Thú vị giờ học giáo dục địa phương: Học trò được ra vườn cà phê, trồng rau, hát quan họ…

Trong chương trình giáo dục phổ thông mới, ngoài nội dung thống nhất 80% trong cả nước sẽ có 20% giáo dục địa phương để học sinh tìm hiểu về vùng đất nơi mình đang sinh sống.

Buổi học ngoại khóa tại Bảo tàng Đà Nẵng của học sinh TP Đà Nẵng vào sáng 11-12 – Ảnh: ĐOÀN CƯỜNG

Dựa vào quy định này, các tỉnh thành đang biên soạn tài liệu đặc trưng của địa phương để giảng dạy cho học sinh.

“Việc coi trọng và thường xuyên đưa nội dung các chủ đề về cuộc sống địa phương vào giảng dạy, chú trọng học qua trải nghiệm trong chương trình giáo dục mới sẽ tạo nên những bước chuyển biến về môi trường học tập tích cực, hứng thú đối với học sinh.

Ông Nguyễn Hồng Hoa (trưởng Phòng giáo dục tiểu học Sở GD-ĐT Nghệ An)

Đà Nẵng: tiếp tục dạy về Hoàng Sa

Bà Lê Thị Bích Thuận, giám đốc Sở GD-ĐT TP Đà Nẵng, cho biết hiện chương trình giáo dục địa phương đã soạn xong cho lớp 1, đã thẩm định và chuẩn bị in ấn. Theo bà Thuận, chương trình giáo dục phổ thông mới từ lớp 1 đến lớp 12 đều sẽ có chương trình giáo dục địa phương, trong đó lớp 1 làm trước.

Điều rất đặc biệt là hiện tại ngành giáo dục thành phố Đà Nẵng đang duy trì dạy học sinh cuốn sách Lịch sử Đà Nẵng dành cho bậc THCS và THPT. Cuốn sách đã đưa Hoàng Sa vào giảng dạy chính thức.

“Sách Lịch sử Đà Nẵng sẽ được tích hợp các nội dung vào chương trình giáo dục địa phương. Trong đó, đặc biệt quan trọng là nội dung về quần đảo Hoàng Sa của TP Đà Nẵng sẽ tiếp tục được giảng dạy cho các em học sinh” – bà Thuận khẳng định.

Ngoài ra, các trường phổ thông tại Đà Nẵng hiện đang duy trì các chương trình ngoại khóa, giáo dục lịch sử địa phương thông qua việc đưa học sinh đến tham quan, học tập tại Nhà trưng bày Hoàng Sa, Bảo tàng Đà Nẵng…

Được biết, năm 2015 Sở GD-ĐT TP à Nẵng đã cho in cuốn sách Lịch sử à Nẵng dành cho học sinh THPT và THCS. Sách đề cập đến lịch sử của quần đảo Hoàng Sa và những sự kiện mới liên quan đến quần đảo này.

Học sinh Trường tiểu học Việt Anh, TP Vinh hào hứng với các hoạt động trải nghiệm ngoài giờ như trò chơi dân gian, trồng rau – Ảnh: HUYỀN LÊ

Nghệ An: học tại Khu di tích Kim Liên, Truông Bồn…

Tại Nghệ An, ông Nguyễn Hồng Hoa, trưởng Phòng giáo dục tiểu học Sở GD-ĐT, cho biết đến nay Nghệ An đã xong các bước thẩm định tài liệu, tổ chức tập huấn giáo viên nội dung chương trình giáo dục địa phương với lớp 1.

Theo ông Hoa, giáo dục địa phương sẽ trang bị cho học sinh những hiểu biết cơ bản về văn hóa, lịch sử, địa lý, kinh tế, xã hội, môi trường… Việc biên soạn các nội dung liên quan đến địa phương ở Nghệ An cũng sinh động, từ đó tạo hứng thú và tăng tính kết nối cho học sinh từ sách vở đến thực tiễn.

