Biến đổi khí hậu làm thay đổi quy luật bùng phát, lây lan của bệnh truyền nhiễm

Biến đổi khí hậu đang làm thay đổi đáng kể quy luật bùng phát và lây lan của nhiều bệnh truyền nhiễm , đồng thời thúc đẩy sự xuất hiện của các mầm bệnh mới, gây áp lực nghiêm trọng lên hệ thống y tế.

Tại hội thảo khoa học quốc gia “Bệnh truyền nhiễm trong bối cảnh biến đổi khí hậu: Vấn đề và giải pháp” tổ chức vừa qua tại TP.Huế, hàng trăm chuyên gia trong và ngoài nước đã cùng thảo luận về các thách thức cấp bách và đề xuất các giải pháp ứng phó hiệu quả.

Nhiệt độ trung bình toàn cầu tăng lên không chỉ gây ra những thay đổi về thời tiết mà còn kéo theo hàng loạt vấn đề y tế đáng lo ngại.

Việt Nam là một trong những quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề nhất bởi biến đổi khí hậu. Các yếu tố như nhiệt độ tăng cao, mưa lũ kéo dài, nước biển dâng và thời tiết cực đoan không chỉ gây thiệt hại về kinh tế mà còn ảnh hưởng trực tiếp tới sức khỏe cộng đồng.

Theo các chuyên gia, sự biến đổi của khí hậu đã và đang làm gia tăng nguy cơ bùng phát của nhiều bệnh truyền nhiễm như sốt xuất huyết , tay chân miệng , tiêu chảy , đồng thời khiến các bệnh không lây như tim mạch , hô hấp , rối loạn tâm thần trở nên trầm trọng hơn. Để ứng phó hiệu quả, ông cho rằng cần có một chiến lược toàn diện kết hợp cải cách y tế, hợp tác quốc tế và nâng cao nhận thức cộng đồng.

Chuyên gia cũng cảnh báo rằng biến đổi khí hậu đang tạo điều kiện cho cả bệnh truyền nhiễm mới nổi và tái xuất hiện, đặc biệt là các bệnh truyền qua véc-tơ như sốt xuất huyết đang có xu hướng bùng phát theo chu kỳ ngắn hơn, với diễn biến phức tạp hơn. Trong khi đó, các bệnh lây qua đường nước như tả, thương hàn, viêm gan A cũng gia tăng vào mùa mưa lũ, làm trầm trọng thêm gánh nặng cho y tế cộng đồng.

Đáng chú ý, PGS.TS Hồ Văn Hoàng từ Viện Sốt rét – Ký sinh trùng – Côn trùng Quy Nhơn cho biết, sự xuất hiện trở lại của ký sinh trùng Plasmodium malariae, một tác nhân sốt rét hiếm gặp, đang đe dọa tiến trình loại trừ sốt rét tại Việt Nam.

Bên cạnh đó, mối đe dọa từ các bệnh lây truyền từ động vật sang người như cúm gia cầm, liên cầu lợn, dại… cũng được dự báo sẽ tăng mạnh do sự thay đổi trong tương tác giữa động vật hoang dã và vật nuôi dưới tác động của khí hậu mới. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết phải thay đổi cách tiếp cận trong kiểm soát dịch bệnh.

Chiến lược “Một sức khỏe” (One Health) được các chuyên gia đồng thuận là phương pháp tiếp cận bền vững, hiệu quả trong bối cảnh hiện nay. GS-TS.Võ Văn Thắng, Chủ tịch Hội Y tế công cộng và Y học dự phòng TP.Huế, nhấn mạnh rằng khoảng 65-70% các bệnh truyền nhiễm ở người có nguồn gốc từ động vật, do đó cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các ngành y tế, nông nghiệp và môi trường nhằm kiểm soát từ gốc các mối nguy.

Ông đề xuất các giải pháp như quản lý sức khỏe vật nuôi, nâng cao an toàn sinh học trong chăn nuôi, đồng thời giám sát chặt mầm bệnh trong môi trường như đất, nước và không khí.

PGS-TS.Phạm Ngọc Khái, Chủ tịch Hội Dinh dưỡng Việt Nam cũng nhấn mạnh vai trò của dinh dưỡng trong phòng chống dịch bệnh. Ông khuyến cáo cần xây dựng thực đơn khoa học giúp tăng cường miễn dịch, đặc biệt với người mắc hội chứng chuyển hóa.

Nguyên tắc gồm giảm chất béo theo chỉ số BMI, đảm bảo đủ protein từ cả động vật và thực vật, sử dụng ngũ cốc nguyên hạt thay cho tinh bột tinh chế, bổ sung đầy đủ vitamin và chất xơ từ rau củ.

Ngoài ra, ông cũng khuyên dùng các loại rau thơm và gia vị tự nhiên như gừng, nghệ, sả, tỏi để tăng sức đề kháng và kháng khuẩn. Một điểm quan trọng khác là chia nhỏ bữa ăn trong ngày nhằm giảm áp lực cho hệ tiêu hóa, đồng thời uống đủ nước, đặc biệt là nước khoáng kiềm thiên nhiên giúp trung hòa axit và hỗ trợ giải độc.

Trong khuôn khổ hội thảo, gian hàng giới thiệu sản phẩm nước khoáng kiềm thiên nhiên Vikoda đã thu hút sự quan tâm đặc biệt. Với nguồn khoáng sạch từ Đảnh Thạnh và các chỉ số khoáng chất đạt tiêu chuẩn như pH 9.0, TDS từ 100-400 mg/l, Vikoda được đánh giá là một lựa chọn lành mạnh giúp hỗ trợ thải độc, bổ sung vi lượng và trung hòa axit, đồng thời hỗ trợ chống oxy hóa hiệu quả.

