Thời điểm quyết định với kinh tế châu Âu
Các quy định chặt chẽ hơn và việc EU ngừng tài trợ thông qua một số quỹ sẽ khiến các nước thành viên gặp khó khăn về nguồn tài chính.
Các nhà kinh tế dự báo những rủi ro liên quan đến việc EU chấm dứt nguồn tài trợ sau đại dịch vào năm 2026. Ảnh: AFP/TTXVN
Theo nhận định của tờ Politico (Mỹ) ngày 19/3, năm 2026 có thể là thời điểm quyết định đối với nền kinh tế châu Âu.
Cú giáng kép từ việc EU đưa ra các quy tắc chi tiêu mới và việc Ủy ban châu Âu ngừng cung cấp tài chính có thể để lại một “lỗ hổng” trong ngân sách của các quốc gia mắc nợ cao, đặc biệt là Pháp và Italy – có thể chỉ vài tháng trước khi cả hai nước phải đối mặt với cuộc bầu cử quan trọng.
Nils Redeker thuộc Viện nghiên cứu Jacques Delors (Pháp) cho biết: “Có nguy cơ là nếu chúng tôi không đầu tư đủ thì châu Âu sẽ quay trở lại thập kỷ của những năm 2010″.
Các nền kinh tế Nam Âu đã sa lầy vào tình trạng suy thoái kéo dài sau cuộc khủng hoảng khu vực đồng euro năm 2009, với nợ công và tỷ lệ thất nghiệp tăng cao trong bối cảnh chính phủ thường xuyên thay đổi. Các nền kinh tế bị ảnh hưởng nặng nề nhất, chẳng hạn như Hy Lạp, vẫn trì trệ ở dưới mức trước khủng hoảng sau hơn một thập kỷ cải cách đầy khó khăn.
Nhiều nhà kinh tế khẳng định rằng sẽ có những rủi ro liên quan đến việc Ủy ban châu Âu chấm dứt quỹ tài trợ sau đại dịch COVID-19 vào năm 2026. Đồng thời, các chính phủ sẽ phải tiếp tục đầu tư vào các dự án xanh và kỹ thuật số nếu không có nguồn tài trợ này từ Brussels.
Những quốc gia có khoản nợ lớn có thể phải gánh chịu cú sốc và các nhà phân tích cảnh báo rằng vấn đề sẽ ảnh hưởng nặng nề đến nhiều nền kinh tế, gây ra tác động dây chuyền đến lĩnh vực chính trị.
Các đảng cầm quyền ở Pháp và Italy – hai nền kinh tế lớn nhất khu vực đồng euro sau Đức – có lý do để lo lắng. Cuộc bầu cử tổng thống Pháp tiếp theo diễn ra vào tháng 4/2027, với việc Tổng thống Emmanuel Macron không thể tái tranh cử và nhà lãnh đạo cực hữu Marine Le Pen đang nhận được sự ủng hộ. Cuộc tổng tuyển cử ở Italy dự kiến diễn ra không muộn hơn cuối năm đó.
Hiện tại, nhiều quốc gia châu Âu đang phụ thuộc vào một loạt chương trình hỗ trợ và miễn trừ của EU nhằm mục đích giảm bớt hậu quả tài chính do đại dịch COVID-19 gây ra, bao gồm Quỹ Phục hồi và Bền vững (RRF), trong đó các nước EU phát hành nợ chung lần đầu tiên. Các quỹ này vẫn đang cung cấp “huyết mạch” cho những quốc gia có nhiều nợ nhất. EU cũng đang rót hàng tỷ euro vào các dự án xanh và kỹ thuật số thông qua quỹ chuyên dụng này – trị giá hơn 700 tỷ euro – dự kiến sẽ hết hạn vào cuối năm 2026.
Cùng với đó, Ủy ban châu Âu sẽ đình chỉ các quy định trợ cấp công nghiêm ngặt được gọi là viện trợ nhà nước – giúp các nước giàu hơn có quyền tự do củng cố các ngành công nghiệp chiến lược của họ – vào năm 2025. Mặc dù điều này sẽ không ảnh hưởng tới ngân sách quốc gia nhưng nó sẽ hạn chế khả năng linh hoạt của các chính phủ.
