Các giải pháp trù bị của châu Âu nếu Nga cắt nguồn cung khí đốt
Giá cả tăng vọt đang khiến hàng triệu người châu Âu rơi vào cảnh “nghèo đói” về năng lượng.
Ngoài ra căng thẳng về Nga, Ukraine cũng khiến châu Âu lo ngại Moskva sẽ cắt nguồn cung khí đốt. Những vấn đề này khiến châu Âu phải tìm biện pháp dự phòng.
Một nhân viên đứng trước các đường ống thuộc cơ sở của Dòng chảy phương Bắc 2 tại Sassnitz (Đức) năm 2017. Ảnh: Getty Images)
Kênh CNN (Mỹ) đ.ánh giá đây không phải lần đầu tiên việc châu Âu phụ thuộc vào khí đốt của Nga lại gây ra vấn đề. Trong cuộc khủng hoảng Ukraine năm 2014, sau khi Nga sáp nhập Crimea, châu Âu đã có phản ứng bằng việc tìm khí đốt ở nơi khác. Tuy nhiên, phương án này đã không hiệu quả ở thời điểm đó.
Năm 2013, khoảng 27% khí đốt châu Âu sử dụng là nhập khẩu từ Nga. Nhưng 9 năm sau, thay vì giảm phụ thuộc vào Nga, châu Âu lại càng dựa vào khí đốt của Moska. Hiện nay khoảng 38% nguồn cung khí đốt của châu Âu là xuất phát từ Nga.
Ủy viên cấp cao phụ trách vấn đề năng lượng của Liên minh châu Âu (EU) Kadri Simson đã tổ chức các cuộc họp khẩn cấp với Azerbaijan và Qatar nhằm đẩy mạnh nguồn cung khí đốt. Cùng thời điểm, Tổng thống Mỹ Joe Biden cũng nỗ lực “giải cứu’ châu Âu bằng cách thúc đẩy kế hoạch xuất khẩu khí đốt tự nhiên.
Về mức độ thực tiễn, khó có khả năng Mỹ và các đồng minh thay thế khí đốt của Nga tại châu Âu một cách nhanh chóng và hiệu quả. Nghiên cứu gần đây do Viện nghiên cứu Bruegel (Bỉ) thực hiện đã kết luận rằng trong trường hợp nguồn cung khí đốt từ Nga bị gián đoạn, EU sẽ rơi vào cảnh thiếu hụt và phải cùng nhau cắt giảm sử dụng khí đốt.
Video đang HOT
Ngay cả khi khí đốt Mỹ có thể “đặt chân” đến châu Âu thì đây cũng không phải giải pháp dài hạn. Chính sự phụ thuộc của châu Âu vào khí đốt, bất kể nguồn gốc từ đâu, khiến lục địa này dễ bị ảnh hưởng bởi thị trường khí đốt toàn cầu.
“Cơn khát” khí đốt của châu Âu sẽ tác động đến tương lai của toàn cầu. Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) đ.ánh giá nếu muốn duy trì mức ấm lên toàn cầu ở 1,5 độ C thì toàn thế giới cần ngưng tăng công suất khai thác khí đốt.
Tại EU, khí đốt đang vượt qua than đá về lượng khí thải carbon. Theo phân tích của Ủy ban châu Âu, “lục địa già” đến năm 2050 cần loại bỏ khí hóa thạch để duy trì mức độ ấm lên toàn cầu là 1,5 độ C. Dựa trên dữ liệu từ tổ chức Global Carbon Project, trong giai đoạn từ 2016-2019, khí hóa thạch “chịu trách nhiệm” trong hơn một nửa lượng carbon dioxide thải ra trên toàn cầu.
Sưởi ấm bằng lò đốt gỗ gần thủ đô Sofia, Bulgaria. Ảnh: AP
Không chỉ có căng thẳng địa chính trị hoặc khí hậu là nguyên nhân dẫn đến lo ngại về “cơn nghiện khí đốt” của châu Âu. Giá khí đốt tăng mạnh trong thời gian qua đã buộc các hộ gia đình khắp châu Âu rơi vào cảnh phải lựa chọn giữa sưởi ấm và thực phẩm.
