Cẩn trọng với viêm màng não ở trẻ

Viêm màng não là tình trạng viêm các mô bảo vệ và dịch bao quanh não và tủy sống. Đặc biệt, trẻ em thường có xu hướng dễ bị nhiễm bệnh hơn.

Trẻ mắc viêm màng não do virus nếu không được chữa trị kịp thời sẽ để lại hậu quả nặng nề. Ảnh: INT

Lộ trình toàn cầu đến năm 2030

Nguyên nhân viêm màng não ở trẻ em do nhiều loại virus, vi khuẩn và nấm. Nếu được chăm sóc y tế kịp thời, bệnh nhân có thể được chữa khỏi hoàn toàn. Tuy nhiên, với tình trạng nhiễm trùng nặng hoặc chẩn đoán chậm có thể đe dọa tính mạng và gây ra những biến chứng lâu dài.

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) mới đây đã công bố hướng dẫn toàn cầu đầu tiên về chẩn đoán, điều trị và chăm sóc viêm màng não, nhằm đẩy nhanh quá trình phát hiện, đảm bảo điều trị kịp thời và cải thiện việc chăm sóc dài hạn cho những người bị ảnh hưởng. Bằng cách tổng hợp các khuyến nghị mới nhất, hướng dẫn đã cung cấp một công cụ quan trọng nhằm giảm tử vong và biến chứng do căn bệnh này gây ra.

Tuy nhiên, theo WHO viêm màng não vẫn là mối đe dọa đáng kể đối với con người, có thể gây tử vong trong vòng 24 giờ, ước tính 2,5 triệu trường hợp được báo cáo trên toàn cầu vào năm 2019.

Trong đó, có 1,6 triệu trường hợp viêm màng não do vi khuẩn, với khoảng 240.000 ca tử vong mỗi năm, chủ yếu là trẻ em và thanh niên. 1/5 người mắc có nguy cơ bị khuyết tật lâu dài, ví dụ như động kinh co giật, mất thính giác và thị lực, tổn thương thần kinh và suy giảm nhận thức.

Tiến sĩ Tedros Adhanom Ghebreyesus, Tổng Giám đốc WHO cho biết: “Viêm màng não do vi khuẩn gây tử vong cho 1/6 người mắc bệnh và khiến nhiều người khác phải chịu những thách thức lâu dài về sức khỏe. Việc thực hiện các hướng dẫn mới này sẽ giúp cứu sống, cải thiện việc chăm sóc dài hạn cho những người bị viêm màng não và củng cố hệ thống y tế”.

Viêm màng não có thể ảnh hưởng đến bất kỳ đâu và mọi lứa tuổi. Tuy nhiên, gánh nặng bệnh vẫn đặc biệt lớn ở các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình. Cải thiện việc quản lý lâm sàng bệnh viêm màng não là điều cần thiết để giảm tỷ lệ tử vong và bệnh tật, giảm thiểu các biến chứng lâu dài. Đồng thời, cải thiện chất lượng cuộc sống cho những cá nhân và cộng đồng bị ảnh hưởng.

Hướng dẫn mới của WHO đưa ra khuyến nghị dựa trên bằng chứng về việc quản lý lâm sàng cho trẻ em trên một tháng tuổi, thanh thiếu niên và người lớn bị viêm màng não cấp tính. Đồng thời đề cập đến mọi khía cạnh của việc chăm sóc, bao gồm chẩn đoán, liệu pháp kháng sinh, điều trị bổ sung, hỗ trợ và quản lý các tác động lâu dài.

Các hướng dẫn này góp phần vào lộ trình toàn cầu đánh bại bệnh viêm màng não vào năm 2030. Cụ thể, loại bỏ các đợt bùng phát bệnh viêm màng não do vi khuẩn, giảm 70% số ca tử vong và một nửa số ca mắc bệnh, giảm tình trạng khuyết tật và cải thiện chất lượng sống sau khi mắc bệnh viêm màng não.

Để đạt được mục tiêu, theo WHO, cần có hành động phối hợp trên 5 lĩnh vực chính. Trong đó, với chẩn đoán và điều trị, cần phát hiện nhanh hơn và quản lý lâm sàng tối ưu. Về phòng ngừa và kiểm soát dịch bệnh, cần phát triển các loại vắc-xin mới giá cả phải chăng, đạt được tỷ lệ tiêm chủng và phạm vi bao phủ cao, đồng thời cải thiện khả năng chuẩn bị và ứng phó với dịch bệnh.