Chuyên gia Lydia Korinek thuộc Viện nghiên cứu Kinh tế ZOE nhận định: “Có một vách đá tài chính đang rình rập. Bộ quy tắc tài chính mới không hỗ trợ các thành viên đối phó với vách đá tài chính đó”.
Như vậy, cuộc cải cách các quy định chi tiêu của EU, được ký kết gần đây nhằm mục đích giúp các nước có thêm thời gian để cắt giảm nợ và chi tiêu, có thể chỉ mang lại sự cứu trợ tạm thời cho các nền kinh tế đang gặp khó khăn, nhưng nguy cơ phải gánh một khoản chi phí lớn hơn trong tương lai.
Video đang HOT
Jeromin Zettelmeyer, Giám đốc tổ chức nghiên cứu Bruegel cho biết, các quốc gia có thể tránh được việc “đứng bên bờ vực” kinh tế vào năm 2027 nếu họ bắt đầu kiểm soát chi tiêu một cách quyết liệt hơn từ nay đến lúc đó.
Một quan chức của Nghị viện châu Âu, người tham gia đàm phán về các quy tắc chi tiêu mới, cho biết: “Các quy tắc mới sẽ có hiệu lực cho đến khi [RRF hết hạn] vào năm 2026″. Lập trường của quan chức này là quỹ hỗ trợ sau đại dịch hết hạn sẽ khiến các nước mắc nợ nhiều phải tự bỏ t.iền mặt.
Trong khi đó, áp lực càng đè nặng trước sự trở lại tiềm năng của Donald Trump với tư cách tổng thống Mỹ, vốn có thể khuyến khích các nước EU tăng cường chi tiêu quốc phòng, làm tăng thêm áp lực tài chính của họ.
Chủ tịch Ủy ban châu Âu đã loại trừ việc gia hạn RRF sau năm 2026 và một nhà ngoại giao EU cho biết phần lớn nguồn tài trợ từ Quỹ gắn kết của EU – nói chung là chi tiêu cho cơ sở hạ tầng cho các khu vực nghèo hơn – sẽ được phân bổ sau năm 2026, có thể được sử dụng để lấp đầy khoảng trống mà RRF để lại. Ngoài ra, Quỹ Khí hậu Xã hội – một công cụ mới để hỗ trợ các dự án xanh – cũng sẽ được ra mắt.
Tuy nhiên, nhiều người không nghĩ rằng điều đó là đủ. Chuyên gia Zettelmeyer lưu ý nhu cầu chi tiêu của các quốc gia sẽ “quá lớn để có thể dung hòa nếu không có thêm t.iền hỗ trợ ở cấp độ EU”.
Dầu Nga sang châu Âu thấp kỷ lục, 'túi t.iền' của Moscow không mỏng đi, vấn đề nằm ở Mỹ?
Tháng 12/2022, Liên minh châu Âu (EU) đã cấm nhập khẩu dầu thô của Nga vì chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraine.
Một năm sau, lệnh trừng phạt này dường như không thực sự phát huy tác dụng.
Nga vẫn đạt doanh thu cao từ dầu. (Nguồn: Gazprom)
Trường Kinh tế Kyiv (KSE), cơ quan giám sát việc bán dầu của Nga, ước tính, Moscow sẽ kiếm được 178 tỷ USD từ việc bán dầu trong năm nay và có thể tăng lên 200 tỷ USD vào năm tới.
Số t.iền này thấp hơn mức kỷ lục 218 tỷ USD mà Nga kiếm được từ doanh thu từ dầu mỏ trong năm 2022 nhưng điều này cho thấy, đất nước đã tìm được khách hàng thay thế EU một cách nhanh chóng.
KSE cho biết thêm, giá dầu thô Urals chuẩn của Nga được giao dịch ở mức 84 USD/thùng trong tháng 10 - không quá thấp so với mức giá trung bình 90,78 USD của dầu thô Brent trong cùng tháng.
