Bí mật về bài thuốc chữa bệnh mở khóa đầu
Ông Tô Thanh Dũng, nguyên Trạm trưởng Trạm y tế xã Hộ Đáp (Lục Ngạn, Bắc Giang) nhiều lần nhắc với tôi rằng thế hệ trước rất hiếm người mắc bệnh mở khóa đầu.
Lấy ngay ví dụ của gia đình ông Dũng có nhiều người con nhưng chỉ một đứa là Tô Thanh Hùng, giờ đang là Trạm trưởng Trạm y tế xã Hộ Đáp, bị mở khóa đầu theo chiều dọc. Thế nhưng đến thế hệ cháu ông Dũng có tới 6 đứa mắc gồm 4 cháu nội Tô Thanh Hoạt, Tô Thị Thu, Tô Thanh Khoát, Tô Khánh Vy và 2 cháu ngoại Tô Thành Văn, Tô Thành, trong đó có Tô Thanh Hoạt bị mở khóa theo dạng chữ thập, thôi bú 1 ngày 1 đêm là nặng nhất. Lo lắng cho con, cho cháu đang trong vòng hiểm nguy cả nhà ông bỏ hết việc, nhốn nháo tìm cách chữa trị.
“Dao sắc không gọt được chuôi”. Gia đình ông Dũng có 3 người theo nghiệp tây y gồm con trai, con gái và ông bó tay đã đành ngay cả bà Nông Thị Mua, vợ ông, người biết bài thuốc chữa mở khóa đầu nhưng khi tự lấy thuốc cho cháu mình lại không có hiệu nghiệm. Ông Dũng đành phải cầu viện tới bà Tô Thị Vòng ở xóm Héo B lấy thuốc đắp mấy đứa cháu mới thoát khỏi bệnh hiểm.
Bà Mua đi tìm thuốc ở ngay bờ ruộng
Gặp bà Mua vừa đi thăm bà con từ xóm bên về, tôi xúm lại hỏi chuyện tại sao bà nắm giữ bí mật của bài thuốc mà không chữa cho mấy đứa cháu nội? Liệu có phải bài thuốc mở khóa đầu không linh đối với người thân? Bà Mua cười gạt đi rồi bảo: “Không phải đâu vớ! Thuốc chữa mở khóa không linh với người nhà chỉ là lời đồn thổi. Mấy đứa cháu nội bị mở khóa đầu hồi ấy tôi mới được truyền lại bài thuốc nên không tự tin chữa trị mà phải nhờ đến bà Vòng ở xóm Héo B. Tôi quan sát thấy bà Vòng vẫn dùng những loại lá như tôi để chữa thôi mà, đắp khoảng một tiếng sau là trẻ bú ngay”. Người truyền bài thuốc chữa bệnh mở khóa đầu cho bà Mua là bà Thể – một người dân tộc Kinh ở xóm Họa thuộc xã Cấm Sơn cùng huyện Lục Ngạn. Khoảng 20 năm về trước, cảm cái tình chân thật của bà Mua, bà Thể đã truyền lại bài thuốc này cho bà cứu nhân, độ thế.
Lúc tôi đến nhà, người con trai ông Hà trong xóm vừa đưa sang một gói bánh quy tạ ơn bà Mua đã cứu mạng cho thằng con mắc bệnh mở khóa đầu. Hỏi về bài thuốc, bà cười lành hiền phô hàm răng trắng lấp lóa như nắng ấm rồi bảo: “Cậu là nhà báo, nếu đăng bài thuốc này lên có lẽ nhiều người sẽ biết mà ứng dụng. Tôi không giấu nghề vì nếu tham lễ một con gà, một trăm ngàn bạc mà bo bo giữ thuốc, nhà nào ở xa có con cháu bị không biết mà đắp kịp thời sẽ c.hết thì có ân hận cả đời”.
