà Thìn, do những yếu tố ngẫu nhiên mà một số công cụ cuội ghè được phát hiện nằm ngay dưới chân các taluy sạt lở. Những di vật đá này bị sạt lở, lăn rời từ trong tầng cuội kết thuộc thềm bậc I xuống. Loại hình kỹ thuật chế tác công cụ đá ở đây tương đương với công cụ Phia Vài. Đây là địa điểm cư trú của cư dân thuộc văn hóa Hòa Bình.

Các di chỉ trong hang động - thời đại đá mới ở Tuyên Quang (Tiếp theo)

Nhóm công cụ mảnh có 92 chiếc, chiếm 5,92% tổng số hiện vật. Đây là nhóm hiện vật được gia công từ những mảnh cuội bổ có kích cỡ vừa phải và hình dạng hình học.

Các di chỉ trong hang động - thời đại đá mới ở Tuyên Quang (Tiếp theo) - Hình 1

Công cụ đồ đá mới, tìm thấy năm 1956 ở xã An Khang (TP Tuyên Quang) có niên đại khoảng 6.000 năm.

Người xưa đã bổ tách đôi hòn cuội, phần lớn những mảnh này có điểm ghè tách ở rìa dọc của viên cuội. Nhóm này có các loại công cụ hình đĩa, công cụ hình bầu dục, hình bán nguyệt, hình thang. Ngoài một số công cụ hình bầu dục hay oval kích thước khá lớn có thể sử dụng với chức năng chặt; còn phần lớn đều nhỏ, mỏng dùng để cắt nạo. Công cụ mảnh cuội cũng là một trong những đặc trưng của di chỉ này, vì nhóm này phân bố đồng đều ở cả lớp văn hóa sớm và muộn của di chỉ.

Nhóm công cụ không qua chế tác chiếm 6,38%. Loại hình công cụ của nhóm này gồm: hòn ghè, chày nghiền, bàn nghiền, bàn mài. Những hòn ghè đ.ập thường dùng đá quartz. Chày nghiền khá nhiều với các hình dạng khác nhau, còn bàn nghiền thì rất hiếm. Bàn mài ở Phia Vài thường làm bằng các mảnh sa thạch dạng phiến, có thể khai thác ngay trong các mạch đá nằm xen kẽ với đá vôi. Ở đây, bàn mài thường phẳng, vết mài sơ qua, nhiều khi lẫn với mặt nhẵn tự nhiên của đá phiến. Nhóm này phân bố chủ yếu ở lớp văn hóa muộn của di chỉ.

Nhóm mảnh đá có vết ghè và mảnh tước có 1.022 di vật, chiếm 65,81% tổng số hiện vật. Trong số đó, mảnh tước đầu tiên có 130 tiêu bản, mảnh tước thế thứ có 473 tiêu bản. Nhóm này phân bố đồng đều ở cả lớp văn hóa sớm và muộn của di chỉ. Mảnh đá có vết ghè ở Phia Vài chủ yếu là những mảnh cuội có vết gia công nhưng chưa tạo thành rìa lưỡi hoặc những phế vật loại bỏ của quá trình chế tác. Số lượng mảnh đá có vết ghè ở Phia Vài khá nhiều, điều đó chứng tỏ việc chế tác công cụ đá ở đây diễn ra thường xuyên; sự lãng phí nguyên liệu cũng lớn, có lẽ do sẵn nguồn nguyên liệu tại chỗ. Mảnh tước ở Phia Vài không nhiều so với tỷ lệ công cụ; kích thước mảnh tước thường hơi lớn và vừa, hiếm mảnh tước nhỏ. Điều này càng góp phần khẳng định kỹ thuật ghè đẽo công cụ ở Phia Vài khá đơn giản, bởi chỉ vài nhát ghè là có thể thành một công cụ; việc tu chỉnh hình dáng và rìa lưỡi cũng ít được chú ý.

Trong số di vật đá ở Phia Vài, những vật dùng vào việc trang trí hay nghi lễ như thổ hoàng khá phổ biến. Ngoài ra, còn có một viên cuội phiến sét đục lỗ dùng để đeo làm đồ trang sức hoặc nhu cầu tín ngưỡng nào đó.

