Người bị rắn độc cắn gia tăng trong mùa hè: Phòng tránh, sơ cứu thế nào?

Mùa hè là mùa sinh sôi phát triển của rắn nên số bệnh nhân phải nhập viện do rắn độc cắn cũng tăng lên đáng kể với các mức độ nặng – nhẹ khác nhau.

Bệnh nhân bị rắn cắn tăng trong mùa hè

Trung tâm Chống độc – Bệnh viện Bạch Mai đang điều trị cho bệnh nhân Nguyễn Thị H. (45 tuổi, Quảng Xương, Thanh Hóa) bị rắn cạp nia cắn.

Người nhà bệnh nhân cho biết, chiều ngày 30/6 bệnh nhân đi làm đồng và 10h tối cùng 3 người trong gia đình ngủ dưới đất. Đến 4h sáng ngày 1/7 bệnh nhân tỉnh dậy phát hiện đau cơ, sụp mi, nuốt khó, nói ngọng, tê yếu tay chân (đi phải có người dìu).

Ngay lập tức, bệnh nhân được gia đình đưa tới Bệnh viện Đa khoa Hợp Lực, đến 7h sáng xuất hiện suy hô hấp, liệt tứ chi. Bệnh nhân được đặt ống nội khí quản, thở máy và chuyển lên Trung tâm tâm Chống độc – Bệnh viện Bạch Mai.

Một bệnh nhân bị rắn độc cắn được cấp cứu tại Trung tâm Chống độc – Bệnh viện Bạch Mai

Bác sĩ Phan Thị Thu Hương – Trung tâm Chống độc – Bệnh viện Bạch Mai cho biết bệnh nhân nhập viện trong tình trạng suy hô hấp, liệt cơ, rối loạn điện giải, phải thở máy, hồi sức tích cực. Bệnh nhân được chẩn đoán theo dõi rắn cạp nia cắn.

Sau 5 ngày điều trị tích cực, tình trạng liệt cơ của bệnh nhân có cải thiện, tuy nhiên phải cần 1 tuần nữa thì mới đánh giá được mức độ hồi phục của bệnh nhân. Nếu không được chẩn đoán và điều trị sớm thì nguy cơ tử vong của bệnh nhân này là rất lớn.

Đáng lưu ý, lúc đầu gia đình không biết bệnh nhân bị rắn cắn khi nào và loại rắn gì vì không nhìn thấy con rắn và vết cắn trên người bệnh nhân. Chỉ đến khi tới Trung tâm Chống độc, được các bác sĩ giải thích, phân tích, gia đình mới biết bệnh nhân bị rắn cạp nia cắn.

Một trường hợp khác là bệnh nhân Vũ Thị H (26 tuổi, ở Sông Công, Thái Nguyên) bị rắn lục cắn vào buổi tối khi đi ra sau nhà. Sau khi bị rắn cắn, bệnh nhân thấy buốt và sưng đau. Sau đó, từ bàn chân, mu bàn chân đến đùi bên trái bị đau, sưng nề, bầm tím, rối loạn đông máu nặng.

Bệnh nhân được sử dụng huyết thanh kháng nọc rắn lục. Sau 3 ngày điều trị, chân trái của bệnh nhân đã đỡ buốt và nhức, chỉ còn sưng và bầm tím. Xung quanh nhà là rừng nhưng chị H. cũng chưa bao giờ nghĩ sẽ bị rắn lục cắn nên có phần chủ quan.

TS.BS Nguyễn Trung Nguyên – Giám đốc Trung tâm Chống độc (Bệnh viện Bạch Mai) cho biết, ở Việt Nam bị rắn độc cắn là một trong những tai nạn thương tích phổ biến. Đặc biệt, số bệnh nhân phải nhập viện do rắn cắn xảy ra nhiều nhất từ tháng 4 đến tháng 11 là mùa sinh sôi, phát triển của rắn độc.