Tàu chở dầu chống lệnh trừng phạt
Dự đoán được điều này, năm ngoái, EU cùng với Nhóm các nước công nghiệp phát triển (G7) đã áp đặt mức giá trần 60 USD/thùng giá trần đối với dầu Nga bán cho các bên thứ ba. Đây là một nỗ lực đầy tham vọng và chưa từng có của khối 27 thành viên nhằm thực thi lệnh trừng phạt với dầu Moscow.
Nhưng kể từ đó, Nga đã mua phần lớn đội tàu cũ từ các công ty phương Tây, với giá cao, tạo nên một "hạm đội bóng tối" nằm ngoài sự kiểm soát của phương Tây.
Jan Stockbruegger, nhà nghiên cứu tại Đại học Copenhagen (Đan Mạch) cho rằng, "ham đội bóng tối" thường là tàu chở dầu không có sự tham gia của phương Tây hoặc G7 về quyền sở hữu, bảo hiểm, tài chính hoặc bất kỳ dịch vụ nào khác. "Về cơ bản nó là một tàu chở dầu không bị trừng phạt", ông Jan Stockbruegger giải thích.
Các tàu chở dầu được bảo hiểm và bảo vệ của phương Tây đã giảm 2/3 lượng giao dịch dầu thô của Nga trong khoảng thời gian từ tháng 4 đến tháng 10. Trong khi đó, các giao dịch với một đội tàu ngầm đã tăng gấp ba lần, lên 2,6 triệu thùng mỗi ngày trong cùng thời kỳ.
KSE thông tin, có ít nhất 187 tàu chở dầu chở dầu thô và các sản phẩm dầu mỏ tinh chế của Nga.
Vào ngày 27/11, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã ký tăng 70% chi tiêu quốc phòng và an ninh trong năm tới, lên 157,5 tỷ USD. Toàn bộ ngân sách đất nước trị giá 412 tỷ USD - cao hơn 13% so với năm ngoái nhờ thu nhập cao hơn từ dầu mỏ.
Nhà kinh tế học Maria Demertzis, một thành viên cấp cao tại tổ chức tư vấn Bruegel ở Brussels khẳng định: "Biện pháp giới hạn giá dầu rất khó để thực thi. EU và G7 không thể ngăn cản một quốc gia ở vùng Vịnh mua và bán năng lượng cho các nước thứ ba".
Mỹ có thực sự muốn "mạnh tay"?
Có những dấu hiệu cho thấy, EU và G7 đang trở nên nghiêm túc hơn trong việc thực thi trần giá.
Vào tháng 10, Washington đã xử phạt hai tàu chở dầu sử dụng các dịch vụ của doanh nghiệp có trụ sở tại Mỹ - biện pháp thực thi đầu tiên của giới hạn giá. Đến tháng 11, nền kinh tế lớn nhất thế giới đã áp dụng các biện pháp trừng phạt thêm ba tàu chở dầu mang cờ Liberia, sau khi phát hiện những tàu này thường xuyên vận chuyển dầu thô Sokol từ vùng Viễn Đông của Nga tới Tập đoàn Dầu mỏ Ấn Độ.
EU cũng cho phép Đan Mạch kiểm tra và chặn các tàu chở dầu của Nga đi qua eo biển nước này. Đan Mạch được chọn chủ yếu vì vị trí địa lý của nước này. Tất cả dầu của Nga được vận chuyển qua Biển Baltic - chiếm khoảng 60% tổng lượng dầu xuất khẩu bằng đường biển của Moscow - đều đi qua eo biển Đan Mạch trên đường đến thị trường quốc tế.
Tuy nhiên, nhà nghiên cứu Stockbruegger tin rằng, những hành động như vậy vẫn mang tính biểu tượng.
Ông nói với Al Jazeera: "Chúng tôi cần dầu của Nga trên thị trường. Nếu cắt giảm, giá dầu toàn cầu sẽ tăng và lạm phát cũng thế. Điều quan trọng là Tổng thống Mỹ Joe Biden sẽ không thắng cuộc bầu cử năm 2024 nếu giá xăng ở Mỹ đi lên. Vì vậy, các biện pháp trừng phạt được thiết lập để đảm bảo dầu của Nga vẫn tiếp cận thị trường toàn cầu".