Tôi xăm xắn cùng bà Mua lội xuống cánh đồng ven hồ Cấm Sơn. Mùa đông, những thửa ruộng trơ gốc rạ, trụi cỏ non. Dọc đường đi, vừa quan sát dưới bờ ruộng, bà Mua vừa nói trong tiếc rẻ rằng dạo này hiếm có lẽ trâu bò đã ăn hết cây thuốc rồi. Xuống những khu ruộng thấp hơn, cuối cùng, xăm xoi mãi bà Mua cũng reo lên: “Đây rồi”. Tôi nhìn theo hướng tay bà chỉ, lẫn trong những đám cỏ lá vô thường có một loại cây lá be bé, hoa xiu xíu trắng. Bà Mua bảo: “Đây là cỏ nhọ nồi, vị thuốc chủ lực dùng để chữa bệnh mở khóa đầu, mỗi lần dùng chỉ cần một nhúm nhỏ. Bài thuốc còn 3 vị khác nữa nhưng nếu thiếu cỏ nhọ nồi là hỏng. Thôi ta về!”. Tôi còn đang ngơ ngác không hiểu tại sao bà không tìm kiếm nốt 3 vị thuốc còn lại thì bà giải thích: “Không cần tìm, ba vị thuốc kia có ở ngay trong vườn nhà tôi, sẵn lắm!”.
Cỏ nhọ nồi – vị chính trong bài thuốc
Video đang HOT
Đành theo chân bà về mà lòng vẫn không hết hồ nghi. Qua đám bờ rào, bà thò tay nhón một nắm lá khế. Qua mảnh vườn trước hiên nhà, bà tuốt chừng chục cọng rau ngót. Vào chái bếp ám khói bà lấy ra dăm nhánh hành khô. Đấy chính là ba nguyên liệu còn lại trong bài thuốc bí mật của bà Mua, trong đó lá khế chiếm nhiều nhất, một nắm khá c.hặt t.ay, lá ngót khoảng nắm, lá nhọ nồi một nhúm cộng với ba bốn nhánh hành khô. Tất cả các thứ được bà Mua rửa thật sạch, cho vào cối giã. Vừa thong thả giã, bà vừa giảng giải: “Mùa mưa lá nhọ nồi sẵn thì dùng lá là tốt nhất còn mùa khô, lá trụi hết có thể đào lấy rễ để dùng cũng có công dụng như nhau”.
Sau một hồi trong cái cối giã cua, đám lá, củ đã nhuyễn ra thành một thứ dịch xanh xanh, sền sệt được bà vét vào bát chế thêm một ít nước sôi. Thứ thuốc ấy được bọc trong cái giẻ, bịt theo đường nứt ở trên đầu, bao giờ khô sẽ được thay bằng thuốc mới. Cũng theo lời bà Mua nếu chữa cho trẻ sơ sinh, người mẹ đang cho con bú phải kiêng ăn thịt gà, tôm.
Bốn vị thuốc chữa mở khóa đầu
Chị Giáp Thị Quang, Trạm trưởng Trạm y tế xã Phong Vân (huyện Lục Ngạn) lại nhận xét về bệnh mở khóa đầu như sau: “Tôi chỉ thấy dân nói thôi chứ chưa gặp trường hợp mở khóa đầu bao giờ. Trong dân cứ trẻ nào sinh ra không chịu bú liền bảo mắc mở khóa đầu. Có vài trường hợp con của giáo viên dưới xuôi lên trên này công tác cũng bảo mắc mở khóa đầu, đem đến trạm khám nhưng tôi không thấy gì bất thường liền cho về. Họ nghe lời tôi, về cũng chẳng mời người đắp thuốc hay đốt ngải gì cả mà đ.ứa b.é vẫn không sao nên tôi nghĩ nhiều đ.ứa t.rẻ mới sinh mải ngủ, quên bú, mẹ phải đ.ánh thức dậy mà cho bú”. Liệu những đ.ứa t.rẻ đó chưa chắc đã phải bị mở khóa đầu mà do người thân phán đoán nhầm nên mới khỏi thì sao? Tôi hỏi tiếp. Chị Quang đáp ngay rằng: “Bệnh mở khóa đầu theo tôi là không có”.
“Có nhiều loại mở khóa đầu. Mở khóa khóc thì cứ khóc suốt. Mở khóa ngủ thì ngủ cả ngày. Mở khóa nôn thì toàn nôn ra nước, dớt dãi. Có một điểm chung của các loại mở khóa đầu đối với trẻ sơ sinh là vạch vú đều không bú… Mở khóa nôn là nguy hiểm nhất. Trước con anh Giáp Văn Tí ở Héo A bị mở khóa kiểu này, không thuốc thang kịp thời nên đã c.hết. Ngay chính thằng cháu nội tôi là Tô Thanh Hoạt cũng bị mở khóa nôn… Ngoài công dụng để chữa mở khóa đầu hễ mà sốt cứ lấy nhọ nồi và rau ngót giã nát đắp lên trán là khỏi”.
