Phòng ngừa ung thư

Hiện nay các nhà khoa học trên thế giới chỉ mới tìm ra được một nguyên nhân chính xác gây ra ung thư: đó là virus HPV gây ung thư cổ tử cung. Hầu hết các ung thư còn lại chưa tìm ra nguyên nhân.

Tuy nhiên tất cả các ung thư này người ta tìm thấy rất nhiều yếu tố nguy cơ gây ung thư nếu tiếp xúc thường xuyên. Như vậy ngăn ngừa tiếp xúc với các yếu tố gây ung thư liệu chúng ta còn bị mắc bệnh?

Hiểu đúng về ung thư

Ung thư không phải là án tử, điều quan trọng là cần có thói quen kiểm tra sức khỏe và lắng nghe cơ thể mình để thấy những thay đổi dù nhỏ nhất. Nếu lắng nghe cơ thể, phát hiện bệnh sớm cơ hội khỏi bệnh hoàn toàn có thể xảy ra. Qua nhiều nghiên cứu dịch tễ học, các nhà khoa học đã phát hiện ra chỉ có dưới 10% bệnh ung thư phát sinh do các rối loạn từ bên trong cơ thể, gồm các rối loạn: Rối loạn nội tiết, tổn thương có tính di truyền, những nguyên nhân này thường không thay đổi được.

Ngược lại, có đến hơn 80% ung thư phát sinh có liên quan đến yếu tố môi trường sống, bao gồm: lối sống thiếu khoa học, các thói quen, tật xấu như hút thuốc, uống rượu, chế độ dinh dưỡng không an toàn, hóa phẩm màu trong thức ăn, nước uống, kể cả trong bảo quản, chế biến thực phẩm (tất cả những gì đưa vào miệng mình đều có hóa phẩm màu độc hại), rồi quan hệ tình dục không an toàn gây nhiều loại bệnh và ung thư phụ khoa.

Thêm vào đó là một số yếu tố liên quan nghề nghiệp và ô nhiễm môi trường, gọi chung là các yếu tố ngoại sinh (từ bên ngoài cơ thể), các yếu tố này có thể thay đổi được nếu chúng ta nhận thấy nguy cơ cao.

Một số yếu tố nguy cơ cao nhất gây ung thư:

Nhóm tác nhân hóa học:

Thuốc lá: Hút thuốc lá được kể đến hàng đầu. Đây là nguyên nhân của 30% trong tổng số các loại ung thư ở người, bao gồm ung thư phổi, thanh quản, thực quản, khoang miệng, bàng quang, tụy, dạ dày.

Người đang hút thuốc mà bỏ hút thì nguy cơ gây ung thư sẽ giảm dần theo thời gian. Sau 5 năm ngừng hút nguy cơ bị ung thư phổi giảm 50%, sau 10 năm ngừng hút nguy cơ còn không đáng kể, gần bằng người không hút.

Rượu: Một số nghiên cứu cho thấy những phụ nữ uống 10g rượu/ngày sẽ làm tăng nguy cơ ung thư hốc miệng, thực quản, thanh quản, trực tràng, gan và vú sau thời gian theo dõi trung bình là 7,5 năm. Nguy cơ ung thư sẽ tăng thêm 6% cho mỗi 10g rượu tiêu thụ mỗi ngày.

Chế độ ăn uống không hợp lý và ô nhiễm thực phẩm: Chế độ ăn nhiều chất mỡ động vật, ít chất xơ làm tăng nguy cơ mắc ung thư đại – trực tràng và ung thư vú. Các chất bảo quản thực phẩm, các chất nhuộm màu thực phẩm có nguồn gốc hóa học, các chất trung gian chuyển hóa và sinh ra từ thực phẩm bị nấm mốc, lên men là nguyên nhân gây ra nhiều loại ung thư đường tiêu hóa như ung thư dạ dày, ung thư gan, ung thư đại tràng.

Thịt hun khói, cá muối, các loại mắm và dưa muối, cà muối, nhất là dưa khú có nhiều muối nitrat, nitrit và nitrosamine và các chất gây ung thư thực quản và dạ dày…

Ô nhiễm môi trường: Ở nước ta, thuốc trừ sâu diệt cỏ dùng phổ biến trong nông nghiệp là yếu tố nguy cơ gây ung thư vú và một số loại ung thư khác.

