Chuyên gia nêu 3 lý do Thủ tướng Hungary từ chối Ukraine vào EU
Thủ tướng Hungary, Viktor Orban nhắc lại rằng ông không tin Ukraine sẵn sàng gia nhập EU và gọi quyết định này là “hoàn toàn vô nghĩa, phi lý và không phù hợp”.
Cuộc đàm phán gia nhập EU được bật đèn xanh cho Ukraine hôm 14/12 sau khi Thủ tướng Hungary Viktor Orban tuyên bố rằng Budapest sẽ không tham gia “trong quyết định tồi tệ này”. Một ngày sau, Hungary phủ quyết gói viện trợ trị giá 50 tỷ euro (55 tỷ USD) cho Kiev. Vậy tại sao Hungary kiên quyết chống lại nỗ lực của Ukraine gia nhập EU? Và đâu là cơ hội thực sự để Ukraine trở thành thành viên?
Câu chuyện về việc Kiev cố gắng gia nhập Liên minh châu Âu – vấn đề từng gây ra cuộc đảo chính Euromaidan cách đây một thập kỷ, đẩy Ukraine đến sự hủy hoại về kinh tế và nhân khẩu học, đồng thời dẫn đến sự gián đoạn cuối cùng trong quan hệ với Nga – đã lên đến đỉnh điểm trong tuần vừa qua khi các nhà lãnh đạo EU họp để thông qua các cuộc đàm phán về tư cách thành viên cho Kiev.
Thủ tướng Hungary, Viktor Orban nhắc lại rằng ông không tin Ukraine sẵn sàng gia nhập EU và gọi quyết định này là “hoàn toàn vô nghĩa, phi lý và không phù hợp”.
Đối mặt với áp lực kinh tế và chính trị mạnh mẽ từ 26 thành viên khác của khối, ông Orban cho biết Hungary sẽ “từ bỏ” “quyết định tồi tệ” thay vì phủ quyết hoàn toàn đơn đăng ký của Ukraine. Ngay sau đó, ông đã lên X (tên mới của Twitter) để thông báo rằng Budapest sẽ chặn gói viện trợ trị giá 50 tỷ euro được đề xuất cho Kiev. Vào cuối ngày, ông Orban còn đảm bảo rằng Hungary sẽ có thêm cơ hội để ngăn chặn việc Ukraine gia nhập EU trong những năm tới.
Bình luận về các trận chiến ở Brussels giữa một bên là ông Orban và một bên là các nhà lãnh đạo khối khác, Tiến sĩ Gilbert Doctorow, thuộc Đại học Columbia, một chuyên gia về Nga và quan hệ quốc tế, giải thích rằng có một số yếu tố, cả được tuyên bố công khai và riêng tư, thúc đẩy sự phản đối của nhà lãnh đạo Hungary đối với ý tưởng Ukraine gia nhập Liên minh châu Âu.
“Ở hạng mục đầu tiên, họ buộc Ủy ban châu Âu phải tuân theo ‘trật tự từ các quy tắc’ của riêng mình. Cụ thể là Ukraine đã được EC đưa ra 7 yêu cầu về những vấn đề cần khắc phục trong chính phủ và xã hội, trong đó có chống tham nhũng. Ông Viktor Orban chỉ ra rằng nước này chỉ giải quyết được 3 trong số 7 nhiệm vụ thiết yếu nên việc hoãn xem xét tư cách thành viên cho đến khi tất cả các yêu cầu của EU được đáp ứng là phù hợp”, ông Doctorow nói.
“Những lý do không chính thức nằm ở chỗ khác”, nhà quan sát này cho biết, “Trong số đó có sự tức giận của Hungary trước việc ngược đãi người thiểu số nói tiếng Magyar ở phía Tây Ukraine, nơi từng là lãnh thổ của Hungary; và còn là mối đe dọa thiệt hại kinh tế đối với Hungary từ nông sản rẻ hơn nhiều của Ukraine”.
Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky (giữa) cùng các nhà lãnh đạo EU Charles Michel (trái) và Ursula von der Leyen tại hội nghị thượng đỉnh ở Kiev vào ngày 3/2/2023. Ảnh: AFP
Cộng đồng 150.000 người Ukraine gốc Hungary bị cho là phải chịu những hạn chế tương tự như những người nói tiếng Nga ở Ukraine, không thể tiếp nhận nền giáo dục bằng tiếng Hungary do luật ngôn ngữ phân biệt đối xử được chính phủ hậu Maidan của Ukraine thông qua vào năm 2017. Luật ngôn ngữ, kết hợp với việc Hungary từ chối cho phép sử dụng lãnh thổ của mình để chuyển vũ khí của NATO sang Ukraine, và quyết định của Budapest không cắt đứt quan hệ thương mại với Nga, đã dẫn đến một cuộc tranh cãi gay gắt kéo dài giữa giới chức Hungary và Ukraine.