Kỹ thuật chủ đạo trong chế tác công cụ của người Phia Vài là ghè đẽo trực tiếp. Kỹ thuật tu chỉnh ít phổ biến và thiếu hẳn kỹ thuật tách mảnh tước từ hạch đá.

Kỹ thuật ghè đẽo đặc trưng khác ở Phia Vài là ghè xung quanh, hướng tâm viên cuội (kỹ thuật Sumatralith). Thủ pháp này đã tạo nên những loại hình công cụ Sumatralith với các dạng hình bầu dục, hình đĩa, rìu ngắn,... ở sưu tập Phia Vài, kỹ thuật Sumatralith kết hợp chặt chẽ với kỹ thuật bổ cuội, và chúng tỷ lệ thuận với nhau trong loại hình rìu ngắn.

Kỹ thuật chặt bẻ là một thủ pháp hữu hiệu nhằm tạo ra loại hình công cụ lao động. Chặt bẻ là bước kỹ thuật thứ hai tiếp theo sau khi đã tạo ra được các công cụ có rìa lưỡi, rìa dọc, công cụ 1/4 cuội, công cụ hình bầu dục tạo công cụ rìu ngắn.

Một kỹ thuật khác khá phổ biến ở Phia Vài là kỹ thuật ghè đẽo hạn chế ở rìa cạnh của cuội, trên một mặt, theo một hướng. Với kỹ thuật này, đã tạo ra những công cụ chặt thô hoặc mũi nhọn thô. Đây là kỹ thuật khá cổ, rất phổ biến từ thời đại Đá cũ và là kỹ thuật đặc trưng trong văn hóa Sơn Vi - một văn hóa hậu kỳ Đá cũ ở nước ta. Rất hiếm chế phẩm được ghè lưỡi từ hai mặt.

Phia Vài là di chỉ - xưởng - mộ táng, vết tích cư trú thể hiện rất rõ qua tầng văn hóa chứa công cụ lao động, than tro, bếp. Bước đầu đã xác định đây là nơi cư trú khá liên tục của cư dân thời T.iền sử trải qua vài ngàn năm, nhưng số lượng dân cư không lớn lắm.

Vết tích chế tác công cụ lao động tại nơi cư trú khá rõ, thể hiện qua số lượng khá lớn mảnh tước nhỏ tách ra từ việc đẽo lại rìa lưỡi công cụ; một số hòn ghè đ.ập, bàn mài... Song rõ ràng đây không phải là công xưởng thật sự chuyên chế tác đá. Phia Vài cũng như nhiều di tích văn hóa hang động khác là nơi tái chế công cụ lao động nên ý nghĩa xưởng là ở đó.

Vết tích mộ táng thể hiện rõ ở sự hiện diện của ngôi mộ chứa di cốt bán hóa thạch người cổ Homosapiens. Người xưa đã đặt mộ ngay nơi cư trú với nghi thức mai táng rất độc đáo và cổ sơ.

Cư dân cổ Phia Vài sống trong hang động và khai thác nguồn thức ăn từ động thực vật; chế tác công cụ lao động và tín ngưỡng về cơ bản giống với cư dân hệ thống văn hóa Hòa Bình. Những công cụ hình bầu dục, hình đĩa, oval, hình chữ U dạng rìu ngắn mặc dù không đậm đặc nhưng hoàn toàn mang dáng dấp truyền thống của loại hình và kỹ thuật Hòa Bình. Hơn nữa, những di vật như chày nghiền, đá có lỗ vũm, thổ hoàng ở Phia Vài cũng luôn hiện diện trong các di tích Hòa Bình. Do đó, có thể kết luận: Phia Vài là một di chỉ thuộc hệ thống văn hóa Hòa Bình.