Cũng tương tự như ở Hộ Đáp, chị Nông Thị Bình, y sĩ Trạm y tế xã Sơn Hải (huyện Lục Ngạn), nói với tôi: “Trung bình mỗi tháng ở trạm nhiều có 5 – 6 ca sinh, ít có 2 – 3 ca sinh, tỉ lệ mắc bệnh mở khóa đầu khoảng 30 – 40%. Tuy nhiên, chúng tôi không thấy biểu hiện bệnh ở trạm mà chỉ nghe gia đình phản ánh vì có trẻ sau 1 tuần mới bị, có trẻ trên 10 ngày và thông thường nhất là dưới 1 tháng. Từ năm 1995 bệnh lác đác có, giờ mới nhiều với biểu hiện chung là trẻ khóc, không bú, sờ khớp đầu có rãnh mềm.
Bệnh mở khóa đầu không có trong y văn hiện đại nên không có cách điều trị mà chỉ có hai cách chữa dân gian: Chữa kiểu đốt ngải cứu rồi hơ lên huyệt trên đầu của người Nùng, người Sán Dìu. Chữa kiểu đắp thuốc của người Kinh. Chính tôi chứng kiến cách chữa thứ hai cho con anh Lý Văn Sơn, một người Nùng ở xóm Tam Chẽ. Thuốc người ta đã giã nát, gói túi ni lông mang về, vài giờ sau đ.ứa t.rẻ đã biết bú. Thường theo phong tục của vùng cao, khi đ.ứa b.é khỏi, mẹ nó làm lễ thêu cây gồm vài bò gạo nếp, một chai rượu, một con gà cho bà lang, giờ nhà nào lễ 50.000 – 100.000 đồng cũng được”.
Theo Dương Đình Tường (Nông nghiệp Việt Nam)
Món ăn, vị thuốc quý chữa bệnh mùa thu
Vào mùa thu, việc ăn uống, điều dưỡng cần chú ý làm bình hòa khí ôn táo, kỵ các thực phẩm có tính hàn lương (lạnh, mát) hoặc tân nhiệt (cay, nóng). Mùa thu cần kết hợp thực bổ (ăn uống bồi bổ) với dược bổ (thuốc bổ dưỡng), chứ không chỉ đơn thuần áp dụng riêng mặt nào.
Mùa thu gồm 6 tiết khí Lập thu, Xử thử, Bạch lộ, Thu phân, Hàn lộ, Sương giáng (tức là ba tháng 7, 8, 9 âm lịch).
Theo học thuyết Ngũ hành thì mùa thu thuộc hành Kim, và tạng phế trong ngũ tạng cũng thuộc Kim. Trong mùa thu, người ta dễ bị các bệnh của hệ hô hấp, bệnh của đại trường, như đại tiện bí, đại tiện táo, viêm dạ dày-ruột cấp tính, bệnh viêm nhiễm như lỵ a-mip, thương hàn, viêm não B, sốt rét...
Sau đây là những món ăn có ích cho sức khỏe trong mùa thu:
Nước hoài sơn (củ mài, sơn dược): hoài sơn 150g, rửa sạch gọt vỏ thái lát, cho vào nồi thêm ít nước nấu lấy nước cốt. Ăn hoài sơn, uống nước, dùng cho người bị lao phổi, ho, ra mồ hôi trộm hay tự ra mồ hôi
Cháo hoài sơn: hoài sơn sống 120g, gạo tẻ 50g.
Hoài sơn thái lát, gạo vo sạch, hai thứ nấu cháo, chia ăn nhiều lần trong ngày. Hoặc dùng hoài sơn sống 60g, ý dĩ nhân sống 60g, hồng khô 30g, gạo tẻ 50g, nấu thành cháo nhừ để ăn trong ngày.
Cháo hoài sơn là vị thuốc tốt mùa thu
Hoài sơn có tình bình hòa, chứa nhiều chất dinh dưỡng. Có tác dụng bồi dưỡng khí lực, thủy giải tinh bột, trợ giúp tiêu hóa, bổ khí kiện tỳ.
