Cuộc sống của người đầu tiên được ghép phổi ở Việt Nam

Mở cửa phòng Trung tâm Nội hô hấp, Bệnh viện Quân y 103, Ly Chương Bình, 10 tuổi, chạy đến ôm chầm bác sĩ Nhung, nói cười khanh khách.

Chị Phạm Thị Kim Nhung, bác sĩ điều trị cho bé Bình ba năm trước, cười trêu: “Anh có nhận ra tôi không?”.

“Có ạ, bác Nhung!”, Bình nhanh nhảu đáp.

Dứt lời, cậu bé chạy sang bên cạnh chào điều dưỡng Trần Hoài Nam. Anh vừa trở về từ chuyến công tác ở đảo xa, không gặp Bình trong gần bốn năm nhưng cậu bé vẫn nhớ. Bình sà vào lòng chú điều dưỡng. Hai chú cháu cùng nhau đọc bảng chữ cái trên máy tính. Điều dưỡng Nam đọc đến đâu, Bình đọc theo đến đó, giọng nói to, dõng dạc.

Chiều 28/9, không khí căn phòng Trung tâm Nội hô hấp rộn ràng khi có hai mẹ con Bình đến chơi. Thấy con chạy nhảy cười nói, người mẹ Phàn Thị Tâm ngồi bên cạnh, mỉm cười hạnh phúc.

Bé Bình ở Hà Giang, từng mắc bệnh phổi mạn tính giai đoạn cuối, là bệnh nhi đầu tiên tại Việt Nam được ghép phổi, cũng là trường hợp đầu tiên ghép phổi từ người cho sống. Ca phẫu thuật diễn ra vào tháng 2/2017, do các bác sĩ Bệnh viện Quân y 103 và chuyên gia Nhật Bản phối hợp thực hiện. Đây là ca ghép phổi đầu tiên ở Việt Nam và là ca ghép từ người cho sống duy nhất đến nay.

Do phải điều trị bệnh suốt thời gian dài, Bình năm nay 10 tuổi song mới học lớp 2. Em có khuôn mặt thông minh, sáng sủa. Sau ca phẫu thuật, Bình khỏe mạnh, có thể sinh hoạt như những đứa trẻ bình thường khác.

Hai mẹ con được tạo điều kiện ở khu nhà tập thể của Học viện Quân y để tiện việc cấp thuốc và khám định kỳ. Mẹ của Bình được nhận vào làm công nhân tại Trung tâm sản xuất thuốc của bệnh viện, còn Bình theo học một trường tiểu học gần nơi ở.

Bác sĩ Nhung nhận xét: “Cậu bé người dân tộc thiểu số, rất hòa đồng và hoạt ngôn”. Bé nhớ tên từng bác sĩ trong Trung tâm Nội hô hấp.

Mỗi khi rảnh rỗi, hai mẹ con lại đến Trung tâm thăm các cô chú y bác sĩ. Mẹ bé chia sẻ: “Vượt qua giai đoạn khó khăn, có lẽ thay đổi lớn nhất trong cuộc sống hai mẹ con chính là tâm lý thoải mái, vui vẻ, không con nỗi lo về bệnh tật”.

Bé Bình và mẹ tại Bệnh viện Quân y 103, ngày 28/9. Ảnh: Thúy Quỳnh

Ca ghép phổi tháng 2/2017

Nhớ lại những năm trước, chị Tâm lại xúc động. Khi Bình một tháng tuổi thường xuyên ho, thở khò khè, uống thuốc nam không cải thiện. Lên ba tuổi, các triệu chứng nặng dần, đi khám bác sĩ phát hiện bé bị giãn phế quản bẩm sinh. Cuối năm 2016, Bình ở giai đoạn cuối của bệnh. Cơ thể bé gầy gò, xanh xao, môi tím tái, hầu như chỉ có thể ngồi trên giường.

“Đó là khoảng thời gian suy sụp nhất”, chị Tâm nhớ lại. “Nhìn con ngày một yếu đi mà mình cảm thấy bất lực, tuyệt vọng”.

Bác sĩ Nhung kể: “Khi ấy hai bên phổi của cháu bé đều rỗ như tổ ong, chức năng trao đổi khí rất kém. Nếu không được ghép phổi thì tiên lượng khả năng sống của cháu rất xấu”.