Tuy vậy, Phia Vài cũng có những điểm đặc thù. Ở đây, phần lớn là công cụ ghè đẽo thô sơ dạng chopper khá giống với đồ đá của giai đoạn hậu kỳ Đá cũ - loại hình và kỹ thuật Sơn Vi. Sự tương đồng trên có lẽ mang tính chất truyền thống. Vấn đề được lý giải ở đây chính là sự thích ứng kỹ thuật với môi trường sống. Trong điều kiện hệ sinh thái đa dạng, nguồn thức ăn phong phú cư dân cổ Phia Vài có nhiều thuận lợi trong hoạt động hái lượm, săn bắt, có nhiều hoạt động không cần đến công cụ. Nhu cầu cách tân kỹ thuật không bức xúc nên những loại công cụ truyền thống vẫn được duy trì khá lâu dài. Điều đó có lẽ cũng phù hợp với việc rất hạn chế sử dụng công cụ mài ở đây.

Bạn thấy bài viết này có hữu ích không?
Có;
Không

Tin liên quan

Tiêu điểm

Lộ diện "hành tinh bất tử" Phượng Hoàng, già hơn Trái Đất
23:53:06 14/06/2024
Bí ẩn cách người xưa treo quan tài trên vách đá? Các chuyên gia treo giải 1,3 tỷ, cụ nông dân đã giải được câu đố!
23:52:17 14/06/2024
Phát hiện hóa thạch loài thằn lằn bay mới có t.uổi đời khoảng 100 triệu năm
11:12:00 14/06/2024
Bị tấn công, Trái Đất từng "rơi" khỏi hệ Mặt Trời?
08:18:01 15/06/2024
Phát hiện "nguồn sống" g.ây s.ốc ở Sao Hỏa
07:21:14 15/06/2024
Một cá thể rùa biển ở miền Trung đẻ liên tiếp 3 lần với hơn 300 trứng
18:09:33 14/06/2024
"Dạng sống thứ 3" của Trái Đất đang tạo ra năng lượng
08:04:20 15/06/2024
Lộ diện quái vật bay 100 triệu t.uổi, sải cánh gấp đôi đại bàng
09:50:25 15/06/2024

Tin đang nóng

Vợ Hồng Hải không nhận phúng điếu, liền bị so sánh với vợ Đức Tiến
17:30:13 15/06/2024
Căn bệnh khiến diễn viên Hồng Hải qua đời ở t.uổi 31 nguy hiểm đến mức nào?
18:19:00 15/06/2024
Sắp đưa vụ 4 nữ tiếp viên hàng không xách chất cấm ra xét xử
18:53:17 15/06/2024
"Nữ hoàng ảnh lịch" 57 t.uổi vẫn lẻ bóng, không chồng con, nhưng trẻ đẹp, sống vui tươi
17:53:47 15/06/2024
Dàn quý tử cao mét 8 nhà sao Việt: Người được khen là "bản sao Bi Rain", người khiến bố sợ vóc dáng mất cân đối vì quá cao
21:17:14 15/06/2024
Động thái lạ của diễn viên Thu Trang giữa lúc vướng tin mang thai ở t.uổi 39
22:34:55 15/06/2024
Song Hye Kyo tiếp tục gây thương nhớ với khoảnh khắc khoe "visual" cực đỉnh ở trời Tây
20:31:53 15/06/2024
Phim ngôn tình hot nhất hiện nay sở hữu dàn diễn viên toàn "học bá", có người còn đỗ đại học năm 15 t.uổi
20:35:44 15/06/2024

Tin mới nhất

Những loài động vật có khả năng dự đoán thời tiết, thiên tai

01:24:30 16/06/2024
Một số loài vật có thể thích ứng với sự thay đổi môi trường nhanh hơn con người. Giác quan nhạy bén của chúng được cho là có thể dự đoán các hiện tượng thời tiết.

Loài động vật tái xuất sau hơn 60 năm mất tích khiến chuyên gia khóc vì quá mừng

23:54:43 15/06/2024
Nhà sinh vật học James Kempton và đồng nghiệp đã trải qua nhiều khó khăn như sống trong rừng lâu ngày, động đất và bệnh sốt rét và ông đã phát khóc vì quá phấn khích khi thu được hình ảnh của loài động vật này.