Theo các chuyên gia y tế, biến đổi khí hậu không còn là nguy cơ xa vời mà đang tác động hiện hữu đến sức khỏe con người mỗi ngày. Để bảo vệ cộng đồng một cách bền vững, đòi hỏi sự chung tay của các ngành, từ y tế, nông nghiệp đến môi trường, cùng với thay đổi trong nhận thức và lối sống của mỗi cá nhân.

Biến đổi khí hậu đang trở thành một trong những mối đe dọa nghiêm trọng nhất đối với cuộc sống con người trong thế kỷ 21. Các hiện tượng như sự nóng lên toàn cầu, mực nước biển dâng, bão lũ và các sự kiện khí hậu cực đoan đang ngày càng gia tăng cả về tần suất lẫn mức độ, gây ảnh hưởng sâu rộng đến môi trường sống và sức khỏe cộng đồng.

Nhiệt độ trung bình toàn cầu tăng lên không chỉ gây ra những thay đổi về thời tiết mà còn kéo theo hàng loạt vấn đề y tế đáng lo ngại. Sự gia tăng các ca bệnh liên quan đến sốc nhiệt, đột quỵ, các bệnh tim mạch và hô hấp là minh chứng rõ ràng cho mối liên hệ giữa nhiệt độ và sức khỏe.

Nhiệt độ cao cũng làm gia tăng ô nhiễm không khí và ô nhiễm nguồn nước, dẫn đến nhiều hệ lụy sức khỏe dài hạn cho con người, đặc biệt tại các khu đô thị đông dân hoặc khu vực thiếu thốn cơ sở hạ tầng.

Đáng chú ý, các hiện tượng thời tiết cực đoan như sóng nhiệt, lũ lụt và bão mạnh không chỉ tàn phá tài sản mà còn trực tiếp gây thương tích, tổn thương tâm lý và làm lây lan các bệnh truyền nhiễm qua trung gian như muỗi, chuột, cũng như các bệnh lây qua nước và thực phẩm.

Những thay đổi về lượng mưa và khí hậu còn có thể khiến tình trạng suy dinh dưỡng trầm trọng hơn, đặc biệt tại các khu vực nông thôn và vùng sâu vùng xa.

Trong các điều kiện khí hậu cực đoan, sóng nhiệt được xem là mối đe dọa hàng đầu đối với sức khỏe. Khi tiếp xúc lâu dài với nhiệt độ cao, con người dễ gặp các triệu chứng như chuột rút, kiệt sức do nhiệt, ngất xỉu, và nghiêm trọng hơn là sốc nhiệt, một tình trạng nguy hiểm có thể dẫn đến co giật, mê sảng, hôn mê và tử vong nếu không được xử lý kịp thời.

Ngay cả khi không tử vong, người bị sốc nhiệt cũng có thể phải đối mặt với các vấn đề sức khỏe kéo dài, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống.

Không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe cá nhân, sóng nhiệt còn đe dọa đến an toàn lao động, đặc biệt đối với những người làm việc trong môi trường nhiệt độ và độ ẩm cao như công nhân xây dựng, nông dân, người làm việc ngoài trời hoặc trong các khu vực không có hệ thống làm mát.

Nguy cơ suy giảm thể lực, giảm hiệu suất lao động và tăng tai nạn nghề nghiệp là rất lớn. Ngay cả những người đã quen sống ở vùng khí hậu nóng ẩm cũng không miễn nhiễm trước tác động nguy hiểm của sóng nhiệt.

Ở chiều ngược lại, các đợt không khí lạnh khắc nghiệt cũng gây ảnh hưởng không nhỏ, nhất là đối với người già, người nghèo, công nhân lao động ngoài trời và người vô gia cư.

Những đợt rét đậm, rét hại có thể dẫn đến tình trạng hạ thân nhiệt, cước tay chân, và làm trầm trọng thêm các bệnh mãn tính như bệnh hô hấp, tim mạch. Tại các khu vực miền núi hoặc nông thôn nơi cơ sở y tế còn hạn chế, hậu quả của các đợt lạnh kéo dài thậm chí có thể trở nên rất nghiêm trọng.

Việt Nam là một trong những quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề nhất bởi thiên tai và biến đổi khí hậu. Bão và lũ lụt là hai hiện tượng xảy ra thường xuyên, đặc biệt trong mùa mưa bão kéo dài từ tháng 5 đến tháng 11 hàng năm.

Các tỉnh ven biển thường là khu vực chịu tổn thất lớn nhất khi bão đổ bộ, gây sập nhà cửa, phá hủy hạ tầng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống người dân.

Không những thế, hậu quả sau bão và lũ lụt, bao gồm nước bị ô nhiễm, dịch bệnh phát sinh, thiếu lương thực và nước sạch càng khiến người dân dễ mắc bệnh, đặc biệt là trẻ em và người già.

Biến đổi khí hậu không còn là vấn đề của tương lai mà đã và đang ảnh hưởng đến sức khỏe con người ngay trong hiện tại. Việc tăng cường nhận thức cộng đồng, xây dựng hệ thống cảnh báo sớm, nâng cao năng lực ứng phó của ngành y tế và phát triển các chính sách thích ứng với biến đổi khí hậu là những việc làm cấp thiết. Bảo vệ môi trường không chỉ là bảo vệ hành tinh, mà còn là bảo vệ sức khỏe, sự sống và tương lai của chính chúng ta.