Mối đe dọa vô hình, hàng chục nhà khoa học cảnh báo về “dạng sống gương”

Khi nhân loại thích nghi với những thách thức lớn như đại dịch, khủng hoảng khí hậu và sự tiến bộ nhanh chóng của AI, một mối đe dọa mới ít được khám phá đó là “các dạng sống phản chiếu”.

Deinococcus radiodurans ( Vi khuẩn Conan) đặc biệt thích nghi tốt để tồn tại trong môi trường khắc nghiệt của sao Hỏa (Ảnh: USU).

Một tập thể gồm 40 nhà khoa học nổi tiếng quốc tế đã đưa ra cảnh báo về những rủi ro do những sáng tạo sinh học tổng hợp này gây ra.

Vi khuẩn gương là gì?

Vi khuẩn gương là một khái niệm hấp dẫn nhưng tiềm ẩn nguy hiểm; nó là các phân tử tự nhiên có trong mọi sinh vật sống đều có cấu hình không đối xứng, được gọi là chirality.

Sự bất đối xứng này tương tự như sự khác biệt giữa tay trái và tay phải: chúng giống nhau nhưng không thể xếp chồng lên nhau.

Các nhà nghiên cứu sinh học tổng hợp đã chứng minh rằng chúng ta có thể tạo ra “các phân tử gương” – những phiên bản đảo ngược này không thể tương tác với các hệ thống sinh học tự nhiên.

Về lý thuyết, điều này mở ra triển vọng đầy hứa hẹn, đặc biệt trong việc phát triển các loại thuốc ổn định hơn hoặc các ứng dụng công nghiệp mới.

Tuy nhiên, có những lo ngại nghiêm trọng liên quan đến việc tạo ra toàn bộ sinh vật từ những phân tử này, chẳng hạn như vi khuẩn gương.

Nguy cơ đối với các hệ thống sinh học

Vi khuẩn gương có thể thoát khỏi mọi cơ chế kiểm soát tự nhiên của hệ thống miễn dịch của chúng ta (vốn có vai trò nhận biết và chống lại các mầm bệnh truyền thống), hệ thống này sẽ không thể xác định và loại bỏ chúng.

Nhà nghiên cứu Oleg Melnyk, tại CNRS giải thích: “ Thế giới sống hiện tại không có bất kỳ công cụ nào để vô hiệu hóa các dạng sống ngoại lai này. Một loại vi khuẩn gương được đưa vào môi trường có thể gây ra hậu quả thảm khốc cho sinh vật sống”.

Bất chấp những nguy hiểm, một số nhà nghiên cứu đang xem xét các ứng dụng đầy hứa hẹn như trong sức khỏe ( protein gương có thể giúp đưa ra các phương pháp điều trị bằng thuốc chống lại sự thoái hóa tự nhiên); hay sản xuất nước hoa.

Rõ ràng, lợi ích này không thể đánh đổi với những rủi ro to lớn liên quan đến sự phát triển của các sinh vật tổng hợp không thể kiểm soát được.

Tiếng chuông cảnh báo sớm

Giáo sư Gregory Winter, người đoạt giải Nobel hóa học năm 2018 cho biết, sự phát triển của vi khuẩn gương có thể trở thành hiện thực trong vòng một thập kỷ”.

Nhà miễn dịch học Yasmine Belkaid, Giám đốc Viện Pasteur chỉ rõ: “Chúng ta phải tranh luận về các vấn đề đạo đức và rủi ro trước khi những sinh vật này trở thành hiện thực”.

Việc tạo ra vi khuẩn gương minh họa cho những tình thế tiến thoái lưỡng nan phức tạp do những tiến bộ khoa học đặt ra.

Mặc dù một số ứng dụng có thể mang lại lợi ích cho xã hội nhưng rủi ro đối với hệ sinh thái tổng thể vẫn còn rất lớn.

Điều quan trọng là các nhà hoạch định chính sách, nhà khoa học và xã hội dân sự phải làm việc cùng nhau để lường trước hậu quả và tránh mọi cạm bẫy không thể khắc phục được.