Nước bên trong viên hổ phách 99 triệu năm t.uổi: Thấy gì dưới kính hiển vi?
Viên hổ phách từ thời khủng long có chứa bí ẩn gì từ xa xưa lịch sử không?
Cuộc sống trên Trái Đất từ nhiều triệu năm trước ra sao là câu hỏi mà giới khoa học lâu nay tìm kiếm câu trả lời. Những bằng chứng giúp giải mã bí ẩn lịch sử đó phải kể tới các loại hóa thạch; trong đó, hóa thạch hổ phách nhiều khi mang tới điều bất ngờ.
Hổ phách thực chất là nhựa cây hóa thạch, đã trải qua hàng chục nghìn đến hàng triệu năm biến đổi về lý và hóa. Hổ phách có thể được tìm thấy ở nhiều nơi trên thế giới, nhưng để nhựa cây trở thành hóa thạch thì cần tách biệt với các yếu tố khiến nó bị p.hân h.ủy, như oxy hay các loại sinh vật. Một trong những nơi khai thác hổ phách được biết đến nhiều nhất trên thế giới là tại Biển Ban-tích, phía bắc châu Âu.
Mẫu vật hổ phách chứa một con nhện. Ảnh: Wikimedia
Hổ phách xuất phát từ nhựa cây, một loại chất lỏng có tông đỏ, dính, chảy ra từ những cây bị bệnh hoặc có vết thủng ở thân. Không phải cây nào cũng cho ra loại nhựa có thể trở thành hóa thạch, mà chỉ một số cây ở một vài nơi đặc biệt mới có thể tạo ra nhựa cây mà khi hóa thạch trở thành hổ phách.
Khi cây tiết ra nhựa, dòng nhựa sẽ chảy xuống theo chiều hút của lực hấp dẫn, và nếu có một con côn trùng hay bất cứ thứ gì xuất hiện trên đường chảy xuống của nhựa cây, nó sẽ bị dính vào. Sau đó, nhựa cây bắt đầu pô-li-me hóa và cứng dần. Cũng cần nhắc rằng hiện chưa rõ các biến đổi về hóa khiến nhựa cây trở thành hổ phách. Trong một số trường hợp vô cùng đặc biệt, hổ phách có thể bao chứa cả nước. Loại hổ phách bao nước này thường được gọi là Amber Enhydro.
2 mẫu hổ phách trong thí nghiệm. Mẫu nhỏ có t.uổi ước tính khoảng 22 triệu năm, mẫu lớn ước tính khoảng 99 triệu năm. Nguồn: Walt (oneminmicro) / Youtube
Trải qua hàng ngàn, triệu năm, nước, hay bất kể thứ gì tồn tại trong giọt nước đó, cũng có thể bị giữ lại và bảo quản, tách biệt khỏi những yếu tố khiến nó p.hân h.ủy – như oxy hay sinh vật. Một trong những thí nghiệm có lẽ thú vị nhất là thí nghiệm đ.ập vỡ một viên hổ phách bao nước hàng triệu năm t.uổi rồi đưa giọt nước đó soi dưới kính hiển vi của một Youtuber tên là Walt – người Áo.
Thí nghiệm lần này sẽ nghiên cứu mẫu vật nước từ 2 khối hổ phách, một có t.uổi đời khoảng 20 triệu năm t.uổi, và một có t.uổi đời lên tới 99 triệu năm t.uổi. Để lấy được nước ra khỏi viên hổ phách, Walt đã dùng máy khoan, khoan đến gần nhất có thể nơi chứa nước, lấy kim đục thủng rồi dùng ống đưa nước lên tiêu bản.
Các mảnh vật chất có trong nước ở viên hổ phách 22 triệu năm t.uổi. Nguồn: Walt (oneminmicro) / Youtube
Viên hổ phách 20 triệu năm t.uổi có kích thước nhỏ hơn, chỉ có một khoang chứa nước; trong khi đó, viên hổ phách 99 triệu năm t.uổi có nhiều khoang chứa nước, có thể thấy bong bóng khí vẫn di chuyển khi lắc viên hổ phách. Thậm chí, viên hổ phách 99 triệu năm t.uổi cũng lưu giữ nhiều mảnh cơ thể côn trùng và cả một con côn trùng còn nguyên. Vì chứa nhiều nước, có thể phỏng đoán rằng viên hổ phách 99 triệu năm t.uổi này này hình thành khi một trận mưa lớn, hoặc thậm chí một cơn bão, đang xảy ra.
Dưới kính hiển vi, có thể thấy mẫu vật nước từ viên hổ phách 20 triệu năm t.uổi chứa nhiều vật thể rất nhỏ, nhiều khả năng là các mảnh thân của thực vật, cũng không loại trừ trường hợp đã từng có vi khuẩn tồn tại, ăn một phần các mảnh thực vật đó và sinh ra màng sinh học. Ngoài những vật thể này, dường như không tồn tại dạng sống nào trong mẫu vật. Đối với viên hổ phách 99 triệu năm t.uổi, mẫu nước bên trong cũng chứa các vật thể nhỏ, dường như cũng là những mảnh thân thực vật.
Một bộ phim khoa học viễn tưởng nổi tiếng có tên The Jurasic Park (Công viên kỷ Jura) đã sử dụng một chất liệu có liên quan đến hổ phách, đó là một con muỗi mang m.áu của khủng long được lưu giữ trong hổ phách 125 triệu năm t.uổi. Trong phim, các nhà nghiên cứu đã lấy ADN từ m.áu khủng long có trong muỗi rồi “hồi sinh” khủng long. Từ đây, nhiều người cũng đặt ra câu hỏi liệu thực tế có làm được vậy hay không.