Bên cạnh đó, hậu quả của chất độc màu da cam (dioxin) do Mỹ rải xuống trong chiến tranh đã để lại hậu quả nặng nề không những gây nên các dị tật bẩm sinh mà còn là yếu tố nguy cơ tiềm ẩn gây nhiều bệnh ung thư. Một tác nhân gây ung thư nữa là các hóa chất sử dụng trong công nghiệp.

Nhóm các tác nhân vật lý:

Bức xạ ion hóa – Tia cực tím: Bức xạ ion hóa như tia Rơnghen, phát ra từ máy chiếu chụp X-quang, các chất phóng xạ dùng trong y học và một số ngành khoa học, có khả năng gây tổn thương gen và sự phát triển tế bào. Loại nguyên nhân này chiếm 3% trong số các trường hợp ung thư. Tia cực tím có trong ánh sáng mặt trời cũng là tác nhân gây ung thư da. Vì vậy, không nên tắm nắng dưới nắng hè gay gắt có nhiều tia cực tím và tắm nắng quá nhiều.

Nhóm tác nhân sinh học:

Nhiễm virus, vi khuẩn: Virus Epstein-Barr (EBV) có liên quan đến ung thư vòm mũi họng, ung thư hạch lymphô, gặp nhiều ở các nước châu Á, châu Phi. Virus viêm gan B là nguyên nhân gây ung thư gan nguyên phát. Virus gây u nhú ở người (HPV) là nguyên nhân gây đến 70% ung thư cổ tử cung ở phụ nữ.

Virus này lây truyền qua đường tình dục, có tỷ lệ mắc cao ở những phụ nữ có quan hệ tình dục sớm hoặc có nhiều bạn tình. Vi khuẩn Helicobacter Pylory (HP) là loại vi khuẩn có vai trò quan trọng trong gây viêm loét dạ dày-tá tràng và ung thư dạ dày. Đây cũng là một loại ung thư khá phổ biến ở Việt Nam và một số nước châu Á.

Ngoài ra còn có một số yếu tố nguy cơ khác như: tuổi (nhiều loại ung thư tỷ lệ mắc tăng nhanh sau tuổi 40); giới tính; gen di truyền; béo phì. Tổ chức Nghiên cứu ung thư quốc tế (IARC) kết luận rằng có những bằng chứng rõ ràng cho thấy việc giữ cân nặng hợp lý là một biện pháp phòng ngừa hữu hiệu nhiều loại ung thư khác nhau, như ung thư tuyến thực quản, tâm vị, đại trực tràng, gan, nội mạc tử cung, buồng trứng, túi mật, tụy, tuyến giáp và ung thư vú ở phụ nữ mãn kinh, đa u tủy.

Phòng ngừa ung thư

Chỉ cần thực hiện các biện pháp này chúng ta có thể phòng ngừa trên 50% ung thư: Không hút thuốc lá, thuốc lào và tránh hút thuốc thụ động. Có chế độ dinh dưỡng hợp lý, ăn nhiều rau xanh, hoa quả tươi, hạn chế ăn mỡ động vật, đồ ăn rán (chiên) quá cháy, không ăn thực phẩm mốc, bị ô nhiễm thuốc trừ sâu, thuốc tăng trọng, phẩm màu, hóa chất bảo quản. Hạn chế sử dụng rượu bia. Sinh đẻ kế hoạch và tình dục an toàn. Tiêm vắc xin phòng viêm gan B, vắc xin HPV.

Tránh tia nắng gắt, dùng kem chống nắng khi lao động ngoài trời. Thực hiện tốt các biện pháp an toàn lao động, phòng bệnh ung thư nghề nghiệp do môi trường độc hại như: an toàn phóng xạ, bụi phổi amiang, ô nhiễm hóa chất… Luyện tập thể dục thể thao, tăng cường sức đề kháng, tăng cường hệ miễn dịch để cơ thể có khả năng chủ động phòng chống ung thư và nhiều bệnh tật khác.

BS Nguyễn Văn Tiến, Trưởng khoa Ngoại 1, Bệnh viện Ung bướu TPHCM

Theo SGGP