4 dấu hiệu “bế tắc” của chương trình – sách giáo khoa mới
Chương trình giáo dục phổ thông 2018 mới bắt đầu đưa vào giảng dạy ở các trường phổ thông ở giai đoạn đầu nhưng rõ ràng đang có rất nhiều vấn đề cần được tháo gỡ.
Năm học 2021-2022 mới là năm thứ 2 ngành giáo dục triển khai chương trình giáo dục phổ thông 2018 nhưng thời gian qua đã có nhiều chuyện lùm xùm về những hạn chế của một số đầu sách giáo khoa ở lớp 1, lớp 2 và lớp 6.
Hết chuyện “sạn” trong sách giáo khoa Tiếng Việt lớp 1 (bộ sách Cánh Diều), sách giáo khoa Khoa học tự nhiên lớp 6 (bộ sách Kết nối tri thức với cuộc sống), sách giáo khoa Tiếng Việt lớp 2, sách giáo khoa Ngữ văn lớp 6 (bộ sách Kết nối tri thức với cuộc sống)… thì bây giờ lại đang ồn ào chuyện không dạy chữ “P” trong sách Tiếng Việt lớp 1 (bộ sách Kết nối tri thức với cuộc sống).
Phải nói rằng có rất nhiều chuyện đáng bàn đối với chương trình giáo dục phổ thông 2018 mà dư luận phản ánh, lên tiếng ngay từ khi chương trình tổng thể, chương trình môn học còn trong quá trình lấy ý kiến cho dự thảo chứ không chỉ riêng sách giáo khoa bây giờ.
Chỉ tiếc những ý kiến của các nhà giáo, các chuyên gia và những người quan tâm đến giáo dục nước nhà đã không được Bộ Giáo dục và Đào tạo quan tâm thấu đáo nên khi thực hiện ở các nhà trường thì những sai sót đó càng khó được khắc phục.
Văn bản “Tôi đi học” trong sách giáo khoa lớp 1, tập 2 (Bộ Kết nối tri thức với cuộc sống) bị cắt gọt tùy tiện. Ảnh: Vương Thuỷ
Nhìn lại những lần cải cách, thay đổi chương trình, sách giáo khoa trong mấy chục năm qua
Kể từ năm 1945 đến nay, ngành giáo dục nước nhà đã có 5 lần cải cách, thay đổi chương trình, sách giáo khoa, đó là: cải cách giáo dục năm 1950; cải cách giáo dục năm 1956; cải cách giáo dục năm 1979; đổi mới chương trình, sách giáo khoa năm 2000; đổi mới chương trình, sách giáo khoa năm 2018.
Trong những lần cải cách, thay đổi chương trình, sách giáo khoa, chúng tôi đặc biệt quan tâm đến lần đổi mới chương trình, sách giáo khoa năm 2000 và năm 2018.
Bởi lẽ, chương trình, sách giáo khoa năm 2000 thì tập trung vào việc tăng cường tính thực tiễn, kỹ năng thực hành, năng lực tự học; coi trọng kiến thức khoa học xã hội và nhân văn; bổ sung những thành tựu khoa học và công nghệ hiện đại phù hợp với khả năng tiếp thu của học sinh.
Đến chương trình, sách giáo khoa năm 2018 thì hướng tới mục tiêu tạo chuyển biến căn bản, toàn diện về chất lượng và hiệu quả giáo dục phổ thông; kết hợp dạy chữ, dạy người và định hướng nghề nghiệp; góp phần chuyển nền giáo dục nặng về truyền thụ kiến thức sang nền giáo dục phát triển toàn diện cả về phẩm chất và năng lực, hài hòa đức, trí, thể, mỹ và phát huy tốt nhất tiềm năng của mỗi học sinh.
Video đang HOT
Nhìn lại những lần cải cách, thay đổi chương trình, sách giáo khoa trong mấy chục năm qua, chúng tôi thấy lần thay đổi chương trình, sách giáo khoa năm 2000 và năm 2018 là được triển khai toàn diện nhất, có đầu tư nhiều nhất.