ADN rất nhanh hỏng, khó bảo tồn trong hổ phách.
Gần như chắc chắn, câu trả lời là không! Các loài côn trùng mắc kẹt trong hổ phách thoạt nhìn trông rất sống động, cứ như đ.ập vỡ hổ phách là chúng sẽ bay, chạy đi ngay. Nhưng thực ra, điều đó là nhờ phần vỏ được bảo quản rất tốt, nhưng phần lõi bên trong thì không. ADN thực tế rất nhanh hỏng.
Nhà cổ sinh vật học David Peris từng trả lời tờ Syfy Wire rằng ADN tồn tại thời gian dài trong nhựa cây là một điều rất khó tin, nhất là với một loại chất có tính thẩm thấu như vậy. Trên thực tế, các nhà khoa học đang nghiên cứu xem ADN có thể tồn tại bao lâu trong các chất như nhựa cây. Cũng đáng nhắc đến rằng ADN mà các nhà nghiên cứu từng thu thập được (một phần hoặc toàn phần) đến từ các mẫu vật đóng băng vĩnh cửu nhiều hơn từ các loài sinh vật mắc kẹt trong nhựa cây hay hổ phách.
Phát hiện hóa thạch thương long lâu đời nhất ở Bắc Mỹ
Mosasaur là một nhóm bò sát thống trị các vùng biển trong kỷ Phấn trắng (145 triệu đến 66 triệu năm trước).
Khoảng 94 triệu năm trước, thương long vẫn còn rất nhỏ và trong giai đoạn tiến hóa.
Trong đá phiến ở miền Nam Utah, các nhà khoa học đã khai quật được phần còn lại của một con thương long từng sống trên vùng biển thịnh vượng cách đây 94 triệu năm. Theo một nghiên cứu mới được công bố trên tạp chí Cretaceous Research, đây là hóa thạch thương long lâu đời nhất từng được tìm thấy ở Bắc Mỹ.
Mosasaur là một nhóm bò sát thống trị các vùng biển trong kỷ Phấn trắng (145 triệu đến 66 triệu năm trước). Vào thời điểm đó, vùng này của Utah là một phần của Western Interior Seaway. Đây là một vùng biển cổ xưa trải dài từ Vịnh Mexico đến Vòng Bắc Cực và chia đôi khu vực ngày nay là Bắc Mỹ.
Sống cùng thời với khủng long, nhiều con thương long có đuôi dài và các phần phụ giống như mái chèo để đuổi theo con mồi. Theo một nghiên cứu năm 2014 trên tạp chí Proceedings of the Zoological Institute RAS, một số con thương long có khả năng phát triển chiều dài tới 56 feet (17 mét). Các nhà nghiên cứu ước tính, hóa thạch của thương long mới được phát hiện có khả năng chỉ dài khoảng 10 feet (3 mét).
Đồng tác giả nghiên cứu Barry Albright - một nhà cổ sinh vật học tại Trường Đại học Bắc Florida cho biết: "Khoảng 94 triệu năm trước, thương long vẫn còn rất nhỏ, nguyên thủy và đang trong giai đoạn tiến hóa ban đầu để trở nên thích nghi hoàn toàn với biển. Vì những lý do này, hóa thạch của chúng cực kỳ hiếm và khó tìm".
Các nhà khoa học đã phát hiện ra mảnh hóa thạch đầu tiên của mosasaur vào năm 2012. Sau đó, nhóm dành hai mùa thực địa tiếp theo để phục hồi gần một nửa cá thể. Cuối cùng, các nhà khoa học đã phân loại nó thành một loài mới.
Tác giả chính của nghiên cứu Michael Polcyn - nhà cổ sinh vật học tại Trường Đại học Southern Methodist ở Texas cho biết, hóa thạch được tìm thấy từ nhiều mảnh và đã bị phong hóa trên bề mặt trong nhiều năm. "Vì vậy, nó không ở trong tình trạng nguyên sơ... Cần rất nhiều so sánh chi tiết để tìm ra tất cả cấu trúc giải phẫu và hiểu mối quan hệ của nó", ông Polcyn cho biết.
Các nhà khoa học đặt tên cho loài mới là Sarabosaurus dahli. Nhóm nghiên cứu cho biết, các loài thương long ban đầu trông giống thằn lằn. Chúng vẫn có các chi tương đối nguyên thủy khi so sánh với những loài thương long sau này - con vật thống trị biển cả với cơ thể thuôn dài.
Tuy nhiên, S. dahli khác với các thương long ở cách nó lưu thông m.áu lên não. Các nhà nghiên cứu chỉ ra rằng, điều này có thể giúp nó thích nghi tốt hơn với môi trường biển.
"Nó có thể liên quan đến khả năng chống lại tác động của việc lặn sâu hoặc trong thời gian dài đối với nhóm này", ông Polcyn nhận định. Nhóm nghiên cứu cho biết, S. dahli cung cấp hiểu biết tốt hơn về quá trình tiến hóa của thương long. Cụ thể, phát hiện cho thấy thời điểm phân nhánh của thương long sớm hơn nhiều so với suy nghĩ trước đây.
Vết cắt trên hóa thạch xương người cổ xưa cách đây 1,5 triệu năm hé lộ điều đáng sợ? Vết cắt trên xương của người cổ xưa có niên đại cách đây 1,5 triệu năm có thể là bằng chứng lâu đời nhất về việc ăn thịt đồng loại. Những vết cắt khác thường trên hóa thạch xương của người cổ xưa, do công cụ bằng đá tạo ra. Các nhà nghiên cứu đến từ Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên Quốc...