Đức: Phát hiện thành viên chưa từng biết của họ Người

23:32:46 13/06/2024
Theo Sci-News, dấu vết hóa thạch của một loài linh trưởng họ Người (họ Hominidae) chưa từng được biết đến vừa được phát hiện tại di chỉ Hammerschmiede ở bang Bavaria - Đức.

Sinh vật tưởng tuyệt chủng 25 năm bỗng 'quay lại': Bất ngờ chạm trán cá thể khổng lồ lúc nửa đêm

06:43:22 13/06/2024
Vì vậy, việc phát hiện ra loài này ở một quốc gia về cơ bản coi loài động vật có vú này đã tuyệt chủng có thể gia tăng các nỗ lực bảo tồn trong khu vực.

Top 7 loài lợn rừng 'mạnh mẽ' nhất trong tự nhiên!

01:55:38 12/06/2024
Lợn rừng là loài động vật hoang dã được tìm thấy trên khắp thế giới. Chúng có thể rất hung dữ và nguy hiểm, đặc biệt là khi bị thương hoặc cảm thấy bị đe dọa.

Tại sao sói, được biết đến là loài động vật vô cùng hung dữ lại tỏ ra sợ hãi khi tới gần lừa hoang?

01:46:23 12/06/2024
Sói xám (Canis lupus) là loài động vật ăn thịt đầu đàn nổi tiếng với bản tính hung dữ và khả năng săn mồi hiệu quả.

Nghiên cứu mới phát hiện loài voi gọi nhau bằng tên

15:04:01 11/06/2024
Voi sử dụng những âm thanh đặc biệt để đặt tên riêng cho đồng loại và gọi nhau bằng tên, một khả năng mà từ trước đến nay chỉ được biết đến ở con người. Phát hiện mới này vừa được công bố trên tạp chí Nature Ecology & Evolution.

Phát hiện bất ngờ về hiện tượng sương giá trên đỉnh núi lửa của Sao Hỏa

14:52:57 11/06/2024
Theo một nghiên cứu được đăng trên tạp chí Nature Geoscience ngày 10/6, các nhà khoa học đã phát hiện sương giá vào sáng sớm trên đỉnh của những ngọn núi lửa khổng lồ trên Sao Hỏa.

Lợn đất: Loài động vật kỳ lạ có tai thỏ và thân to, trông giống lợn nhưng không phải lợn

11:01:32 11/06/2024
Lợn đất (Aardvark) là một loài động vật có vú độc đáo với ngoại hình có phần kỳ lạ: tai thỏ, mõm dài giống heo, thân to và chiếc đuôi dài.

Hình ảnh "thủy quái" khổng lồ chưa từng thấy dạt bờ biển gây xôn xao Internet: Tiết lộ sự thật bất ngờ

20:53:10 10/06/2024
Sau khi bài viết và hình ảnh về bạch tuộc khổng lồ trở nên viral, nhiều cư dân mạng đã bất ngờ, đồng thời đặt ra nhiều nghi vấn vì những hình ảnh quá sắc nét và khó tin, cũng như có sự không đồng nhất về mặt hình dáng bạch tuộc.

Phát hiện con cá khổng lồ kỳ dị dài 2,2m có vây giống như chân rùa biển

20:39:21 10/06/2024
Thế giới đại dương sâu thẳm và mênh mông dường như vẫn là một bí ẩn với loài người nhỏ bé. Ngày 3/6 mới đây, một con cá biển khổng lồ có vẻ ngoài kỳ dị đã trôi dạt vào bờ biển ở thành phố Gearhart, bang Oregon, Mỹ.

Phát hiện thứ "không thể tồn tại" ở Sao Hải Vương

08:39:26 10/06/2024
Một phân tử đ.ánh đổ các quy luật tự nhiên trên Trái Đất có thể giải thích sự kỳ quặc của Sao Hải Vương và có thể là cả Sao Thiên Vương.

Có thể bạn quan tâm

BTS liên tục lập kỷ lục dù thành viên vẫn đang làm nghĩa vụ quân sự

Nhạc quốc tế

01:09:15 16/06/2024
Nhóm nhạc nam nổi tiếng Hàn Quốc BTS liên tiếp đón tin vui trong khi 6 thành viên của họ vẫn đang đi nghĩa vụ quân sự.