Hơn nữa, trong số những tổng chủ biên, chủ biên, tác giả chương trình tổng thể, chương trình môn học và sách giáo khoa của chương trình năm 2018 có rất nhiều người đã là tác giả chương trình, sách giáo khoa năm 2000.
Tuy nhiên, về cơ bản thì hơn 20 năm qua thì giáo dục nước nhà vẫn chưa được định hình rõ nét. Việc đổi mới giáo dục vẫn gặp nhiều khó khăn, đang đi trên một con đường gập ghềnh nhiều trắc trở và manh mún.
Chỉ tính riêng chương trình năm 2000 cũng có quá nhiều chuyện đáng bàn. Sách giáo khoa là mặt hàng độc quyền của Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam và dẫn đến tình trạng nhiều đầu sách được thiết kế chỉ dùng một lần rồi bỏ nên đã gây ra rất nhiều lãng phí.
Sự ra đời của mô hình trường học mới (VNEN) rồi cũng nhanh chóng chế.t yểu… cùng với dự án 87 triệu USD.
Đó là chưa kể hàng loạt sách giáo khoa Tiếng Anh, Tin học, Âm nhạc, Mĩ thuật được thay đổi giữa chừng theo nhiều dự án đi kèm cùng gần chục lần giảm tải, tích hợp chủ đề… khiến cho giáo viên phải quay như chong chóng trước những thay đổi của Bộ.
Chưa có lần thay đổi chương trình nào có những thị phi, rối rắm như chương trình 2018
Năm học 2020-2021, Bộ triển khai thực hiện chương trình 2018 ở lớp 1 với 5 bộ sách giáo khoa.
Trong số này, Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam có 4 bộ sách, gồm: Kết nối tri thức với cuộc sống, Chân trời sáng tạo, Cùng học để phát triển năng lực, Vì sự bình đẳng và dân chủ trong giáo dục; và 1 bộ sách Cánh Diều của Nhà xuất bản Đại học sư phạm Hà Nội và Nhà xuất bản Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh.
Chương trình giáo dục phổ thông 2018 được thực hiện cuốn chiếu. Năm học 2020-2021 triển khai ở lớp 1; năm học 2021-2022 triển khai ở lớp 2, lớp 6; năm học 2022-2023 triển khai ở lớp 3, lớp 7, lớp 10. Năm học 2023-2024 triển khai ở lớp 4, lớp 8, lớp 11; năm học 2024-2025 triển khai ở lớp 5, lớp 9, lớp 12.
Thế nhưng, chỉ sau gần 2 năm triển khai thì những bất cập, hạn chế đã xảy ra.
Thứ nhất là sự biến mất của 2 bộ sách: Cùng học để phát triển năng lực và bộ Vì sự bình đẳng và dân chủ trong giáo dục một cách bí ẩn, khó hiểu khiến cho những trường học đã thực hiện 2 bộ sách này gặp khó khăn.
Thứ hai là việc Bộ chủ trương “tích hợp” nhiều môn học ở cấp trung học cơ sở khiến cho các nhà trường lúng túng trong việc bố trí giáo viên, xếp thời khóa biểu, phân chia tỉ lệ kiến thức, vào điểm kiểm tra.
Một môn học có 2-3 giáo viên dạy, thậm chí Nội dung giáo dục địa phương có tới 6 viên dạy trên định mức cả năm cho môn học này là 35 tiết. Có những môn học dạy, kiểm tra độc lập như Âm nhạc, Mĩ thuật nhưng khi vào điểm thì gộp chung thành môn Nghệ thuật.
Chẳng có lần đổi mới nào lại “lạ” như lần này. Một số môn học chỉ 1 cuốn sách giáo khoa mà có từ 2- 6 giáo viên dạy nhưng cuối cùng lại cộng dồn vào 1 đầu điểm và 1 nhận xét chung.
Thứ ba là chương trình giáo dục phổ thông 2018 được Bộ giao cho các nhà xuất bản thực nghiệm trên một phạm vi hẹp và đưa vào giảng dạy đại trà ngay nên gần như các sách giáo khoa đều có “sạn”.
