Làm sao để sân chơi khoa học là của học sinh, không là “sàn đấu” của nhà trường?
Khi thành tích được nuôi dưỡng bằng sự giả dối thì thật là nguy hiểm, nhưng nguy hiểm gấp trăm vạn lần người dạy trẻ gian dối lại chính là thầy cô giáo.
Cứ sau mỗi lễ trao giải “ Cuộc thi khoa học kỹ thuật dành cho học sinh phổ thông” của Bộ Giáo dục, có khá nhiều ý kiến trái chiều xoay quanh chuyện này. Người hết lời khen ngợi, nhờ có cuộc thi đã tìm ra khá nhiều tài năng trong lĩnh vực khoa học kỹ thuật.
Thông qua cuộc thi, đã khuyến khích được học sinh nghiên cứu khoa học kĩ thuật và vận dụng kiến thức của môn học vào giải quyết những vấn đề của thực tiễn đời sống.
Cuộc thi sáng tạo thanh thiếu niên (Ảnh minh họa, nguồn: baobinhphuoc.com.vn)
Bên cạnh đó, có không ít ý kiến thẳng thắn đề nghị Bộ Giáo dục và Đào tạo cần bỏ ngay cuộc thi này vì đã nhuốm màu gian dối khi có người cho rằng đã có bàn tay “ảo thuật” của người lớn xoay vần mà học sinh chỉ đóng vai người thể hiện tranh giải.
Cũng đã có khá nhiều bài viết dẫn chứng cụ thể những chia sẻ của các thầy cô trong cuộc đồng tình với những nhận định trên.
Công tâm mà nhìn nhận, Bộ tổ chức cuộc thi khoa học kỹ thuật dành cho học sinh mục đích lớn nhất nhằm khuyến khích học sinh trung học nghiên cứu khoa học; sáng tạo kĩ thuật, công nghệ và vận dụng kiến thức của các môn học vào giải quyết những vấn đề thực tiễn; góp phần đổi mới hình thức tổ chức dạy học gắn với phát triển văn hóa đọc…
Mục đích hoàn toàn đúng nhưng vì căn bệnh ngụy thành tích, vì sự cạnh tranh danh tiếng để quảng bá thương hiệu nhà trường, người lớn đã biến nhiều cuộc thi, sân chơi của học trò thành “sàn đấu” của giáo viên ở nhiều trường học.
Không riêng gì “Cuộc thi khoa học kỹ thuật” của học sinh phổ thông, “vòi bạch tuộc thành tích” đã vươn dài ra rất nhiều cuộc thi khác của ngành giáo dục.
Gần giống như cuộc thi khoa học kỹ thuật dành cho học sinh trung học, người viết bài và một số đồng nghiệp của mình đã trải nghiệm cùng học sinh trong “Cuộc thi ý tưởng trẻ thơ” cấp trường để tiến tới “Cuộc thi Sáng tạo thanh thiếu niên nhi đồng” cấp tỉnh và cấp quốc gia cũng thấy nhiều điều cần phải nói.
Nhà trường áp chỉ tiêu, giáo viên buộc phải “tính kế”
Mục đích của cuộc thi nghe thật hoành tráng: Cuộc thi nhằm khơi dậy tiềm năng và phát huy tư duy sáng tạo của thanh, thiếu niên, nhi đồng toàn quốc, đồng thời giúp các em trau dồi kiến thức, rèn luyện kỹ năng sáng tạo, xây dựng ước mơ các em trở thành nhà sáng chế trong tương lai.
Các em thanh, thiếu niên, nhi đồng từ 6 đến 19 t.uổi đều có quyền dự thi. Bởi thế, ở bậc tiểu học thì học sinh từ lớp 2 đến lớp 5 đã đủ điều kiện tham gia.
