Nhìn lại vụ không kích trả đũa có tính toán của Israel

Cuối tuần qua, Israel đã không kích các mục tiêu ở Iran để trả đũa vụ Iran phóng hơn 180 tên lửa tấn công Israel hồi đầu tháng 10.

Trái với lo lắng của dư luận, vụ không kích dường như không khiến Trung Đông leo thang căng thẳng, ít nhất là cho tới bây giờ, nhưng tình hình vẫn tiềm ẩn một số rủi ro nhất định và tùy thuộc vào động thái tiếp theo của các bên.

Đòn tấn công của Israel

Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu phát biểu trong cuộc họp báo ở Jerusalem. Ảnh: THX/TTXVN

Rạng sáng 26/10, truyền thông Iran cho biết có nhiều tiếng nổ lớn ở phía Tây thủ đô Tehran, nhưng tình hình ở Tehran và hoạt động tại các sân bay ở thủ đô vẫn bình thường. Không có vụ nổ hay đám cháy nào xảy ra tại nhà máy lọc dầu lớn ở Tehran.

Sau khi kết thúc cuộc tấn công, quân đội Israel đã ra tuyên bố chính thức, xác nhận họ thực hiện các cuộc tấn công chính xác nhằm vào các mục tiêu quân sự ở Iran. Theo tuyên bố, đây là động thái đáp trả sau nhiều tháng bị Iran tấn công liên tục. Một quan chức Israel nói rằng nước này không tấn công các cơ sở hạt nhân hay các mỏ dầu của Iran mà chỉ tập trung vào các mục tiêu quân sự.

Cụ thể, các máy bay chiến đấu đã tấn công các cơ sở sản xuất tên lửa mà Israel cho rằng đã được sử dụng để sản xuất tên lửa mà Iran bắn vào Israel trong năm qua. Quân đội Israel cũng đã tấn công các khẩu đội tên lửa đất đối không và các hệ thống phòng không bổ sung của Iran. Israel đã sử dụng hơn 100 chiến đấu cơ, trong đó có cả tiêm kích tàng hình F-35.

Trong bài phát biểu ngày 27/10, Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu tuyên bố cuộc không kích của nước này vào Iran là chính xác và mạnh mẽ, đạt mọi mục tiêu đề ra.

Trong khi đó, ngày 28/10, trong cuộc thảo luận căng thẳng tại Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc, Đại sứ Israel tại Liên hợp quốc Danny Danon khẳng định nước này đã tự vệ sau các cuộc tấn công hàng loạt bằng tên lửa ngày 1/10 của Iran. Theo ông, hành động của Iran đe dọa ổn định khu vực, an ninh toàn cầu và ổn định kinh tế. Đại sứ Israel kêu gọi trừng phạt Iran và đặc biệt nhấn mạnh cần ngăn chặn Iran phát triển vũ khí hạt nhân bất chấp việc Iran luôn khẳng định chương trình hạt nhân của nước này mang mục đích dân sự.

Theo đánh giá của các chuyên gia, các cuộc tấn công có thể đã giáng một đòn nghiêm trọng vào khả năng của Iran trong việc duy trì và phát triển kho vũ khí tên lửa đạn đạo, đặc biệt là những tên lửa sử dụng nhiên liệu rắn tầm xa. Đây có thể là đòn tấn công có tác động lâu dài đến khả năng phát triển tên lửa của Iran. Một trong những thiệt hại đáng kể nhất là 12 máy trộn – thiết bị then chốt trong sản xuất nhiên liệu rắn cho tên lửa đạn đạo tầm xa. Mỗi máy trộn này có giá trị ước tính khoảng 2 triệu USD và khoảng 20 máy đã bị phá hủy trong cuộc tấn công của Israel.

Theo phân tích của ông Decker Eveleth, nhà nghiên cứu tại tổ chức nghiên cứu và phân tích độc lập CNA (Mỹ), sau cuộc tấn công của Israel, Iran có thể gặp nhiều khó khăn trong sản xuất tên lửa và khả năng sản xuất tên lửa hàng loạt có thể bị gián đoạn ít nhất trong hai năm tới. Điều này có thể làm suy yếu năng lực tấn công của Iran trong trường hợp xảy ra xung đột quân sự lớn với Israel.

Phản ứng của Iran

Sau vụ tấn công của Israel, hàng loạt quan chức ở Iran đã lên tiếng mạnh mẽ.

Đại giáo chủ Iran Ali Khamenei phát biểu tại Tehran. Ảnh: IRNA/TTXVN

Ngày 27/10, Đại giáo chủ Ali Khamenei tuyên bố: “Cách thức thể hiện sức mạnh sẽ do các quan chức Iran quyết định và Iran sẽ thực hiện những gì có lợi nhất cho người dân và đất nước”. Theo ông, không nên đánh giá quá thấp hay phóng đại các cuộc tấn công của Israel, đồng thời coi các cuộc tấn công của Israel nhằm vào các mục tiêu tại 3 tỉnh của Iran là một tính toán sai lầm.

Cùng ngày, trong tuyên bố đăng trên trang web quan hệ công chúng của quân đội Iran, Bộ Tổng tham mưu Lực lượng vũ trang Iran khẳng định Iran có quyền đáp trả hợp pháp và chính đáng.

Tổng thống Iran Masoud Pezeshkian cũng tuyên bố rằng nước này sẽ có phản ứng thích đáng đối với hành vi của Israel. Theo thông cáo đăng trên trang web của Văn phòng Tổng thống Iran, ông Pezeshkian nêu rõ: “Chúng tôi không muốn chiến tranh song sẽ bảo vệ các quyền của người dân và đất nước chúng tôi”. Tổng thống Iran cho rằng nếu những hành động của Israel vẫn tiếp tục thì căng thẳng sẽ lan rộng ở khu vực Tây Á.