Tất nhiên, khi phát hiện ra “sạn” thì phải chỉnh sửa, bổ sung trên một diện rộng và những thiệt thòi, khó khăn thì giáo viên, học trò và phụ huynh…nhận hết.
Thứ tư là việc bồi dưỡng về chương trình, sách giáo khoa còn hình thức, qua loa chưa chú trọng chất lượng. Các nhà xuất bản chủ trì “tập huấn” nhưng chủ yếu là giới thiệu tác giả và nhấn mạnh ưu điểm của bộ sách mà mình biên soạn, xuất bản là chính.
Chương trình giáo dục phổ thông 2018 mới bắt đầu đưa vào giảng dạy ở các nhà trường phổ thông ở giai đoạn đầu nhưng rõ ràng đang có rất nhiều vấn đề cần tháo gỡ, khắc phục.
Một vòng đời của chương trình, sách giáo khoa kéo dài hàng chục năm trời, dạy cho hàng chục triệu con người nhưng nhưng ngay từ khi mới bắt đầu thực hiện đã khiến cho dư luận chưa thực sự yên tâm.
(*) Văn phong, nội dung bài viết thể hiện góc nhìn, quan điểm của tác giả.
Tranh cãi nảy lửa việc chữ P bị 'loại' khỏi sách giáo khoa tiếng Việt lớp 1
Nhiều người cho rằng chữ P không được đưa vào dạy trong cuốn sách Tiếng Việt lớp 1 tập 1 của bộ Kết nối tri thức với cuộc sống là không hợp lý.
Với những em nhỏ mới bắt đầu học chữ như học sinh lớp 1, sách giáo khoa được xem là "cánh cửa" quan trọng tạo nền tảng kiến thức về sau. Thế nhưng, hiện nay, ngày càng xuất hiện nhiều bộ sách giáo khoa có sự cải cách khiến cả thầy và trò cảm thấy vô cùng bối rối.
Mới đây, dư luận xôn xao về việc cuốn sách Tiếng Việt lớp 1 tập 1 của bộ "Kết nối tri thức với cuộc sống" đã không đưa chữ "P" vào giảng dạy vì cho rằng đây là "âm ngoại lai".
Theo đó, nhà giáo Đào Quốc Vịnh, Hiệu trưởng Trường tiểu học Tô Hiến Thành (Hà Nội), vừa viết thư ngỏ gửi Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) Nguyễn Kim Sơn.
Trong thư nhà giáo Đào Quốc Vịnh phản ánh sách Tiếng Việt 1 bộ "Kết nối tri thức với cuộc sống" không đưa chữ "P" độc lập vào giảng dạy.
Nhà giáo Đào Quốc Vịnh cho biết, theo phản hồi tới chủ biên sách giáo khoa Tiếng Việt 1, bộ "Kết nối tri thức với cuộc sống", sách có dạy chữ "P" khi nó kết hợp với chữ "H" tạo thành "PH" đọc là " phờ", chưa dạy chữ "P" khi đứng trước các nguyên âm vì rất ít từ tiếng Việt có chữ "P" đứng trước các nguyên âm, nếu có thì là từ ngoại lai.
Nhà giáo Đào Quốc Vịnh cho rằng, giáo sách giáo khoa cho học sinh phổ thông, nhất là ở cấp tiểu học, phải có tính phổ quát tới 54 dân tộc trong đại gia đình dân tộc Việt Nam, chứ không phải chỉ dạy riêng cho học sinh người Kinh.
"Sai sót này là không thể chấp nhận được vì nó ảnh hưởng tới việc học tập của con em đồng bào các dân tộc, dễ bị các thế lực thù địch lợi dụng, kích động làm ảnh hưởng tới sự đoàn kết của các dân tộc trong đại gia đình dân tộc Việt Nam.
Bộ GD&ĐT và các cơ quan hữu trách cần vào cuộc yêu cầu Nhà xuất bản Giáo dục và cụ thể là tổng chủ biên bộ sách Kết nối tri thức cần bổ sung ngay việc đưa chữ "P" vào dạy và đưa nó trở lại mục lục của cuốn sách ngang bằng với các chữ cái khác trong bộ chữ cái tiếng Việt đã được pháp luật quy đinh", thư phản ánh của nhà giáo Đào Quốc Vịnh gửi Bộ trưởng Bộ GD&ĐT.