Nếu để học sinh tự nguyện tham gia, chắc chắn sẽ không có nhiều sản phẩm. Bởi, chỉ những học sinh có đam mê nghiên cứu, có kiến thức nền mới mong có những sản phẩm đẹp.
Rất nhiều trường tiểu học muốn có sản phẩm dự thi ít nhất là cấp trường nên đã ép chỉ tiêu xuống từng khối. Mỗi khối lại chia cho từng lớp phải có ít nhất từ 1 đến 2 sản phẩm dự thi.
Có nhiều lý do để giáo viên phải sợ không thể không tham gia. Ví như lớp này có sản phẩm nhưng lớp kia không có sẽ bị đ.ánh giá là không quan tâm tới các phong trào của nhà trường, không nhiệt tình trong công việc.
Nhẹ thì giáo viên sẽ bị nhắc nhở, nặng hơn sẽ bị trừ điểm thi đua. Đã đi dạy, mấy thầy cô lại không quan tâm tới việc xếp loại cuối năm. Thế là, vì sợ thành tích nên buộc thầy cô phải lao vào cuộc thi.
Tuy thế, ai cũng biết nếu để tự học sinh lên ý tưởng và làm sản phẩm dự thi thì đến “Tết Công Gô” cũng không có được sản phẩm để nộp chứ mong gì đạt giải.
Vậy nên, túng phải tính, giáo viên một mặt khuyến khích học sinh về “cầu cứu” phụ huynh hỗ trợ, một mặt nhanh chóng tìm ý tưởng để triển khai hộ học sinh.
Video đang HOT
Học sinh đã học thói gian dối từ người lớn
Ngoài một số rất ít học sinh tự nguyện tham gia cuộc thi là có năng lực, có niềm đam mê thực sự thì phần đông các em không hào hứng gì với những cuộc thi như thế.
Lớp học nào may mắn có phụ huynh phụ giúp còn đỡ, nếu không thầy cô “ôm sô” hết. Từ lúc lên ý tưởng, thực hiện làm đến khi sản phẩm hoàn thành cũng chỉ một giáo viên cho đến khi sản phẩm hoàn thành.
Giáo viên còn phải viết bản thuyết minh về đề tài. Xong đâu đó, mới là lúc thầy cô đi tìm học sinh đứng tên để dự thi. Những học sinh được thầy cô nhắm đến phần đông là học sinh giỏi của lớp.
Sau đó, là những chuỗi ngày học sinh miệt mài học thuộc bảng thuyết minh. Khi thuộc rồi, các em sẽ đứng bên sản phẩm tập giới thiệu.
Nhiều trường học đã tổ chức hội thi cấp trường khá hoành tráng. Nào phông màn, nào ban giám khảo hội thi, nào khách mời…
Học sinh các khối lớp trưng bày sản phẩm rồi thuyết minh về quy trình làm, mục đích, tác dụng…Những sản phẩm vượt qua vòng trường sẽ tiếp tục chinh phục cấp huyện và cấp tỉnh.
Cũng đã có những sản phẩm đạt giải, t.iền thưởng, giấy khen học sinh nhận nhưng thầy cô được cộng điểm thi đua, được tính thành tích, nhà trường cũng có được danh tiếng. Có em đạt giải cũng bất ngờ vì không hiểu sao mình lại đạt giải.
Thế mới có câu chuyện nực cười xảy ra trong “Cuộc thi Sáng tạo thanh thiếu niên nhi đồng” cấp tỉnh năm đó.
Lần đó, tỉnh đã trao 3 giải gồm một giải nhất, giải nhì và giải ba cho 3 tác giả là học sinh khối 4 và khối 5. Vài ngày sau, phóng viên tờ báo tỉnh liên hệ với tác giả đạt giải theo số điện thoại ghi trên sản phẩm để viết bài.
Phóng viên kể rằng, khi gọi vào số điện thoại và gặp được tác giả đoạn giải nhưng có em tỏ ra ngơ ngác không biết đó là sản phẩm gì.