Ngoài ra, tăng cường các hệ thống giám sát để hướng dẫn phòng ngừa và kiểm soát. Bảo đảm phát hiện sớm và cải thiện khả năng tiếp cận dịch vụ chăm sóc và hỗ trợ cho các di chứng sau viêm màng não. Nỗ lực cam kết chính trị và sự tham gia vào các kế hoạch quốc gia, nâng cao hiểu biết của công chúng về viêm màng não và nâng cao nhận thức về quyền được phòng ngừa, chăm sóc.

Minh họa/INT

Các loại viêm màng não

Cách nhanh nhất và đáng tin cậy nhất để xác định viêm màng não là thông qua các xét nghiệm kiểm tra virus, vi khuẩn, nấm hoặc các tác nhân khác gây viêm màng não. Bác sĩ hoặc chuyên gia y tế sẽ lấy mẫu từ người bệnh như ở mũi hoặc họng, mẫu phân, chích ngón tay lấy máu, chọc tủy sống hoặc chọc dò thắt lưng lấy dịch xung quanh tủy sống. Trước khi chẩn đoán, cha mẹ và người chăm sóc cần thông báo cho bác sĩ về các loại thuốc kháng sinh hoặc thuốc theo toa khác có thể gây dị ứng cho trẻ.

Viêm màng não do virus: Trẻ bị bệnh có xu hướng tự khỏi khi được nghỉ ngơi và uống đủ nước. Tuy nhiên, nếu do vi khuẩn hoặc nấm, hay những trẻ có nguy cơ mắc bệnh nặng cần được theo dõi và điều trị tại bệnh viện. Đôi khi, bác sĩ có thể kê đơn thuốc kháng virus nếu trẻ bị bệnh do virus herpes simplex, hoặc cho trẻ sử dụng thuốc giảm đau đầu, chống nôn.

Viêm màng não do virus phổ biến hơn viêm màng não do vi khuẩn và thường ít nghiêm trọng. Hầu hết những người có hệ thống miễn dịch khỏe mạnh đều có thể phục hồi sau khi mắc bệnh. Tuy nhiên, bất kỳ ai có triệu chứng đều nên đi khám, bởi tất cả các loại bệnh đều có thể trở nên nghiêm trọng. Phần lớn các trường hợp mắc bệnh có nguyên nhân từ enterovirus, loại virus chỉ gây ra các triệu chứng nhẹ.

Viêm màng não do vi khuẩn: Các bác sĩ sẽ điều trị bằng thuốc kháng sinh, với các loại như cefotaxime, ampicillin, ceftriaxone, gentamicin, vancomycin, chloramphenicol. Việc lựa chọn kháng sinh sẽ phụ thuộc vào loại vi khuẩn gây bệnh, độ tuổi và tình trạng biến chứng, nếu có. Bác sĩ có thể kê đơn thuốc kháng sinh khác thay thế hoặc bổ sung cho các loại thuốc trên.

Minh họa/INT

Ngoài ra, bác sĩ sẽ đề xuất liệu trình điều trị tốt nhất đồng thời cảnh báo về các tác dụng phụ của thuốc. Liệu pháp kháng sinh có thể kéo dài từ 5 – 21 ngày hoặc lâu hơn tùy thuộc vào tác nhân gây bệnh, loại kháng sinh được sử dụng và mức độ nghiêm trọng của bệnh.

Theo WHO, tình trạng tử vong do viêm màng não do vi khuẩn có thể xảy ra trong vòng 24 giờ. Sở Y tế Công cộng Illinois (Mỹ) lưu ý rằng, trước khi thuốc kháng sinh trở thành phương pháp điều trị tiêu chuẩn, có khoảng 70 trong 100 trường hợp viêm màng não do vi khuẩn tử vong. Ngày nay, với phương pháp điều trị bằng thuốc kháng sinh, con số này là khoảng 15 trong số 100 hoặc ít hơn.

Viêm màng não do nấm: Điều trị viêm màng não do nấm là liệu trình dài với thuốc chống nấm liều cao. Bác sỹ thường sẽ tiêm trực tiếp những loại thuốc này vào tĩnh mạch ở tay. Tuy nhiên, đôi khi, người bệnh có thể uống thuốc. Amphotericin B và fluconazole là hai loại thuốc chống nấm thường được kê đơn cho trẻ em. Thời gian điều trị phụ thuộc vào loại nấm gây nhiễm trùng, các triệu chứng của trẻ và sức khỏe tổng thể của hệ thống miễn dịch.