Israel nói tiêm chủng vắc xin COVID-19 có hiệu quả, giới khoa học chưa tin

Israel đánh giá chiến dịch tiêm chủng vắc xin ngừa COVID-19 đã phát huy hiệu quả. Các chuyên gia nhận định cần phải có nghiên cứu khoa học thêm. Vài tháng nữa thông tin mới rõ ràng hơn.

Chụp ảnh tự sướng khi nhận liều vắc xin thứ hai ở Hafa ngày 11-1 – Ảnh: AFP

Trong cuộc đua tiêm chủng vắc xin (vaccine) ngừa COVID-19, Israel đang dẫn đầu thế giới về tỉ lệ tiêm chủng so với dân số.

1. Có bao nhiêu người đã được tiêm chủng?

Tính từ lúc phát pháo chiến dịch tiêm chủng vào ngày 19-12-2020, đến ngày 30-1 đã có trên 4,6 triệu dân Israel được tiêm một liều và hai liều, trong đó có trên 2,9 triệu người nhận liều đầu tiên.

Báo Le Monde (Pháp) ghi nhận Israel đang dẫn đầu thế giới, kế đến là Các Tiểu vương quốc Ả rập thống nhất (UAE) và Anh.

2. Tại sao Israel lại vượt xa các nước?

Đây là vấn đề chính trị đối với Thủ tướng Benjamin Netanyahu. Ông đã bị chỉ trích vì cách xử lý ban đầu đối với đại dịch nên muốn khôi phục uy tín trước bầu cử lập pháp vào tháng 3-2021.

Theo hợp đồng được công bố một phần hôm 17-1, Israel đã cam kết cung cấp cho hãng dược Pfizer (Mỹ) dữ liệu nhanh về công tác tiêm chủng để đổi lấy vắc xin.

Israel cũng đã ký hợp đồng với Công ty công nghệ sinh học Moderna (Mỹ) và đã nhận các lô vắc xin đầu tiên vào đầu tháng 1-2021.

Trong quá khứ Israel đã từng là nơi thẩm định nhiều loại vắc xin khác.

Máy bay dịch vụ chuyển phát nhanh DHL đưa lô vắc xin COVID-19 đầu tiên của Pfizer/ BioNTech đến Israel ngày 9-12-2020 – Ảnh: TIMES OF ISRAEL

3. Chiến lược tiêm chủng vắc xin của Israel như thế nào?

Israel dành vắc xin COVID-19 ưu tiên cho nhân viên y tế, sau đó đến những người dễ bị tổn thương nhất (người già, mắc bệnh hoặc có bệnh nền) và gần đây là người trên 40 tuổi và thiếu niên từ 16-18 tuổi.

Chiến dịch tiêm chủng dựa trên mạng lưới chăm sóc sức khỏe cộng đồng tiên tiến về kỹ thuật số và cơ sở hạ tầng hiệu quả.

Ngoài ra, Israel còn dựa vào bốn quỹ bảo hiểm y tế gồm Clalit, Maccabi, Meuhedet và Leumit. Mỗi quỹ mở trung tâm tiêm chủng riêng và tổ chức lịch tiêm vắc xin.

Người được tiêm vắc xin phải có căn cước Israel, vì vậy 4,5 triệu dân Palestine ở bờ Tây và dải Gaza bị gạt ra ngoài.

4. Kết quả tiêm chủng đầu tiên là gì?

Giữa tháng 1-2021, quỹ bảo hiểm y tế Clalit thông báo qua khảo sát hai nhóm 200.000 người, tỉ lệ nhiễm đã giảm 33% 14 ngày sau lần tiêm liều đầu tiên. Tỉ lệ này thấp hơn tỉ lệ 52,4% của vắc xin Pfizer/BioNTech.

Tạp chí The British Medical Journal (BMJ) giải thích dữ liệu nêu trên chỉ liên quan đến người trên 60 tuổi. Nếu tính đủ hai liều, tỉ lệ có cao hơn.

Qua nghiên cứu nhóm thuần tập (có chung đặc điểm) gồm 600.000 người, Bộ Y tế Israel thông báo tỉ lệ nhiễm giảm 50% vào giữa tháng 1-2021.