Mãi đến khi phóng viên nói đi nói lại nhiều lần thì “tác giả” mới sực nhớ ra nhưng chẳng biết thêm điều gì khác để nói vì lời thuyết minh hôm dự thi đã quên mất rồi.
Khi thành tích được nuôi dưỡng bằng sự giả dối thì thật là nguy hiểm, nhưng nguy hiểm gấp trăm vạn lần người dạy trẻ gian dối lại chính là thầy cô giáo luôn răn dạy lời hay ý đẹp hằng ngày.
Không vì có sự gian dối để bỏ những hội thi tài năng
Người viết vẫn khẳng định, mục đích của những cuộc thi như thế này là rất tốt nhưng vì thành tích mà nhiều người lớn đã làm cuộc thi nhuốm màu giả dối. Tuy nhiên, không phải giả dối là chúng ta đòi bỏ, đòi tẩy chay.
Điều quan trọng nhất là, làm thế nào để những cuộc thi như thế thật sự chỉ là sân chơi của học sinh. Thầy cô, cha mẹ cũng chỉ là những người quan sát, góp ý khi các em cần.
Cách duy nhất là không nên xem đây là những thành tích của nhà trường, của giáo viên để vinh danh hay tặng thưởng.
Các cơ sở như phòng giáo dục, sở giáo dục không gây áp lực xuống trường, nhà trường không ép chỉ tiêu về các khối lớp. Khi giáo viên không chịu một áp lực gì, các thầy cô cũng chỉ đóng vai người đồng hành bên cạnh để khuyến khích, động viên những học sinh tham gia cuộc thi.
(*) Văn phong, nội dung bài viết thể hiện góc nhìn, quan điểm của tác giả.
Không đăng ký thi đua sẽ không phải viết sáng kiến kinh nghiệm
Sáng kiến đạt giải sẽ liên quan đến việc đ.ánh giá năng lực, t.iền thưởng, danh hiệu. Vì thế, ai sao chép, mua bán sáng kiến cần lên án thói giả dối, hư danh.
Đã qua cái thời năm nào mỗi giáo viên cũng phải viết một cái sáng kiến kinh nghiệm. Viết đến nỗi nhiều thầy cô giáo chỉ nghe từ "sáng kiến" đã thấy áp lực, mệt mỏi.
Nhưng dù thế, cũng chỉ vài ba ngày, thậm chí chỉ một đêm có giáo viên cũng kịp cho ra lò (mà chúng tôi hay nói vui là "đẻ" ra) một "sáng kiến" bằng việc sao chép, cóp nhặt trên mạng hay có người đặt mua cho đỡ nhọc công chỉnh sửa, và các thầy cô ưu ái gọi nó bằng cái tên "sáng kiến kinh ngạc".
Muốn đạt các danh hiệu thi đua mà mua bán, sao chép sáng kiến thì cần lên án thói giả dối, hư danh (Ảnh: Ánh Dương)
Trường ít giáo viên còn đỡ, trường năm bảy chục, thậm chí hàng trăm thầy cô giáo thì chỉ vài năm tủ lưu hồ sơ sáng kiến đã không còn chỗ chứa.
Và thế là, số phận những cái sáng kiến gọi là kinh ngạc kia lại chạy ra hàng buôn ve chai đồng nát để nhường chỗ cho những sáng kiến mới tiếp tục ra lò sau đó.
Nhiều quy định buộc phải có sáng kiến kinh nghiệm đã bị bãi bỏ
Theo Nghị định số: 02/VBHN-BNV hợp nhất Nghị định 56 và Nghị định 88/NĐCP về đ.ánh giá phân loại cán bộ, công chức, viên chức thì tiêu chuẩn cán bộ, công chức để đ.ánh giá loại hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ đều phải:
"Có sáng kiến, giải pháp cụ thể được áp dụng, nâng cao hiệu quả, hiệu lực hoạt động của các cơ quan, tổ chức hoặc của ngành, lĩnh vực được giao phụ trách và được cấp có thẩm quyền công nhận."