Chẳng hạn, giáo viên kể cho học sinh nghe những câu chuyện gắn liền với di tích các em đã tham gia chăm sóc. Hay một số trường tổ chức các chuyến đi thực tế về nguồn các di tích lịch sử văn hóa như Khu di tích quốc gia Kim Liên, Truông Bồn, nghĩa trang liệt sĩ Việt – Lào…

“Đây là lần đầu thầy cô tham gia soạn tài liệu giảng dạy, học tập chung cho cả tỉnh. Dựa vào tài liệu, giáo viên ở các trường hoàn toàn có thể linh hoạt vận dụng, thay đổi để triển khai hoạt động phù hợp với địa phương hơn” – ông Hoa nói.

Ông Hoa cũng ví dụ thông qua các hoạt động ngoại khóa, các trường có thể linh động tổ chức các buổi nói chuyện theo chủ đề, sinh hoạt “mở” các nội dung văn hóa, nghệ thuật liên quan đến địa phương mình như hát dân ca ví dặm, tìm hiểu nhạc cụ các dân tộc miền tây xứ Nghệ, những nét sinh hoạt cộng đồng đặc sắc của ngư dân miền biển…

Một tiết học có phần tích hợp giáo dục địa phương cho học sinh lớp 1 tại Đắk Lắk- Ảnh: TÂM AN

Đắk Lắk: âm vang văn hóa cồng chiêng

Ngày 16-12, ông Đỗ Tường Hiệp, phó giám đốc Sở GD-ĐT Đắk Lắk, cho biết đang tiếp tục biên soạn các nội dung giáo dục địa phương theo khung của chương trình giáo dục phổ thông mới. Ông Hiệp nói tài liệu giáo dục địa phương giúp học sinh cảm nhận, thấu hiểu về con người, lịch sử hình thành vùng đất đại ngàn, âm vang văn hóa cồng chiêng này…

Bà Lê Thị Thảo, trưởng Phòng giáo dục trung học Sở GD-ĐT Đắk Lắk (thành viên hội đồng biên soạn tài liệu giáo dục địa phương), chia sẻ thêm mục tiêu lớn nhất của giáo dục địa phương là giúp học sinh hiểu hơn về văn hóa, lịch sử quê hương mình.

Theo bà Thảo, hội đồng biên soạn bám sát thời lượng cho phép để đưa những kiến thức phù hợp, bổ ích cho học sinh. Chẳng hạn, các em phải hiểu quá trình hình thành nên vùng đất gắn với tộc người bản địa Ê Đê và những dân tộc khác di cư đến. Văn hóa cồng chiêng, các phong tục bản địa như lễ hội mừng lúa mới, tại sao người Ê Đê lại có nhà dài như một hơi ngựa chạy… cũng được đưa vào giảng dạy.

Tuy nhiên, ở cấp tiểu học với 105 tiết, hội đồng biên soạn đưa vào chương trình tích hợp, trải nghiệm là chính. Với học sinh cấp này, các em được biết tên các danh nhân, danh thắng của địa phương. Sau đó, giáo viên sẽ đưa các em đến tham quan thực tế để trải nghiệm ở Bảo tàng Đắk Lắk, Nhà đày Buôn Ma Thuột.

Ở huyện Krông Bông cho thăm căn cứ H4 – nơi Tỉnh ủy Đắk Lắk kháng chiến giành độc lập; ở Ea Súp cho học sinh tham quan Tháp Chàm Yang Prong (còn gọi là Tháp Chàm Rừng Xanh) – tháp chàm duy nhất ở vùng Tây Nguyên…

Cũng theo bà Thảo, ở những cấp học lớn hơn, với khung chương trình giáo dục bắt buộc (35 tiết), học sinh cũng sẽ được dạy về lịch sử, văn hóa, truyền thống nhưng với kiến thức sâu hơn, rộng hơn.

Nếu học sinh tiểu học được dẫn đi thăm vườn cây cà phê để biết nông dân vất vả ra sao thì học sinh phổ thông sẽ được dạy đây là một trong những cây trồng chủ lực của địa phương, là ngành hàng xuất khẩu lớn của tỉnh Đắk Lắk, vùng Tây Nguyên và cả nước…

Hà Giang: tìm hiểu cao nguyên đá Đồng Văn

Một đề tài nghiên cứu của nhóm giáo viên Trường CĐ Sư phạm Hà Giang tại Trường tiểu học Minh Khai (TP Hà Giang) khiến nhiều học sinh thích thú. Nội dung giáo dục địa phương được lồng ghép trong các môn lịch sử, địa lý, tiếng Việt nhằm hướng học sinh vào việc tìm hiểu khí hậu, đặc điểm tự nhiên, đặc biệt là tìm hiểu về những sinh vật biển trên cao nguyên đá Đồng Văn.