Ngoài ra, vào tháng 9, Hungary cùng các nước láng giềng Ba Lan và Slovakia đã đưa ra các hạn chế riêng đối với nhập khẩu nông sản của Ukraine sau khi lệnh cấm ngũ cốc trên toàn EU hết hiệu lực, khiến đây cũng trở thành một trở ngại lớn khác trong quan hệ, đặc biệt là với Ba Lan, từng là một trong những đồng minh trung thành nhất của Ukraine.
Video đang HOT
“Xét quan điểm của Thủ tướng Orban, chúng ta có thể nói rằng ông ấy hoàn toàn đúng khi thu hút sự chú ý đến thực tế là Ukraine đã không đáp ứng 3 trong số 7 điều kiện chính để bắt đầu đàm phán”, ông Mateusz Piskorski, một nhà quan sát chính trị người Ba Lan, giải thích: “Có thể đi đến kết luận như vậy nếu biết về các tài liệu của Ủy ban châu Âu và tình hình các vấn đề ở Ukraine, chẳng hạn như trong hệ thống pháp luật và tư pháp, cùng nhiều lĩnh vực khác”.
Mặt khác, “còn có yếu tố chính trị”, ông Piskorski nói với Sputnik. “Thực tế là giới lãnh đạo ở Budapest tin rằng Ukraine có thể dẫn tới sự sụp đổ của Liên minh châu Âu. Việc Ukraine gia nhập Liên minh châu Âu có thể dẫn đến sự tan rã hoặc ít nhất là làm suy giảm tiềm năng chung của EU”.
Nói cách khác, mặc dù ông Orban từ lâu đã bị coi là một người theo chủ nghĩa hoài nghi châu Âu, đang tìm cách chế nhạo các cơ cấu của EU vì mong muốn bảo vệ các yếu tố chủ quyền của Hungary, nhưng một số nhà phân tích cho rằng, thực tế ông có thể đang cứu vãn sự ổn định của khối về lâu dài.
“Tôi tin rằng những gì Thủ tướng Slovakia Robert Fico và Thủ tướng Hungary Viktor Orban đang nói thực sự rất có lợi cho các nước EU khác, bởi vì các nước sau này không thể nói to lên một số điều, nhưng luôn có thể ám chỉ ý tưởng rằng không phải tất cả các thành viên EU đều đã đồng ý phân bổ một đợt hỗ trợ tài chính khác… Trên thực tế, tôi nghĩ ý kiến cho rằng EU không thể phân bổ thêm số t.iền lớn cho Kiev đã thống trị ở hầu hết các thủ đô, ngay cả khi điều đó không được nói ra”, ông Piskorski bình luận.
“Cả Hungary và Slovakia thực tế đều có quan điểm ít nhiều thực tế về triển vọng của cuộc xung đột hiện tại ở Ukraine. Và họ đang đưa ra những kết luận đúng đắn về số phận của những quỹ này (quỹ viện trợ cho Kiev), có tính đến mức độ tham nhũng trong các cơ cấu chính phủ Ukraine”, nhà quan sát nói thêm.
Ukraine liệu có cơ hội gia nhập EU?
Cả chuyên gia Doctorow và Piskorski đều không tin Ukraine như hiện nay sẽ có cơ hội gia nhập EU, đặc biệt là trước thời hạn 2030 do Chủ tịch Hội đồng châu Âu Charles Michel đề xuất.
Ông Doctorow nói: “Nước này khó có thể đáp ứng các yêu cầu để gia nhập EU, dù là vào năm 2030 hay bất kỳ thời điểm nào khác. Nếu ban lãnh đạo EU của Von der Leyen và Michel làm theo cách của họ, việc EU [sẽ] chấp nhận Ukraine bất kể những thất bại nào của họ chỉ đơn thuần là xem xét địa chính trị. Nhưng sự lãnh đạo này sẽ không đi theo con đường của nó và có thể sẽ bị loại bỏ sau cuộc bầu cử nghị viện toàn EU vào năm 2024.”
EU cam kết Ukraine sẽ nhận được t.iền bất kể Hungary ủng hộ hay không
Các nhà lãnh đạo EU sẵn sàng phá vỡ sự thống nhất thiêng liêng của châu Âu nếu đó là điều cần thiết để gửi t.iền đến Kiev.