Trong khi các hộ gia đình chật vật thì các công ty năng lượng lại hưởng lợi. Shell gần đây tuyên bố công ty ghi nhận mức lợi nhuận trong quý 4 cao nhất một thập niên qua và riêng năm 2021 thu về lợi nhuận 20 tỷ USD. ExxonMobil và Chevron kết hợp lại ghi nhận mức lợi nhuận 38,6 tỷ USD năm 2021. Nhiều chính trị gia châu Âu cho rằng ngành công nghiệp khí đốt đóng vai trò quan trọng với thị trường việc làm và tăng trưởng tại nước họ ngay cả khi lĩnh vực năng lượng tái tạo đóng góp đáng kể cho kinh tế và mang nhiều tiềm năng.
Vào tháng 12, Ủy ban châu Âu công bố đề xuất để cải tổ thị trường khí đốt châu lục. Cơ quan này cho rằng cơ sở hạ tầng khí hóa thạch – như đường ống – có thể được sử dụng với các chất thay thế bằng công nghệ mới như hydrogen. Nhưng phương án này được cho không tạo nhiều thay đổi bởi ngay cả hydrogen cũng được sản xuất bằng sử dụng khí hóa thạch.
Một phương án khác đòi hỏi thay đổi đáng kể đang được tổ chức phi chính phủ Climate Action Network Europe và Cơ quan môi trường châu Âu lên mô hình cho thấy việc sử dụng khí hóa thạch có thể chấm dứt vào năm 2035. Điều này đòi hỏi cải tiến sâu rộng các công trình, đẩy mạnh triển khai công nghệ điện tái tạo, điện khí hóa vận tải và hệ thống sưởi tại châu Âu.
Bên cạnh đó là đẩy nhanh triển khai năng lượng tái tạo như gió và Mặt Trời. Cải tạo các tòa nhà theo quy mô lớn để cách nhiệt, sử dụng các giải pháp sưởi ấm thân thiện môi trường như máy bơm nhiệt và địa nhiệt.
Điều gì khiến châu Âu e ngại cấm vận Nga vì vấn đề căng thẳng Ukraine?
Với lạm phát gia tăng và người tiêu dùng bị bào mòn bởi giá nhiên liệu tăng cao, giới chức Liên minh châu Âu (EU) đang rất cẩn trọng trước viễn cảnh áp lệnh trừng phạt chống Nga liên quan đến khủng hoảng Ukraine.
Châu Âu lo ngại viễn cảnh xung đột ở Ukraine có thể sẽ làm cạn kiệt nguồn cung khí đốt từ Nga. Ảnh: Bloomberg
EU là bên mất nhiều hơn Mỹ trong trường hợp nổ ra xung đột với Nga. Đó là lý do giải thích tại sao các đồng minh của Mỹ ở châu Âu luôn gặp khó khăn trong tìm kiếm đồng thuận về một cách tiếp cận cứng rắn hơn với Moskva liên quan đến vấn đề Ukraine.
Nga hiện là đối tác thương mại lớn thứ năm và là nhà cung cấp năng lượng hàng đầu của EU, trong khi Nga chỉ là đối tác thương mại xếp hạng tầm thứ 30 của Mỹ. Cùng lúc, đầu tư của EU vào Nga cũng vượt trội so với đầu tư của Mỹ. Nhiều tập đoàn lớn của EU như Ikea, Royal Dutch Shell hay Volkswagen đều có các dự án lớn tại Nga.
Với lạm phát gia tăng và người tiêu dùng bị bào mòn bởi giá nhiên liệu tăng cao, giới chức EU đang rất cẩn trọng trước viễn cảnh áp lệnh trừng phạt chống Nga. EU lo sợ một cuộc chiến tại Ukraine sẽ làm cạn kiệt nguồn cung khí đốt từ Nga giữa mùa đông giá lạnh, thời điểm nhu cầu khí đốt của EU lên đến đỉnh điểm.
Một lý do khác khiến EU chưa hành động chính là bài học mà khối này rút ra trong quá khứ liên quan đến sự kiện Crimea sáp nhập vào Nga năm 2014: Một lệnh cấm vận chống Nga sẽ khiến kinh tế EU phải trả mức giá đắt hơn so với Mỹ. Vậy nên, khi Tổng thống Joe Biden cảnh báo Nga có thể sớm có can thiệp quân sự ở Ukraine, giới lãnh đạo EU, tiêu biểu là tổng thống Pháp Emmanuel Macron, đang tìm cách kéo dài thời gian.
Năng lượng nổi lên là điểm thách thức lớn nhất. Mỹ là nhà xuất khẩu ròng về năng lượng, còn EU phụ thuộc lớn vào nguồn nhập khẩu, với Nga là nhà cung ứng lớn nhất cả về dầu mỏ và khí đốt.