Mới đây nhất, tại cuộc họp của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc ngày 28/10 được triệu tập theo yêu cầu của Tehran, Đại sứ Iran tại Liên hợp quốc Amir Saeid Iravani tuyên bố vụ tấn công của Israel là hành động tiếp tục gây bất ổn cho toàn bộ khu vực. Ông cáo buộc Israel vi phạm luật pháp quốc tế và kêu gọi Liên hợp quốc cần lên án các hành động quân sự của Israel ở các vùng lãnh thổ của Palestine, Liban, Syria và Yemen. Đại sứ Amir Saeid Iravani nhắc lại lời cảnh báo trả đũa của Iran sau các cuộc oanh kích cuối tuần của Israel, nhưng cũng cho biết quan điểm của Tehran là ủng hộ giải pháp ngoại giao.

Dự báo động thái tiếp theo của hai bên

Khói lửa bốc lên sau loạt tiếng nổ ở phía Tây thủ đô Tehran (Iran) rạng sáng 26/10/2024. Ảnh: Jerusalem Post/TTXVN

Theo trang asiatimes.com, phạm vi cuộc tấn công có phần hạn chế và không tấn công vào cơ sở hạt nhân cũng như dầu mỏ của Iran cho thấy cuộc không kích được tính toán cẩn thận, đủ để gửi một thông điệp mạnh mẽ tới nhà lãnh đạo tối cao cùng các chỉ huy quân sự Iran. Về bản chất, Israel gửi đi tín hiệu rằng họ có khả năng tấn công khu vực trung tâm Iran và vẫn đang kiềm chế tấn công toàn diện mà có thể gây tổn hại thêm cho nền kinh tế vốn đang mong manh của quốc gia này. Những dấu hiệu ban đầu cho thấy Israel đã thành công khi buộc Iran để lộ những điểm yếu về an ninh tổng thể. Israel có thể khai thác thêm những điểm yếu này để nhằm vào các mục tiêu quan trọng khác, như các cơ sở sản xuất dầu khí hoặc thậm chí là các hạ tầng điện hạt nhân, nếu Iran hoặc các đối tác của nước này chọn cách trả đũa.

Tuyên bố từ các nhà lãnh đạo Iran cũng cho thấy các cuộc tấn công không quá nghiêm trọng. Bộ Ngoại giao Iran nói rằng nước này có quyền và nghĩa vụ tự vệ và mô tả cuộc tấn công của Israel là hành động vi phạm luật pháp quốc tế. Tuy nhiên, bộ này cũng cho biết Tehran nhận thức được trách nhiệm của mình đối với hòa bình và an ninh khu vực. Bình luận này cho thấy có thể Iran chưa tính đến việc trả đũa ngay lập tức hoặc không muốn leo thang căng thẳng.

Iran nhận thức rõ tác động nếu leo thang căng thẳng và nguy cơ bị Mỹ áp đặt thêm trừng phạt đối với nền kinh tế vốn đang khó khăn, do đó, nước này có thể tính toán rằng sẽ là khôn ngoan hơn nếu vẫn chỉ đối đầu ngầm với Israel, thay vì xung đột trực diện.

Ông Yoel Guzansky, nhà nghiên cứu cấp cao tại Viện Nghiên cứu An ninh Quốc gia (một tổ chức tư vấn ở Tel Aviv), dự báo: “Hai bên có thể khép lại đợt xung đột này và có thể chúng ta sẽ không thấy Iran trả đũa nữa hoặc nếu có thì quy mô sẽ nhỏ”.

Còn theo ông Yaniv Voller, giảng viên cao cấp về Chính trị Trung Đông tại Đại học Kent (Anh), nếu Iran lựa chọn đáp trả, họ có thể sử dụng các lực lượng thân Iran mà tránh ra mặt trực tiếp để bảo vệ cơ sở hạt nhân của mình. Ông nói: “Chúng ta phải nhớ rằng mục tiêu cuối cùng của Israel là chấm dứt chương trình hạt nhân của Iran và nếu Iran trả đũa thì họ sẽ tạo cơ hội để Israel tiếp tục theo đuổi mục tiêu này”. Ông Voller nhận định Iran có thể cảm thấy ngần ngại đáp trả trực tiếp vì thực tế cho thấy Israel có khả năng tiếp cận các mục tiêu nhạy cảm của Iran.

Về phía Israel, sau khi nhắm vào các căn cứ quân sự của Iran thì nước này sẽ tiến hành thêm các cuộc không kích khác nếu Iran leo thang xung đột.

Bà Ellie Geranmayeh, Phó giám đốc chương trình Trung Đông và Bắc Phi tại Hội đồng Đối ngoại châu Âu, nhận định rằng không nên loại trừ khả năng Israel sẽ tiếp tục tấn công, đặc biệt là sau cuộc bầu cử Mỹ vào tháng 11. Bà Geranmayeh nói: “Iran và khu vực sẽ thở phào nhẹ nhõm khi Mỹ đã kiềm chế được Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu Netanyahu vào lúc này. Nhưng điều lo ngại là sự kiềm chế này chỉ là tạm thời cho đến cuộc bầu cử Mỹ. Giai đoạn chuyển tiếp sắp tới có thể là thời điểm mà chúng ta chứng kiến Israel tấn công trở lại bên trong Iran, coi đây là cơ hội vàng để làm suy yếu thêm khả năng của Iran”.

Dù vậy, tin tốt vẫn là các lãnh đạo Iran, Israel và Mỹ biết rằng leo thang xung đột sẽ không có lợi cho ai.