Tìm thuốc chữa ‘bệnh thành tích’

Bao chuyện dạy học, chăm sóc trẻ em và định hướng, trao quyền được ước mơ cũng như phát triển năng khiếu trẻ em lại được bàn đến trong năm học mới.

Dù vậy, không thể không nhắc tới bệnh thành tích đã khiến áp lực học hành đặt lên vai các em. Biết bao chuyên gia đã phân tích về ‘bệnh thành tích’ trong giáo dục, nhưng dường như vẫn chưa có thuốc đặc trị.

Người lớn hãy giúp con trẻ khám phá ước mơ.

Đừng đặt gánh nặng lên con trẻ

Là người trải qua tuổi thiếu niên như bất cứ ai, giờ tôi cũng là một ông bố có con như hàng triệu ông bố khác. Bố mẹ nào cũng mong muốn những điều tốt đẹp nhất đến với con cái mình. Trong xã hội, ở đâu cũng có thể thấy khẩu hiệu “Trẻ em hôm nay, thế giới ngày mai”, “Hãy làm những gì tốt đẹp nhất cho trẻ thơ”… Nhưng hãy nhìn lại xem chúng ta đã thực sự làm được gì cho các thế hệ con em của chúng ta?

Lâu nay, chuyện cha mẹ đặt ước mơ lên vai con cái đã trở nên phổ biến, nhiều bậc cha mẹ thúc con cái học hành, đạt điểm cao, đỗ vào trường uy tín. Nhiều em còn bị cha mẹ định hướng, ép học thêm các môn năng khiếu mặc dù các em chưa có đam mê, hứng thú. Điều đó đã đặt lên vai con cái áp lực học hành, đến nỗi các em đã phải phản ứng bằng nhiều hình thức tiêu cực. Như thể các em bị dồn vào đường cùng, thậm chí bị cưỡng chế bởi ước mơ của người lớn. Đúng hơn, các em đã phải nỗ lực, vất vả để thực hiện ước mơ của bố mẹ, để đến mức lâm vào trạng thái trầm cảm, chán sống. TS Vũ Thu Hương – giảng viên Trường ĐH Sư phạm Hà Nội 1 cho rằng, nhiều phụ huynh không nắm rõ được mục tiêu học tập của học sinh gồm nhiều thứ như: kỹ năng sinh tồn, sống tốt, sống thành công, sống hạnh phúc chứ không phải chỉ dồn vào mục tiêu học thật giỏi kiến thức trong sách vở. Nhiều phụ huynh ngày nay không chấp nhận việc con mình thua kém bạn bè, học dốt, thậm chí không chấp nhận việc con bị đúp. Chính áp lực này đã dồn lên đứa trẻ.

Áp lực đổ lên đầu học sinh không chỉ từ sự thúc ép của gia đình, mà ở trường lớp thầy cô cũng yêu cầu quá cao. Cũng bắt các em phải “ghi điểm” trong bảng thành tích của nhà trường. Nhiều năm qua, chuyện dạy và học luôn trở thành đề tài nóng, nhất là việc dạy học cho trẻ em. Chuyện đổi mới giáo dục, chuyển từ truyền thụ kiến thức sang phát triển năng lực người học đã được bàn đến nhưng việc thực hiện chưa được bao nhiêu. Biết bao chuyên gia đã phân tích rất kỹ, đa chiều về “bệnh thành tích” trong giáo dục. Nhưng điều đó dường như vẫn chưa có thuốc đặc trị. Nếu cứ chăm chăm vào truyền đạt kiến thức là đi trái với sứ mệnh trường học. Trường học, vốn dĩ phải là nơi vui vẻ, hạnh phúc vì đó là nơi truyền thụ kiến thức, ươm mầm những tài năng nhưng học sinh lại cảm thấy khổ sở khi phải theo học do chương trình nặng, cách dạy học thiên về truyền thụ kiến thức, rồi bệnh thành tích đã biến ngôi trường trở thành nỗi sợ hãi trong mỗi học sinh.

