Kỳ 1: Bi kịch trong tâm hồn trẻ

Ở độ tuổi mới lớn, tâm sinh lý chưa ổn định, các em HS rất cần sự quan tâm, giúp đỡ của người lớn để phát triển toàn diện.

Vậy nhưng, nhiều bậc cha mẹ mải làm ăn, không có thời gian quan tâm, chia sẻ, khiến trẻ không được định hướng, tháo gỡ kịp thời những khúc mắc trong cuộc sống. Trong phút bồng bột, các em đã tìm đến các giải pháp tiêu cực, dẫn đến nhiều vụ việc đau lòng đã xảy ra…

Công tác chăm sóc sức khỏe cho HS trong nhà trường không chỉ quan tâm mặt thể chất mà còn cần chú trọng mặt tâm lý, tinh thần cho các em. Trong ảnh: Nhân viên Trung tâm Y tế huyện Châu Đức tư vấn sức khỏe cho HS tại Trường TH Lê Hồng Phong (huyện Châu Đức). Ảnh: HOÀNG HƯỜNG

VÌ ĐÂU NÊN NỖI?

Cách đây không lâu, một HS lớp 8 ở TP. Vũng Tàu đã nhảy lầu dẫn đến chấn thương nặng, phải nhập viện cấp cứu. Theo thông tin từ nhà trường, sự việc xảy ra trong tiết Toán, HS này đã ra ngoài và bất ngờ nhảy xuống từ tầng 2. Phát hiện sự việc, giáo viên chủ nhiệm nhanh chóng đưa em đi cấp cứu và thông báo cho gia đình. Vụ việc đang được các cơ quan chức năng làm rõ nguyên nhân. Nhà trường, bạn bè và lãnh đạo ngành GD-ĐT cũng đã đến thăm hỏi, động viên em sớm ổn định sức khỏe, tinh thần để trở lại trường.

Theo bác sĩ Võ Quốc, Trưởng Khoa Khám bệnh, Bệnh viện Tâm thần tỉnh, những trường hợp trẻ có hành động tự làm tổn thương bản thân như trên thường do trẻ mắc chứng rối loạn tâm lý tuổi học đường. Có thể trẻ đã có những rối loạn lo âu từ trước nhưng gia đình không biết.

Hành động tự gây tổn thương cho mình của trẻ giống như “giọt nước tràn ly”. Bác sĩ Quốc phân tích, rối loạn lo âu ở trẻ ban đầu là những lo lắng tự phát kéo dài, có thể do những biến cố gia đình như ba mẹ ly dị, mất mát trong gia đình, hay áp lực học tập, sang chấn tâm lý từ chính môi trường học tập và cuộc sống của các em… Điều đó làm cản trở về mặt giao tiếp xã hội của trẻ, gián đoạn khả năng hoạt động của trẻ ở nhà, ở trường hoặc trong các tình huống xã hội khác.

Bác sĩ Quốc cho hay, bệnh viện từng tiếp nhận nhiều trường hợp trẻ bị rối loạn lo âu. Phần lớn các trường hợp khi được đưa đến khám đều đã ở giai đoạn vừa và nặng, việc điều trị rất khó khăn, tỷ lệ phục hồi thấp. Đơn cử, một HS ở tuổi THCS bị rối loạn lo âu khá nặng với những triệu chứng dễ kích động, mất ngủ, không muốn giao tiếp. Trước đó, em đã chịu cú sốc do ba mẹ ly dị, em phải ở với ba.

Quãng thời gian ở với ba, do buồn chán, em bỏ bê học hành và thường xuyên bị ba la mắng. Sau đó, em trốn học, bỏ nhà đi. Mẹ em biết tin đã đi tìm và đưa em về nuôi. “Khi ở cùng, người mẹ mới phát hiện em có dấu hiệu bất thường nên đã đưa đi khám. Trường hợp này phải kết hợp thuốc và trị liệu tâm lý trong thời gian dài mới có hy vọng phục hồi”, bác sĩ Quốc chia sẻ.

CẦN PHÁT HIỆN VÀ ĐIỀU TRỊ SỚM

Theo bác sĩ Quốc, đặc điểm rối loạn tâm lý học đường thường gặp gồm rối loạn lo âu và rối loạn tăng động, giảm chú ý. Rối loạn lo âu thường tập trung nhiều ở độ tuổi THCS, THPT, nặng hơn là trầm cảm trẻ em. Khi bị rối loạn, trẻ hay có những biểu hiện như chán học, không tập trung (hay nói chuyện, nghịch quá mức trong lớp…), thích ở một mình, không muốn giao tiếp, liên tục than phiền về bản thân… Về sức khỏe, trẻ thường hay đau đầu, đau bụng. Ở giai đoạn nặng hơn, trẻ bỏ ăn, từ chối tiếp xúc, mất ngủ, dễ kích động… Nếu những vấn đề tâm lý trên không được giải quyết, trẻ dễ có những hành vi đáng tiếc.