Tại Trung tâm Chống độc, rắn cắn là một trong những ngộ độc hàng đầu khi trung bình, mỗi ngày tiếp nhận từ 3 – 5 bệnh nhân bị rắn cắn phải nhập viện với các mức độ nặng nhẹ khác nhau.

Chân bệnh nhân bị rắn lục cắn, sưng nề, bầm tím.

Giám đốc Trung tâm Chống độc – Bệnh viện Bạch Mai khuyến cáo, hiện Việt Nam có rất nhiều loại rắn độc và mỗi loại lại có cơ chế gây độc khác nhau nên tùy theo loại rắn độc để có biện pháp sơ cứu cũng như hướng điều trị khác nhau.

Cũng theo TS. BS Nguyễn Trung Nguyên, sai lầm lớn nhất của những bệnh nhân khi bị rắn cắn là cứ loay hoay ở nhà áp dụng kinh nghiệm dân gian để sơ cứu, chỉ đến khi có các biểu hiện của suy hô hấp (tím tái, co cơ, khó thở…) thì mới đưa bệnh nhân đến các cơ sở y tế.

Cách phòng tránh rắn độc cắn

Thông thường rắn khá sợ người nên sẽ bỏ đi nếu thấy có người đến gần và chỉ cắn khi cảm thấy bị đe dọa. Do đó, có thể tránh bị rắn cắn bằng một số cách như:

- Tránh bắt hay chọc phá rắn.

- Mang ủng, quần dày và găng tay nếu tới những nơi có thể có rắn.

- Nếu thấy rắn trong tự nhiên, bạn hãy để rắn tự đi chứ không nên chọc phá hay bắt.

- Tránh tới những nơi có thể có rắn như những khu vực có cỏ cao, bụi cây um tùm hoặc hang hốc có nhiều gạch đá, lâu không có người đi tới.

Mùa hè là mùa sinh sản của rắn nên số bệnh nhân phải nhập viện do rắn cắn cũng tăng lên đáng kể (Ảnh: Thúy Ngà).

Các chuyên gia cũng khuyến cáo người dân không sử dụng các biện pháp sau: Cố gắng hút nọc độc của rắn; chích rạch, châm chọc tại vùng vết cắn; Gây điện giật, chườm đá, sử dụng “hòn đá chữa rắn cắn”; Sử dụng các loại thuốc dân gian, cổ truyền, chữa bằng mẹo; Cố gắng bắt hoặc giết rắn…..bởi tất cả các biện pháp trên đều không mang lại hiệu quả mong muốn và chưa có cơ sở khoa học chứng minh.

Các bước sơ cứu nên làm khi bị rắn cắn

Giám đốc Trung tâm Chống độc – Bệnh viện Bạch Mai cho biết, sau khi bị rắn độc cắn cần nhanh chóng sơ cứu đúng cách với mục đích làm cho nọc độc của rắn từ vết cắn xâm nhập vào trong cơ thể chậm hơn và ít hơn. Sau đó nhanh chóng đưa bệnh nhân đến cơ sở y tế có điều kiện điều trị thực sự (ví dụ cấp cứu hô hấp, tim mạch tốt hoặc có huyết thanh kháng nọc rắn đặc hiệu) để được xử lý kịp thời.

Khi phát hiện người bị rắn độc cắn cần:

- Động viên bệnh nhân yên tâm, đỡ lo lắng;

- Không để bệnh nhân tự đi lại;

- Bất động chân, tay bị cắn bằng nẹp (vì vận động làm cho nọc độc xâm nhập vào trong cơ thể nhanh hơn);

- Áp dụng biện pháp băng ép bất động với một số loại rắn hổ (rắn cạp nong, cạp nia, hổ mang chúa, rắn biển và một số giống rắn hổ mang thường;

- Vận chuyển bệnh nhân bằng phương tiện đến cơ sở y tế đồng thời duy trì băng ép, bất động;

- Nếu bệnh nhân khó thở thì hô hấp nhân tạo (hà hơi thổi ngạt hoặc bằng phương tiện y tế có tại chỗ như bóp bóng, máy thở xách tay,..).