Tuy nhiên, ngày 13/8/2020, Chính phủ ban hành Nghị định số 90/2020/NĐ-CP về đ.ánh giá, xếp loại chất lượng cán bộ, công chức, viên chức có hiệu lực thi hành kể từ ngày 20/8/2020.
Trong đó có nội dung nổi bật là quy định đ.ánh giá, phân loại chất lượng cán bộ, công chức, viên chức theo các mức hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ không còn yêu cầu có sáng kiến kinh nghiệm như ở các văn bản trước đây.
Điều lệ về Hội thi giáo viên dạy giỏi, giáo viên chủ nhiệm giỏi trước đây cũng buộc giáo viên tham gia thi phải trải qua vòng thi đầu tiên là nộp sáng kiến kinh nghiệm.
Trong khi đó, Hội thi giáo viên dạy giỏi, giáo viên chủ nhiệm giỏi cấp trường thì năm nào cũng tổ chức, đồng nghĩa với việc năm nào giáo viên cũng phải có từ 1 đến 2 cái sáng kiến (nếu đề tài viết sáng kiến thi giáo viên dạy giỏi trùng với công tác chủ nhiệm thì giáo viên chỉ cần 1 cái sáng kiến, nếu không trùng bắt buộc giáo viên chủ nhiệm phải có 2 cái sáng kiến).
Thế nhưng, theo điều lệ về Hội thi giáo viên dạy giỏi mới ban hành năm 2020 thì giáo viên dự thi giáo viên giỏi (dạy giỏi, chủ nhiệm giỏi) không còn phải nộp sáng kiến kinh nghiệm nữa.
Điều này đã giải tỏa biết bao áp lực cho nhà giáo vì hàng năm không còn phải lo lắng buộc phải có ít nhất một sáng kiến kinh nghiệm.
Muốn được bằng khen, muốn đạt danh hiệu chiến sĩ thi đua phải có sáng kiến
Tại khoản 3, Điều 9, Nghị định số 91/2017/NĐ-CP quy định danh hiệu "Chiến sĩ thi đua cơ sở" được xét tặng hàng năm cho cá nhân đạt các tiêu chuẩn sau:
" a) Đạt tiêu chuẩn danh hiệu "Lao động tiên tiến" hoặc "Chiến sĩ tiên tiến";
Có sáng kiến để tăng năng suất lao động, tăng hiệu quả công tác được cơ sở công nhận hoặc có đề tài nghiên cứu khoa học đã nghiệm thu được áp dụng tại cơ quan, tổ chức, đơn vị hoặc mưu trí, sáng tạo trong chiến đấu, phục vụ chiến đấu, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được đơn vị công nhận.
Viên chức muốn đạt danh hiệu Chiến sĩ thi đua cấp tỉnh/thành phố thì phải có 2 năm liền đạt Chiến sĩ thi đua cơ sở.
Hoặc để được khen thưởng Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ thì viên chức phải được tặng bằng khen cấp bộ, ngành, tỉnh, đoàn thể trung ương, đạt danh hiệu "Chiến sỹ thi đua cơ sở" liên tục từ 5 năm trở lên.
Như vậy, viên chức muốn đạt danh hiệu Chiến sĩ thi đua cơ sở, Chiến sĩ thi đua thành phố hay nhận Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ thì bắt buộc phải có sáng kiến - thực hiện qua hàng năm.
Việc quy định, muốn đạt các danh hiệu thi đua như Chiến sĩ thi đua các cấp, bằng khen của Chính phủ yêu cầu giáo viên phải có sáng kiến kinh nghiệm là hoàn toàn phù hợp.