“Với chủ đề những sinh vật biển trên cao nguyên đá Đồng Văn, học sinh được dẫn dắt đến những câu chuyện, lời tâm sự của các sinh vật hóa thạch biển như: bọ ba thùy, trùng thoi, tay cuộn… Các em cũng thực hiện trò chơi đóng vai, ghép tranh các loài sinh vật biển. Nhiều học sinh ngạc nhiên khi cao nguyên đá Đồng Văn lại là nơi để lại nhiều dấu tích của các sinh vật biển hóa thạch. Đó là bảo tàng thiên nhiên hiếm có…” – một giáo viên chia sẻ.

Ninh Bình: dạy học sinh về cố đô Hoa Lư

Tại Ninh Bình, Sở GD-ĐT là đơn vị chủ trì phối hợp với các sở ban ngành liên quan thành lập ban biên soạn, hội đồng thẩm định giáo dục địa phương. Di sản thiên nhiên có tiềm năng phát triển du lịch và di tích lịch sử của vùng đất cố đô Hoa Lư là một trong những nội dung giáo dục địa phương đặc trưng của Ninh Bình.

Theo lãnh đạo Sở GD-ĐT Ninh Bình, tài liệu giáo dục địa phương ở những vùng mang đậm văn hóa đồng bằng Bắc Bộ rất đa dạng, bao gồm nội dung giới thiệu giá trị di sản, di tích lịch sử, danh nhân, các làng nghề truyền thống, lễ hội truyền thống và làn điệu dân ca…

Bắc Ninh: lồng ghép dân ca quan họ

Theo lãnh đạo Sở GD-ĐT Bắc Ninh, tài liệu giáo dục địa phương tỉnh này giới thiệu nội dung các lễ hội, làng nghề, làn điệu dân ca quan họ Bắc Ninh. Trước đó, dân ca quan họ cũng được đưa vào nhiều nhà trường ở Bắc Ninh theo hình thức học ngoại khóa, với mục tiêu mỗi học sinh có thể hát được ít nhất một bài hát dân ca quan họ truyền thống. Học sinh còn được tìm hiểu kiến thức về trang phục hát, cách têm trầu cánh phượng và hát theo lối truyền khẩu, nhịp phách từ bài dễ đến bài khó…

TP.HCM: theo đặc trưng 24 quận huyện

Một lãnh đạo Phòng giáo dục tiểu học Sở GD-ĐT TP.HCM cho biết sở đã biên soạn tài liệu giáo dục địa phương bậc tiểu học, đã trình Bộ GD-ĐT và đang chờ phê duyệt. Với lớp 1, chương trình mới sẽ xây dựng chương trình địa phương tích hợp liên môn với sáu chủ đề: quê hương em, danh nhân lịch sử văn hóa, nghệ thuật và làng nghề truyền thống, đặc sản địa phương, lịch sử văn hóa và văn hóa ứng xử.

“Mỗi chủ đề không có bài cụ thể mà tích hợp vào các môn học trải nghiệm khác. Chẳng hạn khi học về ẩm thực, di tích, văn hóa thì ở mỗi quận/huyện, giáo viên sẽ giới thiệu cho học sinh đặc trưng của quận, huyện đó. Chương trình giáo dục địa phương ở TP là theo đặc trưng 24 quận, huyện chứ không phải toàn thành phố” – vị này nói.

_{VĨNH HÀ – THẢO THƯƠNG}

“Để học sinh hiểu biết những giá trị ở địa phương”

Học sinh trên địa bàn tỉnh Bình Định tham gia hát bài chòi tại các CLB của trường – Ảnh: LÂM THIÊN

Trao đổi với Tuổi Trẻ, ông Nguyễn Xuân Thành, vụ trưởng Vụ Giáo dục trung học Bộ GD-ĐT, cho biết nội dung giáo dục địa phương theo chương trình giáo dục phổ thông 2018 khác nhiều so với quy định trước đó.

