Xây dựng chương trình, sách giáo khoa cho trẻ em khuyết tật: Khó nhưng phải làm

Chương trình hành động quốc gia vì trẻ em giai đoạn 2021 – 2030 của ngành Giáo dục có nội dung đáng chú ý, đó là sẽ xây dựng chương trình , sách giáo khoa (SGK) cho trẻ em khuyết tật .

Học sinh khiếm thị học thông qua sách nổi. Ảnh minh họa

Đây là việc làm hết sức cần thiết, nhưng cũng không phải dễ dàng.

Sách giáo khoa cho trẻ khuyết tật : Thiếu thống nhất

Trong những năm qua, cùng với sự phát triển giáo dục nói chung, giáo dục trẻ khuyết tật đã đạt được những thành quả quan trọng về nhiều mặt. Hệ thống quản lý giáo dục trẻ khuyết tật được hình thành hầu hết các tỉnh, thành phố và bước đầu đi vào hoạt động. Theo thầy Trần Lê Duy Khiêm, Hiệu trưởng Trường Dạy trẻ Khuyết tật Cần Thơ (TP Cần Thơ), giáo dục đặc biệt là chương trình giáo dục được thiết kế dành riêng cho học sinh có nhu cầu đặc biệt (bị chậm phát triển về tinh thần/ thể chất/ tình cảm hoặc bị khiếm thính, khiếm thị…).

Các trẻ này cần một môi trường giáo dục dành riêng cho mình – điều mà các trường học truyền thống không thể đáp ứng. Giáo dục đặc biệt sử dụng các phương pháp, chương trình và cả nội dung giảng dạy mang tính thích nghi cho trẻ có nhu cầu đặc biệt; đáp ứng nhu cầu hoạt động, vui chơi, học tập theo khả năng của trẻ đó.

Tuy nhiên, việc xây dựng chương trình, SGK cho trẻ em khuyết tật chưa được hoàn chỉnh. Bước đầu chỉ mới xây dựng được chương trình khung cho bậc tiểu học dành cho trẻ khiếm thị và khiếm thính, bậc THCS áp dụng chương trình khung của hệ bổ túc THCS. Chưa có chương trình dành riêng cho trẻ tự kỷ và chậm phát triển trí tuệ…

Hiện nay, chưa có bộ SGK thống nhất dành riêng cho các dạng khuyết tật. Học sinh khiếm thính sau khi học xong cấp 1, cấp 2, chưa có cơ hội học lên cấp 3. Tài liệu, SGK cho trẻ khiếm thính có nhưng thiếu nhiều so với nhu cầu… “Vì vậy, xây dựng chương trình, SGK cho trẻ em khuyết tật là hết sức cần thiết” – thầy Trần Lê Duy Khiêm nhấn mạnh.

Cùng nhận định này, cô Lê Thanh Hà, Hiệu trưởng Trường Tiểu học Bình Minh, Hà Nội cho rằng: Xã hội càng ngày càng phát triển, số lượng học sinh khuyết tật càng nhiều và đa dạng. Tuy nhiên, trên thực tế chưa có một bộ SGK nào dành cho đối tượng này.

“Trường Tiểu học Bình Minh thành lập gần được 30 năm, thầy cô luôn tự mày mò tìm học liệu để dạy trẻ khuyết tật. Hà Nội có 3 trường đặc thù có học sinh khuyết tật. Trường Nguyễn Đình Chiểu dạy trẻ mù có chữ nổi hỗ trợ. Trường cho trẻ câm điếc Xã Đàn có ký hiệu hỗ trợ. Nhưng riêng trẻ khuyết tật trí tuệ thì vô cùng đa dạng và chưa có một một tài liệu chính thức nào hỗ trợ cho các con.

Nhà trường phải căn cứ vào từng mức độ của trẻ để xây dựng chương trình, rất vất vả. Trong khi đó, trẻ khuyết tật trí tuệ lại chiếm số đông trong các dạng tật của Hà Nội. Nguyện vọng đã từ bao năm nay là có bộ sách quốc dân cho đối tượng trẻ này, nhưng thực sự rất khó” – cô Lê Thanh Hà chia sẻ.

Thông tin hiện chưa có chương trình, SGK dành riêng cho cho trẻ em khuyết tật học hòa nhập, bà Nguyễn Thị Ngọc Hà, Phó Giám đốc Sở GD&ĐT Vĩnh Long, cho biết: Giáo viên dạy trẻ khuyết tật trong các cơ sở giáo dục căn cứ vào khả năng, nhu cầu, dạng tật với các mức độ khuyết tật khác nhau của trẻ để xây dựng kế hoạch giáo dục cá nhân phù hợp.