Ngày 28-1, trong cuộc điều tra quy mô đầu tiên về hiệu quả của vắc xin ngoài thử nghiệm lâm sàng, qũy Maccabi kết luận vắc xin Pfizer/BioNTech đạt hiệu quả chung 92%.

Trong 163.000 người nhận đủ hai liều, chỉ có 31 người mắc COVID-19 trong 10 ngày đầu tiên. Kết quả này gần với hiệu quả 95% trong thử nghiệm lâm sàng của Pfizer/BioNTech.

GS dịch tễ học Michael Edelstein ở Đại học Bar-Ilan (Israel) nhận xét kết quả nêu trên còn phải chờ xác nhận nhưng rất đáng khích lệ. Ví dụ đối với người trên 60 tuổi, tỉ lệ nhiễm giảm 50% sau liều đầu tiên, số ca nhập viện giảm 60% hoặc chỉ có rất ít người nhận đủ hai liều nhiễm bệnh.

Xếp hàng chờ tiêm vắc xin COVID-19 tại trung tâm tiêm chủng ở Rehovot ngày 26-1 – Ảnh: TIMES OF ISRAEL

5. Vì sao kết quả này cần được xác nhận?

GS Michael Edelstein giải thích: “Trước hết dữ liệu về tiêm chủng vắc xin phần lớn dựa vào thông cáo báo chí chứ không phải nghiên cứu khoa học. Điều này thể hiện sự thiếu minh bạch từ các tổ chức. Họ cho biết bản thảo dữ liệu đang được chuẩn bị. Do dữ liệu có tầm quan trọng nên cần chia sẻ càng sớm càng tốt trước khi công bố”.

Kế đến vẫn còn nhiều ẩn số. Giám đốc Viện Sức khỏe toàn cầu Antoine Flahault ở Đại học Genève (Thụy Sĩ) giải thích: “Còn phải đánh giá vắc xin kiềm hãm dịch đến mức nào, về khôi phục cuộc sống bình thường, giảm tỉ lệ nhiễm phải nhập viện và tỉ lệ tử vong đồng thời đạt hiệu quả thế nào với các biến thể mới. Chúng ta sẽ biết tất cả điều đó trong những tháng tới”.

Israel đã phong tỏa trở lại từ ngày 27-12-2020 và dự kiến kéo dài đến ngày 30-1. Trong bối cảnh như thế, GS Michael Edelstein thừa nhận “rất khó đánh giá rạch ròi tác động của phong tỏa với tác động của tiêm vắc xin và tác động do biến thể ở Anh”.

GS Antoine Flahault cho rằng Israel dần dần kiểm soát được dịch bệnh chủ yếu do tác động của phong tỏa hơn là tiêm chủng vắc xin.

6. Diễn tiến dịch sắp tới ra sao?

GS Nachman Ash (điều phối viên quốc gia về COVID-19 của chính phủ Israel) nhận định về ngắn hạn, dịch vẫn không suy suyển vì nhiều người đã mắc COVID-19 giữa hai lần tiêm vắc xin.

Hồi tháng 1-2021, sau khi 2,3 triệu dân được tiêm liều đầu tiên, Israel vẫn trải qua đợt dịch nguy hiểm nhất với 40% ca nhiễm mới là trẻ em.

15 ngày sau khi tiêm liều thứ hai, tác dụng miễn dịch mới xuất hiện. Do đó, hiệu quả tiêm chủng chỉ có thể được nhận thấy từ tháng 3-2021.

7. Tiêm chủng ồ ạt có làm xuất hiện biến thể mới ở Israel không?

Báo The Jerusalem Post ngày 24-1 đưa tin một khi Israel đạt được miễn dịch cộng đồng sau khi tiêm chủng, chỉ các biến thể mới của SARS-CoV-2 còn sống sót.

Bộ Y tế Israel khẳng định giả thuyết này chưa được xem xét vì đến nay không có đột biến đáng kể nào ở Israel được ghi nhận nhưng không loại trừ cuối cùng biến thể mới có thể xảy ra.

Cảnh sát tại Jerusalem thực thi lệnh phong tỏa – Ảnh: FLASH90