Các bác sĩ và gia đình quyết định ghép phổi cho bé. Đây là ca ghép phổi đầu tiên được Bệnh viện Quân y 103 thực hiện. Các bác sĩ lấy hai thùy phổi từ người cho sống, một từ bố ruột, một từ bác ruột, để ghép thay thế cả hai lá phổi của Bình. Kíp nhân viên y tế khoảng 100 người, cùng lúc tiến hành ba cuộc mổ: vừa lấy thùy phổi của bố, vừa lấy thùy phổi từ bác và một cuộc mổ ghép cho cháu bé.

Ca phẫu thuật kéo dài 10 giờ, thành công. Bố và bác đều có sức khỏe tốt sau mổ. Tuy nhiên, bé Bình sau khoảng hai giờ được chuyển tới phòng hồi sức hậu phẫu thì đột ngột rơi vào tình trạng giảm oxy máu, nguy cơ mất chức năng phổi ghép, dễ dẫn tới tử vong. May mắn, các bác sĩ cấp cứu suốt một giờ, cháu ổn định trở lại.

Bệnh nhi trong phòng điều trị sau ca ghép phổi. Ảnh: Bác sĩ cung cấp

Ngày thứ hai sau mổ, Bình tỉnh táo, có thể rút ống nội khí quản, đặt thở oxy lưu lượng cao. Ngày thứ 4, bé đặt được những bước chân đầu tiên xuống sàn, dù cơ thể còn khá yếu. Đến tuần thứ hai sau ghép, Bình được dừng hẳn máy thở oxy, các chức năng phổi và khả năng trao đổi oxy rất tốt. Cậu bé có thể tự vận động nhẹ nhàng như đi bộ và tập các động tác hô hấp liệu pháp. Sau này, khi vết mổ ổn định, cậu bé tập các bài tập vận động.

Bác sĩ Nhung cho biết, sau khi sức khỏe cháu bé ổn định, trong tháng đầu tiên sau ghép phổi, Bình được xét nghiệm hai ngày một lần để định lượng nồng độ thuốc ức chế miễn dịch. Về sau, tần suất xét nghiệm giãn dần, bé sử dụng đồng thời các loại thuốc dự phòng khác.

Bình được bác sĩ dinh dưỡng chăm lo chế độ ăn từ khi ghép phổi đến nay. Hiện tại, ba tháng một lần, bé tái khám để kiểm tra chức năng hô hấp. Bé cũng duy trì hai loại thuốc ức chế miễn dịch.

Gần bốn năm qua, Bình đôi khi bị cảm cúm, sụt sịt hay sốt. Bác sĩ Nhung cho biết đây chỉ là cảm cúm thông thường, bé chưa gặp tình trạng bất thường về sức khỏe liên quan đến phổi ghép. Các bác sĩ vẫn luôn theo dõi sát sức khỏe định kỳ cho bé.

Bác sĩ Nhung và bé Bình sau hai tuần khi ghép phổi, năm 2017. Ảnh: Bác sĩ cung cấp

Nhìn con trai cười nói vui vẻ, chị Tâm xúc động. Thấy mẹ khóc, bé Bình đang đọc bảng chữ cái trên máy tính chạy lại, đưa tay lau nước mắt cho mẹ, thủ thỉ: “Mẹ đừng khóc nữa. Con yêu mẹ nhất nhà”. Nói xong, cậu bé ôm chầm lấy mẹ.

“Tôi từng rất tuyệt vọng, sợ hãi, nhờ các bác sĩ đã đem đến cho gia đình hy vọng”, chị Tâm nói. “Hai mẹ con coi đây như ngôi nhà thứ hai của mình. Được bệnh viện tạo điều kiện về công việc cũng như việc học tập của cháu, chúng tôi như được sống một cuộc đời mới”.

Mong ước lớn nhất của chị Tâm hiện tại là sức khỏe con có thể ổn định hoàn toàn để hai mẹ con được trở về quê, đoàn tụ cùng đại gia đình. Cậu bé Bình ước mơ sau này được trở thành bác sĩ để chữa bệnh cho mọi người.

Đến nay, Việt Nam đã thực hiện thành công 5 ca ghép phổi, trong đó một ca ghép từ người hiến còn sống là bé Ly Chương Bình và bốn ca từ người chết não. Các bác sĩ cho rằng sau khi ghép phổi, bé có thể sống đến 60, 70, thậm chí 80 tuổi.