Vì vậy, chương trình giáo dục hòa nhập chưa thống nhất giữa các đơn vị, địa phương; khó cho công tác quản lý, giảng dạy và đánh giá chất lượng giáo dục. Để giảm bớt khó khăn trong giáo dục hòa nhập hiện nay, giảm thiểu sự bất bình đẳng về cơ hội tiếp cận giáo dục cho trẻ khuyết tật, hướng đến nâng cao chất lượng giáo dục hoà nhập trẻ khuyết tật thì việc xây dựng chương trình, SGK phục vụ giáo dục trẻ khuyết tật thống nhất và đồng bộ theo từng dạng tật, từng mức độ khuyết tật là cần thiết và cấp bách.

Đây là giải pháp cơ bản để hiện được mục tiêu giai đoạn 2021 – 2025 có 80% trẻ em khuyết tật có nhu cầu học tập được tiếp cận giáo dục chuyên biệt, giáo dục hòa nhập và hỗ trợ phục hồi chức năng phù hợp (giai đoạn 2025 – 2030 tỷ lệ này là 90%).

Sách giáo khoa giúp học sinh khuyết tật tiếp cận với chương trình mới.

Cần kế hoạch, lộ trình cụ thể

Dù nhận định tính cần thiết của việc xây dựng chương trình, SGK cho trẻ khuyết tật, nhưng cả giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục đều cho rằng, đây là việc nhiều khó khăn.

Theo lý giải của bà Nguyễn Thị Ngọc Hà, người khuyết tật có nhiều dạng tật, mỗi dạng khuyết tật chia ra mức độ nặng nhẹ khác nhau; vì vậy xây dựng chương trình, SGK phù hợp, gắn với thực tiễn và đồng bộ với Chương trình giáo dục phổ thông mới là rất khó. Song song đó phải thiết kế đồ dùng học tập, trang thiết bị dạy học đặc thù; bồi dưỡng đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên để thực hiện chương trình, SGK, sử dụng thiết bị dạy học. Do đó, việc này cần nhiều thời gian, nguồn nhân lực có chuyên môn đặc thù và kinh phí để thực hiện.

“Tôi cho rằng, Bộ GD&ĐT cần có kế hoạch và lộ trình cụ thể cho việc xây dựng chương trình, SGK cho trẻ em khuyết tật; trong đó rất cần sự tham gia, đóng góp ý kiến của các chuyên gia, nhà khoa học, giáo viên đang giảng dạy thực tế. Đồng thời, định kỳ tổ chức các lớp tập huấn, bồi dưỡng cho cán bộ quản lý, giáo viên về giáo dục học sinh khuyết tật; đặc biệt là các lớp bồi dưỡng chuyên sâu kỹ năng dạy hòa nhập ở từng dạng tật để từng bước nâng cao kỹ năng cho giáo viên trong cơ sở giáo dục mầm non, phổ thông hiện nay.

Cần nghiên cứu việc ban hành Thông tư quy định vị trí việc làm, định mức số lượng người làm việc đối với các trung tâm hỗ trợ phát triển giáo dục hòa nhập để làm cơ sở cho việc bố trí biên chế, tổ chức bộ máy, nâng cao chất lượng hoạt động của các trung tâm, thực hiện tốt hơn chức năng hỗ trợ người khuyết tật tại cơ sở giáo dục, cộng đồng và gia đình” – bà Nguyễn Thị Ngọc Hà đề xuất.

Cũng nhìn nhận khó khăn do số lượng cán bộ thực hiện xây dựng chương trình, SGK cho trẻ khuyết tật còn ít ít ỏi, chưa đủ mạnh; nguồn kinh phí đầu tư chưa nhiều; sự khác biệt giũa ngôn ngữ vùng miền, địa phương, thầy Trần Lê Duy Khiêm đề xuất cần đầu tư nguồn kinh phí cho việc xây dựng chương trình, SGK cho trẻ khuyết tật. Kiện toàn đội ngũ cán bộ chuyên biệt xây dựng chương trình, SGK cho từng đối tượng trẻ khuyết tật. Đặc biệt, cần hoàn chỉnh sớm bộ ký hiệu ngôn ngữ thống nhất cho trẻ khiếm thính.

Bày tỏ mong muốn các cấp lãnh đạo, nhà khoa học quan tâm thực sự đến chương trình, SGK cho trẻ em khuyết tật, cô Lê Thanh Hà nhấn mạnh, để thực hiện rất cần có hội đồng biên tập, thẩm định và phải đi từ thực tế học sinh, tìm hiểu được các dạng tật của học sinh. Ngoài ra, điều không thể thiếu là sự tham gia, hợp tác chặt chẽ giữa cơ sở và bộ phận xây dựng sách; đồng thời tham khảo thêm chương trình giáo dục học sinh khuyết tật của các nước tiên tiến trên thế giới .