Hồ đào nhục hấp hồng khô: hồ đào nhục (quả óc chó) 100g, quả hồng khô 100g, cùng cho vào 1 tô chưng cách thủy cho chín. Ngày ăn một lần vào lúc đói bụng.
Cháo ý dĩ - táo đỏ: gạo nếp 50g, ý dĩ 30g, táo đỏ 8 quả.
Tất cả rửa sạch, cùng cho vào nồi nấu thành cháo nhừ, chia ăn 2 - 3 lần trong ngày.
Nước bách hợp (củ tỏi rừng): bách hợp tươi 2 - 3 củ (thân hành), tách múi làm đôi, rửa sạch, vắt lấy nước, uống với nước ấm.
Bách hợp nấu đường: bách hợp vừa đủ, tách múi làm đôi rửa sạch, cho vào nồi thêm nước nấu nhừ, thêm đường trắng, dùng lượng vừa đủ tùy lúc.
Bách hợp nấu mía: bách hợp 60g, tách múi làm đôi rửa sạch, cho vào nồi thêm nước nấu chín, đổ vào nước mía, nước vắt cà rốt mỗi thứ nửa ly, trộn đều. Dùng uống sáng và chiều, ngày 1 thang, dùng cho lao phổi do hư nhiệt.
Bách hợp có vị đắng, tính hàn, tác dụng nhuận phế, tiêu đàm, trừ ho, thanh nhiệt, dưỡng tâm, an thần, lợi tiểu. Thường dùng trong các trường hợp phế hư, lao phổi, ho khan hoặc ho có đàm vàng đặc, ho ra m.áu, viêm phế quản, suy nhược thần kinh, tim đ.ập mạnh, hồi hộp, phù thũng.
Cá chạch nấu tỏi: tỏi 1 củ, lột vỏ cá chạch 2 con, bỏ nội tạng rửa sạch. Tất cả cùng cho vào nồi thêm nước nấu canh. Ăn cá, uống nước canh, ngày ăn 1 lần.
Canh cá chép nấu táo đỏ: cá chép 1 con, cạo vảy bỏ nội tạng, rửa sạch táo đỏ bỏ hột 10 quả, cùng với cá cho vào nồi thêm nước nấu canh.
Ăn cá, táo, uống nước canh, cách ngày ăn 1 lần.
Nước vắt lê - củ sen - tỏi: nước vắt quả lê 50ml, nước vắt củ sen 30ml, nước vắt tỏi 5ml, tất cả cùng trộn đều trong ly, một lần uống sạch, ngày 1 lần.
Phổi heo tiềm hạnh nhân: phổi heo 1 đôi, rửa sạch, ép ra nước và m.áu, thái lát cho vào nồi thêm nước, đổ vào hạnh nhân vừa đủ nấu chín. Uống canh ăn phổi heo.
Trà ngân nhĩ: gồm mộc nhĩ trắng 20g, đường phèn 20g, trà tốt 15g.
Rửa sạch mộc nhĩ trắng, cho vào nồi cùng với đường phèn và nước vừa đủ để hầm cho nhừ. Ngâm trà với nước sôi khoảng 5 phút rồi lọc lấy nước cho vào nồi canh mộc nhĩ trắng, trộn đều.
Ngày uống 1 thang, uống vào lúc nào cũng được. Tác dụng bổ âm, nhuận phế, trừ đàm. Rất thích hợp với những người có tạng gầy, da khô, hay bị ho khan hoặc có đàm đặc.
Song nhĩ thang: gồm mộc nhĩ trắng 10g, mộc nhĩ đen (nấm tai mèo) 10g, đường phèn 30g.
Lấy hai loại mộc nhĩ trắng và đen đem ngâm nước nóng cho nở, ngắt bỏ chân, loại tạp chất, rửa sạch rồi cho vào bát cùng với đường phèn và nước vừa đủ. Đưa bát vào nồi hấp hoặc chưng cách thủy khoảng 1 giờ cho mộc nhĩ chín là được.
Khi dùng, ăn luôn cả mộc nhĩ lẫn nước đường. Ngày dùng 2 lần, trước bữa ăn từ 1 - 2 giờ. Tác dụng bổ âm, bổ thận, nhuận phế.
Món ăn này rất thích hợp với người bị xơ vữa động mạch, huyết áp cao do can thận âm hư, người thường ho hen do phế âm hư.