Bởi, những danh hiệu này khi đạt được giáo viên không chỉ nâng cao danh tiếng còn được nhận t.iền thưởng, được ưu tiên khi xét thăng hạng, có người còn được đưa vào nguồn để thăng tiến sau này.
Vì thế, không còn là bắt buộc phải viết sáng kiến tràn lan như trước đây để giáo viên lấy lý do sao chép, mua bán nộp cho đủ yêu cầu mà liên quan đến thi đua, đến việc đ.ánh giá năng lực, đến t.iền thưởng và danh hiệu về sau. Bởi thế, việc sao chép, mua bán sáng kiến cần lên án thói giả dối, hư danh.
Lần đầu tiên, 4 giáo viên ở Phan Rang- Tháp Chàm bị công khai tên vì sao chép sáng kiến kinh nghiệm.
Mới đây, Sở Giáo dục và Đào tạo Thành phố Hồ Chí Minh có công văn số 3463/SGDĐT-VP gửi các đơn vị trực thuộc về hướng dẫn xét công nhận sáng kiến và đề xuất công nhận phạm vi ảnh hưởng của sáng kiến, đề tài khoa học phục vụ công tác thi đua, khen thưởng ngành giáo dục và đào tạo.
Theo đó, những quy định về một sáng kiến kinh nghiệm khá chặt chẽ:
- Không trùng nội dung của giải pháp trong đăng ký sáng kiến nộp trước;
- Chưa công khai trong các văn bản, sách báo, tài liệu kỹ thuật đến mức căn cứ vào đó có thể thực hiện ngay được;
- Không trùng với giải pháp của người khác đã được áp dụng hoặc áp dụng thử, hoặc đưa vào kế hoạch áp dụng, phổ biến hoặc chuẩn bị các điều kiện để áp dụng, phổ biến;
Kiểm tra những điều quy định này khá dễ dàng, chỉ cần gõ nhẹ lên google là sẽ ra ngay những yêu cầu cần tìm.
Nếu các địa phương cũng thực hiện đúng những quy định này, chắc chắn ngành giáo dục sẽ có những sáng kiến kinh nghiệm thực chất. Và, chợ sáng kiến không cần phải dẹp cũng tự động tan rã.
Chúng tôi cho rằng, việc Bộ Giáo dục bỏ một số quy định viết sáng kiến kinh nghiệm như trước đây đã giảm nhiều áp lực cho giáo viên, đã xóa dần thói hư danh, thành tích ảo để hướng tới một nền giáo dục thực chất hơn.
Những thầy cô giáo thật sự có năng lực, có sáng kiến thật sự cải tiến chất lượng dạy học thì tình nguyện đăng ký thi đua. Những sáng kiến được viết bằng chính kinh nghiệm giảng dạy của mình cũng sẽ rất hữu ích để nhiều thầy cô giáo tham khảo, học tập.
Vấn đề còn lại là từng địa phương sẽ có cách làm hiệu quả để ngăn chặn nạn sáng kiến giả, để người đạt giải sáng kiến cũng như được công nhận các danh hiệu thi đua hoàn toàn xứng đáng.
Tài liệu tham khảo:
thuvienphapluat.vn/van-ban/bo-may-hanh-chinh/Nghi-dinh-91-2017-ND-CP-huong-dan-Luat-thi-dua-khen-thuong-315685.aspx
(*) Văn phong, nội dung bài viết thể hiện góc nhìn, quan điểm của tác giả.
TP.HCM vinh danh 396 học sinh, sinh viên tiêu biểu năm 2021 396 học sinh, sinh viên tiêu biểu đạt danh hiệu "Học sinh 3 tốt", "Học sinh 3 rèn luyện", "Sinh viên 5 tốt" cấp Thành phố năm 2021 đã được tuyên dương tại buổi lễ. Tối nay (5/1), Thành đoàn TP.HCM tổ chức Lễ tuyên dương học sinh, sinh viên có thành tích xuất sắc trong học tập và rèn luyện tại các...