Người đàn ông 58 t.uổi tiết lộ bí quyết giữ vóc dáng như thanh niên

Làm đẹp

01:07:50 16/06/2024
Nam thần U60 người Singapore đã chia sẻ về chế độ ăn uống hàng ngày và bày tỏ niềm tin rằng những gì chúng ta ăn có ảnh hưởng đáng kể đến cảm giác và vẻ ngoài của chúng ta.

Chặn đường đ.ánh học sinh thương tích, phụ huynh bị tuyên 2 năm tù treo

Pháp luật

00:11:46 16/06/2024
Chiều 15/6, trao đổi với PV VietNamNet, ông Lâm Văn Lượng (trú thị trấn La Hà, huyện Tư Nghĩa) cho biết, gia đình đã có đơn kháng cáo gửi đến Tòa án Nhân dân huyện Tư Nghĩa và Tòa án Nhân dân tỉnh Quảng Ngãi.

Một phụ nữ ở Đắk Nông lái ô tô kéo lê xe máy cả trăm mét

Tin nổi bật

00:09:04 16/06/2024
Người phụ nữ 39 t.uổi ở Đắk Nông điều khiển xe hơi rồi kéo lê một xe máy khoảng 200m trên đường và tiếp tục đ.âm nhiều ô tô khác gây hậu quả nghiêm trọng.

Một nữ nghệ sĩ bị phát hiện có hành động nhạy cảm với Lý Hải ở thảm đỏ: "Tôi tưởng không ai nhìn thấy"

Sao việt

23:51:21 15/06/2024
Mới đây, tại một livestream, danh hài Thúy Nga đã tiết lộ về một hành động nhạy cảm của cô với đạo diễn Lý Hải tại buổi lễ ra mắt phim L.ật m.ặt 7 ở Mỹ.

Bóc giá loạt hàng hiệu 'đắt xắt ra miếng' của nàng dâu hào môn Đỗ Mỹ Linh

Phong cách sao

23:44:46 15/06/2024
Kể từ khi kết hôn cùng chồng thiếu gia, Đỗ Mỹ Linh hạn chế xuất hiện tại các sự kiện giải trí. Nhưng dù không còn tham gia nhiều hoạt động showbiz thì mọi nhất động nhất cử của nàng dâu hào môn này vẫn được công chúng chú ý.

Cường quốc và vũ khí laser

Thế giới

23:33:29 15/06/2024
Quân đội Mỹ cho biết kế hoạch chế tạo vũ khí điều khiển bằng laser trên không đầu tiên được thực hiện trong nhiều năm.

Vợ đẹp của NSND Trung Đức lần đầu xuất hiện cùng chồng trên VTV

Tv show

23:30:34 15/06/2024
Trong chương trình Khách sạn 5 sao phát sóng trên VTV3 trưa 16/6, người vợ gắn bó suốt 35 năm của NSND Trung Đức lần đầu xuất hiện cùng chồng.

Ra mắt 6 tháng đã lỗ gần 5.000 tỷ, NPH quyết không từ bỏ game bom tấn, cam kết nghĩa vụ với người chơi

Mọt game

23:24:49 15/06/2024
Ra mắt trong giai đoạn đầu năm 2024, từ chỗ là một bom tấn nhận về vô số sự chờ đợi, cái tênSuicide Squad: Kill the Justice Leaguesau đó đã chứng kiến màn ra mắt thảm hại hơn bao giờ hết.

Đồng đội ở Tottenham xin lỗi Son Heung-min sau hành vi đáng xấu hổ

Sao thể thao

23:14:20 15/06/2024
Rodrigo Bentancur đưa ra lời xin lỗi Son Heung-min, người đồng đội của anh ở Tottenham sau bình luận đáng xấu hổ.

Mai là Ngày của cha 2024, làm 5 món vừa ngon lại có thể nhậu được đảm bảo ai cũng thích

Ẩm thực

23:11:49 15/06/2024
Nhân dịp Ngày của cha, các bạn có thể vào bếp làm các món ăn ngon để đãi chồng hoặc người bố thân yêu của mình nhé!