Canh hải sâm ngân nhĩ: hải sâm 25g, ngân nhĩ 20g, rượu vang, muối, mỗi thứ lượng thích hợp.
Hải sâm xắt thành miếng nhỏ, ngân nhĩ ngâm trong nước ấm, xé thành miếng nhỏ, bỏ hai thứ vào nước sôi rửa sạch, vớt ra để ráo.
Cho một lượng nước thích hợp vào nồi, bỏ hải sâm, ngân nhĩ, rượu, muối, dùng lửa nhỏ nấu 10 phút là được. Dùng trong các bữa ăn.
Nước ngân nhĩ, chuối tiêu: ngân nhĩ 30g, chuối tiêu 1 quả.
Ngân nhĩ rửa sạch, thêm nước nấu nhừ, chuối tiêu thái đoạn ngắn cùng nấu với ngân nhĩ một lát là có thể ăn được. Mỗi ngày ăn một bát.
Vịt nấu hạt sen: vịt 1 con, hạt sen 50g, cải bẹ trắng 50g, gừng 5g, hành 5g, tỏi 10g, muối một ít.
Hạt sen ngâm nước ấm cải ngâm nước, rửa sạch vịt làm sạch, bỏ đuôi, móng và nội tạng, ướp gừng, hành, tỏi đ.ập dập.
Bỏ vịt và hạt vào nồi, đổ vào chừng nửa lít nước, dùng lửa lớn nấu sôi. Sau đó vặn lửa nhỏ nấu thêm 45 phút thì cho cải vào, nấu đến khi nước sôi lại là được. Mỗi tuần ăn một lần.
Tác dụng bổ thận âm, bổ phế, trừ ho, hạ huyết áp.
Vịt hầm hoài sơn, câu kỷ tử: thịt vịt 100g, câu kỷ tử 10g, hoài sơn 30g, gia vị các loại.
Vịt làm sạch, cho vào nồi đất cùng các dược liệu, thêm nước vừa đủ để hầm nhừ rồi nêm gia vị. Chia ăn vài lần trong ngày.
Tác dụng bổ phế, bổ tinh khí, cường gân cốt, dùng cho các trường hợp phế khí suy, ho suyễn, cơ thể suy nhược, gầy còm, ốm yếu.
Gà ác hầm nhị đông: gà ác 1 con, thiên môn đông 20g, mạch môn đông 20g, rượu khai vị 10g, muối 4g, bột nêm 3g, gừng 5g, hành 10g, tiêu bột 3g.
Thiên môn đông tẩm nước cho ướt mạch môn đông ngâm nước một đêm, đ.ập vỡ, lấy cọng cứng bên trong ra, rửa sạch. Gà ác làm sạch, mổ bỏ nội tạng và móng. Gừng đ.ập dập hành xắt khúc.
Cho tất cả nguyên liệu vào nồi chưng với 2 lít nước dùng lửa lớn nấu sôi mạnh, để lửa nhỏ, hầm khoảng 30 phút nêm muối, bột nêm, tiêu bột vào là được. Dùng ăn vào lúc đói bụng.
Tác dụng bổ phế, bổ thận, tư âm, bổ huyết, trừ ho suyễn, giảm béo phì.
Thiên đông còn gọi là thiên môn đông. Có tác dụng dưỡng âm thanh nhiệt, nhuận phế bổ thận. Mạch đông còn gọi là mạch môn đông, tác dụng giống như thiên đông.
Hai loại dược liệu này là thuốc Nam, rất thích hợp với các chứng âm hư phế táo, miệng khô, ho có đàm, âm hư thấp nhiệt, nóng sốt hâm hấp vào buổi chiều, ra mồ hôi trộm (đạo hãn), chân gối tê mềm.
Theo Lương y ĐINH CÔNG BẢY (Sức khỏe & Đời sống)
Những kiêng kị khi dùng nhân sâm Nhân sâm được Đông y xếp vào loại "thượng phẩm", nghĩa là những vị thuốc cho tác dụng bổ và không độc tính, song không phải ai dùng cũng hiệu quả. Ảnh minh họa - nguồn internet Đông y dùng sâm trong các trường hợp chân khí kém, gây ra trạng thái mệt mỏi, vô lực của cơ thể hoặc các trường hợp...