Tháng trước, số liệu từ Viện Tài chính Quốc tế (IIF) cho thấy, Trung Quốc, Ấn Độ và Thổ Nhĩ Kỳ đã tăng mạnh nhập khẩu dầu thô của Nga và có thể trở thành điểm trung chuyển các sản phẩm dầu thô hoặc tinh chế sang các thị trường phương Tây.
Robin Brooks, nhà kinh tế trưởng của IIF cũng chứng minh rằng, các nhà sản xuất ô tô Đức đã tăng xuất khẩu ô tô và phụ tùng gấp 55 lần sang Kyrgyzstan, gấp 7 lần sang Kazakhstan và gấp 4 lần sang Armenia trong vòng hai năm.
Ông lập luận: "Sự gia tăng xuất khẩu này bắt đầu sau khi Nga tiến hành chiến dịch quân sự tại Ukraine. Rất có thể, mặt hàng này sẽ đến Moscow".
Năng lượng tái tạo - "cứu tinh" của EU?
Nhiều chuyên gia đ.ánh giá, doanh số bán dầu của Moscow sang châu Âu đang sụt giảm và không thể phục hồi được.
Phó Thủ tướng Nga Alexander Novak cũng thừa nhận, đến cuối năm 2023 lượng dầu thô của nước này xuất khẩu sang châu Âu đã giảm từ 40-45% xuống chỉ còn 4-5%.
Ông nhấn mạnh: "Một nửa lượng dầu thô và sản phẩm dầu khí của Nga xuất khẩu trong năm 2023 được bán cho Trung Quốc, trong khi mức nhập khẩu của Ấn Độ trong 2 năm qua cũng tăng mạnh để chiếm tới 40%".
Theo ông Novak, sự thay đổi đối tác cung cấp là do lệnh cấm vận của châu Âu đối với nguồn cung dầu bằng đường hàng hải của Nga có hiệu lực vào ngày 5/12/2022, đồng thời việc áp mức trần giá dầu cũng gây ảnh hưởng.
Trước đó, có thông tin cho rằng trong tháng 11, nguồn cung dầu hàng ngày từ Nga sang Thổ Nhĩ Kỳ đã đạt mức kỷ lục 400 nghìn thùng/ngày, chiếm 14% tổng lượng xuất khẩu của Nga. Động thái này được quan sát thấy trong bối cảnh có những khó khăn nhất định đối với hướng xuất khẩu sang Ấn Độ, nơi sau khi thắt chặt sự kiểm soát của Mỹ đối với việc thực hiện trần giá dầu.
Theo Ember - một tổ chức tư vấn có trụ sở tại London (Anh) - trong 10 tháng đầu năm nay, năng lượng gió và Mặt trời đã tạo ra mức kỷ lục 28% lượng điện năng của châu Âu, tăng 6 điểm so với hiệu suất của năm ngoái.
"Việc sản xuất điện bằng năng lượng Mặt trời hoặc gió vẫn rẻ hơn rất nhiều so với nhiên liệu hóa thạch hoặc năng lượng hạt nhân", Beatrice Petrovich, nhà phân tích khí hậu và năng lượng cấp cao tại Ember nhấn mạnh.
Đây là tin tốt cho một lục địa đã phải trả khoảng 2 nghìn tỷ USD cho việc nhập khẩu năng lượng. Đây cũng là tin tốt cho mục tiêu cắt giảm 55% lượng khí thải nhà kính vào năm 2030 của châu Âu so với năm 1990.
Dù vậy, các chuyên gia cho rằng, "túi tiền" của Nga không mỏng đi bởi với lệnh cấm dầu chưa thực sự phát huy tác dụng, đất nước vẫn có thể đưa mặt hàng này ra thế giới.
Tây Ban Nha ngày càng phụ thuộc vào khí đốt của Nga Trong 7 tháng đầu năm, nhập khẩu khí đốt từ Nga tăng 70%, chiếm 21% tổng lượng nhập khẩu khi Tây Ban Nha trở thành khách hàng lớn thứ hai của Nga. Tây Ban Nha không phải là khách hàng duy nhất mua khí đốt của Nga ở EU bất chấp mục tiêu độc lập với nhiên liệu hóa thạch từ Moskva trong...