Các bài trong sách Tiếng Việt lớp 1 tập 1 bộ Kết nối tri thức với cuộc sống (ảnh: P.M)
Hiệu trưởng Trường Tiểu học Tô Hiến Thành cũng nêu thống kê nhanh những địa danh, tên người cụ thể có chữ "P" đứng trước nguyên âm và khẳng định rằng, đó không phải là những từ ngoại lai. Ví dụ ở Lai Châu có các xã Pa Ủ, Pa Vệ Sử, Pa Tần, Pu Sam Cáp, Pa Khoá, Pa Vây Sử, Pắc Ta, Pú Đao, Nậm Pì.
"Hy vọng Bộ trưởng sớm chỉ đạo việc này để các cháu người dân tộc được học chữ "P" một cách danh chính ngôn thuận bằng hướng dẫn ngay trong sách giáo khoa, vừa không gây khó cho giáo viên, vừa giúp học sinh học xong lớp 1 biết đọc tên xã, tên trường, và tên cha mẹ mình, thậm chí ngay chính tên mình. Chưa kể tên một số dân tộc cũng có chữ "P" trước một nguyên âm nên việc không dạy chữ "P" và âm "pờ" là một lỗi nghiêm trọng, vi phạm các quy định của pháp luật đã ban hành kèm theo bảng chữ cái của tiếng Việt", nhà giáo Đào Quốc Vịnh nêu ý kiến.
Hiện ý kiến của nhà giáo Đào Quốc Vịnh đã tạo ra cuộc tranh cãi, đa phần đều thể hiện sự bức xúc và cho rằng việc "cải cách" này là đang làm hỏng ý nghĩa vốn có của tiếng Việt.
Chị Nguyễn Thị Hà, phụ huynh có con học lớp 1 tại Hà Nội thắc mắc: "Tại sao lại bỏ dạy chữ "P" với lý do rất ít từ tiếng Việt có chữ "P", dù ít dùng nhưng không có nghĩa là được phép bỏ các chữ trong bảng chữ cái tiếng Việt. Vậy sau này con cái chúng tôi đọc các từ như "Sa Pa, sạc pin, Pác Bó" thế nào được".
Còn cô Lương Ngọc Anh, giáo viên lớp 1 trường Tiểu học Times School (Hà Nội) đang dạy bộ sách Kết nối tri thức với cuộc sống cho biết: "Âm "P" không có bài riêng nhưng trong bài học âm "PH" cũng như các bài khác, giáo viên sẽ hướng dẫn cho các em về âm "P". Ví dụ như piano, đèn pin. Tương tự như chữ "Q" không có bài riêng nhưng giáo viên sẽ dạy âm qu và hướng dẫn cho học sinh âm "Q".
Ngoài ra, một số giáo viên khác đang trực tiếp dạy môn tiếng Việt cho học sinh theo bộ "Kết nối tri thức với cuộc sống" cho biết, việc chỉ giới thiệu mà không dạy chữ "P" là không phù hợp vì chữ "P" xuất hiện ở rất nhiều chữ trong tiếng Việt như "pin", "pằng" hoặc trong tiếng dân tộc như "páo", "pó"... Chữ "P" tuy ít xuất hiện độc lập nhưng lại thường xuyên xuất hiện trong các ký hiệu toán học nếu không dạy các học sinh sẽ không biết.
Góp ý sách giáo khoa chỉ trong vài ba ngày, việc làm hình thức và vô bổ Nhiều Sở Giáo dục yêu cầu các trường học góp ý sách giáo khoa chỉ trong vài ba ngày khiến giáo viên nháo nhào đi xin đồng nghiệp bản nhận xét. Những ngày qua tôi được rất nhiều giáo viên ở nhiêu tỉnh thành trên cả nước nhắn tin, gọi điện thoại xin ý kiến nhận xét về sách giáo khoa Ngữ văn...