Các nhà lãnh đạo EU cam kết Ukraine vẫn sẽ nhận được gói viện trợ trị giá 50 tỷ euro để giúp thúc đẩy nền kinh tế đang bị chiến tranh tàn phá - dù có hoặc không có sự hậu thuẫn của Thủ tướng Hungary Viktor Orbán.
Ông Orbán, người có quan hệ thân thiết với Tổng thống Nga Vladimir Putin, đã chặn việc phê duyệt các quỹ viện trợ cho Kiev tại hội nghị thượng đỉnh EU kéo dài trong hai ngày 14 và 15/12. Mặc dù về mặt kỹ thuật, quỹ viện trợ cần có sự đồng ý của tất cả 27 chính phủ trong khối, các nhà lãnh đạo EU vẫn báo hiệu rằng họ có thể sẵn sàng thực hiện bước đi triệt để là hy sinh sự thống nhất của EU để tránh được sự ngăn cản đó nếu cần thiết.
Thủ tướng Ireland Leo Varadkar nói với các phóng viên sau hội nghị của Hội đồng châu Âu ở thủ đô Brussels, Bỉ: "26 quốc gia thành viên có thể cung cấp t.iền trên cơ sở song phương. Một chút thời gian và không gian trong dịp Giáng sinh có thể hữu ích."
Theo tờ Politico, gần hai năm sau khi Nga tấn công Ukraine, quốc gia giáp với bốn thành viên EU, các nhà lãnh đạo châu Âu đang nỗ lực để tránh cuộc chiến về vấn đề tài trợ tạo ra sự chia rẽ lớn cũng như sa lầy vào tranh cãi hàng ngày ở Brussels.
Thủ tướng Hungary, Orbán không phải là người duy nhất gây trở ngại đối với quyết định rót t.iền cho Ukraine. Theo ba quan chức EU, nêu lên mối lo ngại giống như từ các đảng viên Cộng hòa trong Quốc hội Mỹ, các nhà lãnh đạo Pháp, ông Emmanuel Macron và Italy, bà Giorgia Meloni, khẳng định sự hỗ trợ của họ không thể tách rời khỏi nguồn tài trợ bổ sung cho các ưu tiên nội khối như di cư.
Dự kiến các nhà lãnh đạo EU sẽ nhóm họp lại trong hội nghị thượng đỉnh bất thường vào cuối tháng 1 hoặc đầu tháng 2/2024 để tiếp tục bàn về vấn đề tài chính cho Ukraine.
Thủ tướng Hà Lan Mark Rutte cho biết ông "khá tự tin" rằng các nhà lãnh đạo châu Âu có thể tìm ra sự thỏa hiệp mà họ cần và giải quyết vấn đề này vào đầu năm tới.
Khi được tờ Politico hỏi liệu sự chậm trễ của EU có phải là một chiến thắng của Tổng thống Nga Putin hay không, ông Rutte nói: "Không, bởi vì ông ấy biết rằng chúng tôi sẽ tìm ra cách nào đó để giải quyết vấn đề tài chính".
Nhưng sự bế tắc của EU đã được nhận diện ở Moskva, nơi Ngoại trưởng Nga Sergey Lavrov cho rằng EU và Washington đang gặp bất ổn về viện trợ cho Ukraine.
Ông Lavrov nói: "Về việc nói rằng đã đến lúc cắt viện trợ cho Ukraine, chúng tôi đã nghe điều đó. Và đó không chỉ là lời nói suông, vì cả châu Âu và Mỹ đều đang gặp khó khăn thực sự trong việc tìm thêm t.iền để tiếp tục hỗ trợ chế độ của [Tổng thống Ukraine Volodymyr] Zelensky, điều rõ ràng đã không đáp ứng được kỳ vọng."
Thủ tướng Hungary Orbán nhắc lại sự phản đối của mình đối với gói viện trợ cho Ukraine trừ khi Ủy ban châu Âu bỏ chặn các quỹ của EU dành cho Budapest. Ảnh: Getty Images
Tại hội nghị thượng đỉnh EU vào sáng 15/12, Thủ tướng Hungary Orbán đã nhắc lại sự phản đối của mình đối với gói viện trợ của Ukraine trừ khi Ủy ban châu Âu giải tỏa các khoản tài trợ của EU dành cho Budapest, vốn đã bị đóng băng do vi phạm của Hungary.