Ông Thành nói: Trước hết đó là nội dung bắt buộc được quy định trong chương trình giáo dục phổ thông tổng thể và chương trình môn học. Trong chương trình giáo dục phổ thông triển khai từ năm 2006 đến nay, nội dung giáo dục địa phương không được quy định cụ thể. Vì thế nhiều địa phương lúng túng, có nơi xây dựng tài liệu giáo dục địa phương và thực hiện chỉ mang tính hình thức, không hiệu quả.

Nhưng ở chương trình giáo dục phổ thông 2018, nội dung giáo dục địa phương được xây dựng theo hướng mở. Đối với cấp tiểu học, nội dung giáo dục của địa phương gồm một số vấn đề cơ bản mang tính thời sự về: lịch sử hình thành, phát triển, truyền thống quê hương; lễ hội, nghệ thuật truyền thống, di tích lịch sử, danh nhân văn hóa; phong tục, tập quán địa phương…

Đối với cấp trung học, nội dung giáo dục địa phương được thiết kế dưới hình thức lĩnh vực và chủ đề của lĩnh vực với tổng thời lượng là 35 tiết/lớp/năm học, biên soạn thành bộ tài liệu giáo dục địa phương của một tỉnh có vị trí như sách giáo khoa với nội dung về giáo dục địa phương thuộc bảy lĩnh vực: văn hóa, lịch sử, địa lý, kinh tế, xã hội, môi trường, hướng nghiệp.

Ông Nguyễn Xuân Thành

* Nội dung giáo dục địa phương được quy định như thế nào về quy trình biên soạn, thẩm định, phê duyệt?

- Theo quy định, UBND cấp tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương sẽ có quy định cụ thể và chịu trách nhiệm trong việc thành lập ban soạn thảo, thẩm định, ban hành quy trình soạn thảo, thẩm định, tổ chức dạy thử nghiệm, tập huấn đối với nội dung giáo dục địa phương. Khi hoàn tất, nội dung giáo dục địa phương sẽ phải gửi về Bộ GD-ĐT để bộ trưởng phê duyệt.

Sau khi phê duyệt chương trình giáo dục phổ thông năm 2018, bộ cũng có hướng dẫn các địa phương về việc triển khai xây dựng nội dung dạy học. Năm 2020, Bộ GD-ĐT ban hành thông tư quy định việc biên soạn, thẩm định nội dung giáo dục địa phương.

Đến nay, 63 sở GD-ĐT tỉnh, thành phố đều đã báo cáo Bộ GD-ĐT về việc thành lập ban soạn thảo, thẩm định nội dung giáo dục địa phương. Một số địa phương đã hoàn thành biên soạn, tổ chức dạy thử nghiệm, tập huấn giáo viên về nội dung giáo dục địa phương.

* Mục đích để Bộ GD-ĐT đưa nội dung giáo dục địa phương vào chương trình như môn học độc lập, bắt buộc thực hiện là gì?

- Bộ GD-ĐT chú trọng hơn nội dung giáo dục địa phương để học sinh có sự hiểu biết những giá trị ở các lĩnh vực khác nhau ở địa phương, từ đó bồi đắp niềm tự hào, tình cảm với quê hương, ý thức tham gia giữ gìn đóng góp cho quê hương.

Việc tìm hiểu, gắn bó với quê hương cũng giúp học sinh có động lực, điều kiện thuận lợi trong việc vận dụng kiến thức đã học vào giải quyết những vấn đề cụ thể trong cuộc sống tại mỗi địa phương.

* Bộ GD-ĐT quy định như thế nào về việc tổ chức dạy học với nội dung giáo dục địa phương?

- Ở bậc tiểu học, nội dung giáo dục địa phương được lồng ghép trong các môn học khác. Còn bậc trung học, Bộ GD-ĐT đã quy định cụ thể thời lượng triển khai trong năm học.

Tuy nhiên, các trường được chủ động chọn phương thức dạy học linh hoạt như: sắp xếp thời khóa biểu dạy như môn học độc lập, tổ chức chủ đề dạy học trong hoặc ngoài lớp học, đưa vào chương trình hoạt động trải nghiệm, dạy học tích hợp liên môn… Yêu cầu của Bộ GD-ĐT là phát huy tính tích cực, sáng tạo của học sinh, tăng cường các hoạt động thực hành, ứng dụng.

_{VĨNH HÀ thực hiện}