Kêt qua nghiên cưu đê tai câp tinh vê sưc khoe tâm ly, tâm thân HS cấp THCS trên đia ban tinh trong năm 2017 cua Thac si Nguyên Văn Hông (Trương CĐ Sư phạm BR-VT) cho thây, hơn 19% HS THCS đươc điêu tra co biêu hiên rôi loan vê sưc khoe tâm thân, hơn 13% HS co biêu hiên trâm cam va 13% HS co biêu hiên rôi loan lo âu, lêch lac vê cam xuc va hanh vi, rôi loan ưng xư, xung đôt bao lưc… Những con số này cho thấy, trẻ ở độ tuổi THCS gặp những rối loạn về tâm lý là khá phổ biến.

Bác sĩ Quốc cho rằng, do tác động của môi trường xung quanh, trẻ em ngày nay phát triển về mặt tâm sinh lý sớm hơn. Trẻ cũng chịu nhiều áp lực trong học tập, xung đột gia đình nhiều hơn. Những điều này khiến trẻ dễ bị rối loạn sức khỏe tâm lý và có xu hướng ngày càng gia tăng. Tuy nhiên, nếu được phát hiện sớm và điều chỉnh kịp thời, trẻ hoàn toàn có thể trở lại với cuộc sống bình thường.

Về góc độ tâm lý, thạc sĩ tâm lý Trần Thị Hương, Giám đốc Trung tâm tư vấn trị liệu Vũng Tàu (124-126 Lê Lợi, TP. Vũng Tàu) cho rằng, trẻ ở lứa tuổi THCS, tâm lý, sinh lý cơ thể nói chung chưa ổn định, rất dễ bị rối loạn, kích thích bởi môi trường. Tâm hồn trẻ mong manh, nhạy cảm, có những chuyện đối với người lớn là bình thường, không đáng quan tâm, nhưng với các em thì không còn là “chuyện nhỏ”. Mặt khác, cuộc sống bận rộn khiến ba mẹ dành ít thời gian quan tâm gần gũi con cái để hiểu được mong muốn, suy nghĩ của trẻ. Nhiều trường hợp thì quan tâm quá mức, lại mang tính áp đặt mọi thứ ba mẹ mong muốn lên con. Trẻ luôn phải cố gắng đạt kỳ vọng quá sức từ ba mẹ, thầy cô, khiến trẻ chịu những áp lực tâm lý dai dẳng.

Khi phát hiện trẻ có những biểu hiện tâm lý bất thường, nếu ba mẹ không thể giúp con giải quyết được thì nên cùng trẻ đến gặp chuyên gia tâm lý. Các chuyên gia sẽ đánh giá chính xác tình trạng tâm lý của trẻ xem có phải là khủng hoảng tâm lý lứa tuổi, hay rối loạn bệnh lý; từ đó sẽ có sự tham vấn, can thiệp phù hợp. Ngoài việc hỗ trợ cho trẻ, chuyên gia tâm lý còn hỗ trợ cho ba mẹ thay đổi nhận thức và cách ứng xử phù hợp với đặc tính của con mình.

Rối loạn tâm lý ở trẻ được can thiệp bằng 3 phương pháp: Tham vấn cá nhân (tư vấn riêng cho trẻ); tham vấn nhóm (tạo môi trường, nhóm tích cực để trẻ tham gia, hòa nhập trong đó); trị liệu bằng thuốc đối với trẻ đã có dấu hiệu bệnh lý rối loạn tâm thần. Ngoài ra, những liệu pháp massage giảm stress, âm nhạc, vũ điệu… hỗ trợ ổn định cảm xúc, trấn an tinh thần rất tốt cho trẻ.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới, 20% trẻ em và vị thành niên có rối loạn tâm thần, 50% khởi phát ở độ tuổi 14. Trầm cảm là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây bệnh tật và tàn tật ở trẻ vị thành niên. Tự tử là nguyên nhân thứ ba gây tử vong ở lứa tuổi 15-19. Năm 2019, Bệnh viện Nhi Trung ương thực hiện một cuộc khảo sát với 834 HS tại Hà Nội và 726 HS tại Hưng Yên. Kết quả cho thấy tỷ lệ trầm cảm với các mức độ khác nhau ở Hà Nội là 31% và Hưng Yên là gần 19%. Tỷ lệ HS Hà Nội bị stress là gần 39% và tại Hưng Yên là gần 22%. (Còn tiếp)