"Châu Âu đơn độc khi xét đến khía cạnh người tiêu dùng liệu có sẵn lòng chi trả cho mức giá khí đốt tăng mạnh hay không. Khí đốt là vấn đề rất nhạy cảm ở thời điểm hiện nay, khi Nga kìm nén nguồn cung trong vài tháng qua. Giá đã tăng gấp ba, làm chi phí điện tại châu Âu tăng vọt. Đó là lý do khiến châu Âu, chứ không phải Mỹ, đang phải chịu cú sốc lớn hơn về năng lượng", Jamie Rush, chuyên gia kinh tế trưởng về châu Âu tại Bloomberg Economics, nhận định.
Leo thang đối đầu với Nga trong vấn đề Ukraine sẽ là tình hình thêm tồi tệ. Giới chức EU đang bị vướng vào "điểm mù", khi sản lượng khí đốt trong khối suy giảm, trong khi Nga đã xây dựng xong các hạ tầng đường ống để sẵn sàng tăng sản lượng cung ứng.
Tập đoàn Gazprom (Nga) cùng các đối tác châu Âu, trong đó có Shell, đã bỏ 15 tỉ USD để hoàn thiện việc xây dựng tuyến đường ống Dòng chảy phương Bắc 2 (Nord Stream 2), đang mong muốn đưa dự án này đi vào vận hành. Kịch bản xung đột quân sự ở Ukraine sẽ đóng băng tuyến đường ống này, EU cũng không thể có thêm các hợp đồng cung ứng khí đốt từ Nga. Tình cảnh thiếu hụt năng lượng trong EU khi đó càng thêm trầm trọng.
Theo chuyên gia phân tích William Jackson tại Capital Economics, một khi lệnh cấm vận được dựng lên nhằm vào lĩnh vực xuất khẩu năng lượng của Nga, hoặc Moskva có ý sử dụng khí đốt như là công cụ để tạo ưu thế, giá khí đốt tại châu Âu có thể sẽ bùng nổ và vượt xa mức đỉnh từng thiết lập hồi cuối năm 2021. Cấm vận Nga cũng giúp các nhà xuất khẩu Mỹ thu lợi, khi các tàu chở khí hóa lỏng (LNG) tăng tần suất cập cảng châu Âu để thay thế nguồn cung từ Nga.
Các doanh nghiệp châu Âu cũng là người chịu tổn thất lớn hơn so với các đối tác Mỹ, do họ đầu tư nhiều hơn vào Nga, với khoảng cách về tổng vốn đầu tư giữa EU và Mỹ ngày một nới rộng trong vài năm trở lại đây. Ikea, Volkswagen và hãng đồ uống Carlsberg hoạt động mạnh tại Nga. Tập đoàn tài chính UniCredit của Italy cũng đang tìm kiếm một cuộc mua bán sáp nhập để đưa UniCredit trở thành ngân hàng nước ngoài lớn nhất tại Nga, vượt trên Societe Generale (Pháp) và Raiffeisen (Áo). Hơn thế, Nga cũng là một trong những nhà xuất khẩu lớn nhất vào EU đối với các mặt hàng như nhôm, nickel, thép và phân bón.
Tom Keatinge, Giám đốc Trung tâm nghiên cứu an ninh và tội phạm tài chính thuộc Viện Nghiên cứu Quốc phòng và An ninh Hoàng gia Anh (RUSI) nhận định giới lãnh đạo chính trị Mỹ và châu Âu thường nói mạnh đến các tổn thất kinh tế mà phương Tây có thể gây ra đối với Nga. Nhưng họ lại giữ im lặng, cố lờ đi "một sự thực không mấy dễ chịu" về những hệ quả ở trong nước. Bên khởi phát đòn trừng phạt kinh tế chống Nga, đặc biệt là EU, sẽ phải chịu tổn thất đáng kể.
Nguy cơ xung đột ở Ukraine đẩy giá dầu tiến sát ngưỡng 100 USD/thùng Sản lượng cung ứng về dầu mỏ và khí đốt trên phạm vi toàn cầu bị hạn chế khiến bất kỳ bước đi nào của Nga ở Ukraine đều là sự kiện tiềm ẩn nguy cơ địa chính trị. Giá dầu đạt mức đỉnh trong 8 năm trở lại đây do những căng thẳng địa chính trị liên quan đến Ukraine cũng như...