Bước vào năm học 2022 – 2023, Sở GDĐT TPHCM xác định: “Học để làm người công dân tốt, có kỹ năng để thích ứng với đô thị thông minh và quá trình hội nhập quốc tế; Học để làm con hiếu thảo, có trách nhiệm, thấu hiểu “công ơn” và hành động để thể hiện “biết ơn”; Học để có nghề nghiệp hiệu quả, nuôi mình và gia đình; Học để đóng góp cho thành phố và đất nước”… Nhiều trường học ở Hà Nội bước vào năm học mới đã chọn những chủ đề năm học hướng tới giáo dục đạo đức, lối sống, kỹ năng sống cho học sinh như: “Năm học bảo vệ môi trường”, “Năm học nhân ái”, “Năm học biết ơn”… Song, đó thực ra mới là những mục tiêu, những khẩu hiệu. Để những mục tiêu ấy thành hiện thực, thành những sản phẩm là lứa học sinh nhận biết được tầm quan trọng của việc học làm người, đòi hỏi sự nỗ lực của cả giáo viên, cha mẹ học sinh và các cơ quan chuyên môn.

Để các em nói tiếng trẻ thơ

PSG.TS Nguyễn An Chất – chuyên gia nghiên cứu tâm lý cho rằng, ở độ tuổi mầm non, các bé có xu hướng thích được vui chơi. Một số phụ huynh còn “mua chuộc” con đi học bằng cách hứa mua cho con những món quà vật chất, điều này nảy sinh ra tâm thế thụ động, ỷ lại. Lớn lên, làm gì cũng phải “được cái gì đó” thì mới làm việc. Cái thiếu hụt lớn nhất của các bậc phụ huynh và các thầy cô giáo là không phát hiện được tiềm năng của trẻ.

Ở các thành phố lớn đã từng diễn ra các hội thảo mà ở đó, đa phần đại biểu là trẻ em. Các em được chia sẻ, nói tiếng nói của mình, nêu nguyện vọng của mình đối với chính quyền địa phương, đối với ước mơ của chính các em. Tuy nhiên, những hội thảo như thế vẫn còn quá ít ỏi, chưa đủ sức tác động đến xã hội. Thực tế, có rất nhiều trẻ em ước mơ trở thành cảnh sát giao thông, trong đó có những em khuyết tật, mắc bệnh xương thủy tinh. Tôi còn nhớ câu chuyện, vào năm 2015, em Đỗ Tuấn Dũng, bệnh nhi ung thư máu có ước mơ một lần được làm cảnh sát giao thông. Lực lượng cảnh sát giao thông Đà Nẵng đã giúp em được toại nguyện, đã trở thành một câu chuyện vô cùng xúc động. Sáng 21/11/2015, đúng ngày sinh nhật Dũng, từ ngoài cổng bệnh viện Ung bướu Đà Nẵng, Đại tá Lê Ngọc (Trưởng phòng cảnh sát giao thông – Công an TP Đà Nẵng) dẫn đường tiến vào sân. Dũng được chính Đại tá Ngọc mặc lên người bộ cảnh phục, đội mũ kê-pi ngay ngắn. Cậu bé mới 9 tuổi dõng dạc chào mọi người theo điều lệnh rồi bắt đầu hai tiếng “tuần tra” như đúng ước nguyện của em. Hình ảnh cháu bé ung thư ở Đà Nẵng được hiện thực hóa giấc mơ làm cảnh sát giao thông khiến nhiều người xúc động. Từ đó nhiều nơi đã lan tỏa câu chuyện, giúp cho nhiều ước mơ trẻ em khác trở thành hiện thực.

Vậy để nuôi dưỡng ước mơ của con, bố mẹ nên làm gì? Chắc chắn phải là trân trọng mọi ước mơ của con, giúp con lên kế hoạch rõ ràng, đầu tư cho con kiến thức và kỹ năng cần thiết, động viên con tinh thần không bỏ cuộc. Vậy thì, muốn con cái hạnh phúc, bố mẹ hãy giúp con nhận ra mình là ai, thích gì và quan trọng là giúp con khám phá ước mơ.