Nghị sĩ Balázs Orbán, giám đốc chính trị của Thủ tướng Hungary, giải thích với các phóng viên rằng hai vấn đề "có liên quan trực tiếp". "Chúng tôi nghĩ rằng chúng tôi đã đáp ứng tất cả các yêu cầu pháp lý nên chúng tôi không hiểu tại sao chúng tôi không thể tiếp cận 100% số tiền", ông nói và cho biết thêm rằng Hungary "sẵn sàng đàm phán".
Đầu tuần trước, Ủy ban châu Âu đã giải phóng 10,2 tỷ euro trong quỹ gắn kết dành cho Hungary, và mặc dù số t.iền đó không đủ để nhận được sự ủng hộ của Thủ tướng Orbán đối với gói viện trợ Ukraine, nhưng nó đã mở đường cho EU đưa ra quyết định phức tạp hơn về việc mở cửa đàm phán gia nhập với Ukraine - một quá trình lâu dài có thể đưa nước này một ngày nào đó trở thành thành viên EU.
Một nhà ngoại giao EU cho biết: "Orbán hiện cần một chút thời gian để tiêu hóa bước quay đầu đầu tiên của mình [khi gia nhập EU]. Bây giờ ông ấy cần chút thời gian cho lần thứ hai."
Bộ Ngoại giao Ukraine hôm 15/12 cũng đưa ra một tuyên bố hoan nghênh việc mở các cuộc đàm phán thành viên và nói thêm rằng chính phủ rất lạc quan trước những bình luận từ các quan chức EU về gói viện trợ trị giá 50 tỷ euro.
Tuyên bố của bộ trên viết: "Đây là một tín hiệu rõ ràng rằng sự hỗ trợ tài chính cho Ukraine từ Liên minh châu Âu sẽ tiếp tục".
Chủ tịch Ủy ban châu Âu, bà Ursula von der Leyen cho biết sau hội nghị thượng đỉnh rằng các quan chức sẽ sử dụng những tuần tới đây để chuẩn bị một giải pháp thay thế nếu Hungary không chịu lùi bước.
Thủ tướng Đức Olaf Scholz cũng bày tỏ sự lạc quan rằng một thỏa thuận về khoản ngân sách EU nhằm hiện đại hóa và viện trợ tài chính cho Ukraine có thể được thống nhất tại hội nghị thượng đỉnh bất thường của các nhà lãnh đạo EU vào tháng 1/2024. Ông cũng cho biết EU có "những cách khác để giúp Ukraine" nếu Hungary tiếp tục phản đối.
Thủ tướng Đức Olaf Scholz lạc quan rằng thỏa thuận về khoản ngân sách EU nhằm hiện đại hóa và viện trợ tài chính cho Ukraine có thể được thống nhất tại hội nghị thượng đỉnh bất thường vào tháng 1/2024. Ảnh: AFP/Getty Images
Bên cạnh sự cản trở của Hungary, một trong những vấn đề với quyết định nói trên là các quỹ dành cho Ukraine - 17 tỷ euro viện trợ không hoàn lại và 33 tỷ euro các khoản vay ngoài ngân sách cho đến năm 2027 - đã được gói gọn trong các quyết định về ngân sách chung của EU.
Việc bổ sung ngân sách của khối nhằm trang trải các chi phí không lường trước được, từ lãi suất cao hơn sau đại dịch cho đến chi phí cho những vấn đề di cư mới.
Trong những ngày gần đây, một số chính phủ, chủ yếu từ Bắc Âu, đã đe dọa chặn việc bổ sung ngân sách. Họ phản đối việc chuyển t.iền bổ sung cho Brussels để làm bất cứ điều gì ngoài việc hỗ trợ thêm cho Ukraine, trong bối cảnh nền kinh tế của chính các nước này đang gặp khó khăn.
Tuy nhiên, các nước trên đã từ bỏ sự phản đối vào tối 14/12 sau khi Chủ tịch Hội đồng châu Âu Charles Michel tìm cách giảm số t.iền bổ sung từ 66 tỷ euro xuống chỉ còn 21 tỷ euro.
Thủ tướng Italy, Meloni phát biểu: "Chiến tranh có tác động và có hậu quả. Nếu chúng ta không thể giải quyết hậu quả một cách hiệu quả, chúng ta sẽ khiến dư luận ngày càng rời xa vấn đề Ukraine".
Vì sao việc kết nạp Ukraine nhanh chóng sẽ là một thách thức đối với EU? Với số dân 44 triệu người và có diện tích lớn hơn bất kỳ thành viên EU nào về mặt địa lý, Ukraine đang đối mặt với một số thách thức đặc biệt để gia nhập khối 27 thành viên. Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky chụp ảnh với các nhà lãnh đạo EU tại hội nghị thượng đỉnh hồi tháng 2 ở Brussels....
