Israel xuống đồng ‘giải cứu’ nông dân

Lao động nước ngoài lũ lượt bỏ về nước, khiến hoa quả không có người thu hoạch, rau màu không ai chăm sóc.

Để giải quyết tình trạng thiếu hụt lao động trong ngành nông nghiệp, hàng nghìn người dân thành thị khắp nơi tại Israel đang tham gia phong trào “giải cứu” nông dân.

Thiếu hụt hàng chục nghìn lao động

Một trang trại trồng dâu tây bị bỏ hoang vì thiếu người làm.

Chiến tranh đang ảnh hưởng tới nguồn lực lao động của ngành sản xuất nông nghiệp tại Israel. Theo thống kê có khoảng 136.000 lao động nước ngoài đang làm việc tại đây, trong đó gần một nửa làm việc trong các ngành nghề liên quan đến sản xuất nông nghiệp và chế biến nông sản.

Ngoài ra, việc huy động trở lại khoảng 360.000 người là lực lượng quân nhân dự bị tham gia quân đội cũng là một yếu tố khiến thị trường lao động Israel trở nên khan hiếm. Trong số này không chỉ có lao động trong các lĩnh vực dịch vụ như du lịch, khách sạn, giao nhận mà còn có nhiều người là giám đốc công ty khởi nghiệp hoặc chủ trang trại.

Lao động nước ngoài chiếm khoảng 50% tổng nhân lực trong ngành nông nghiệp tại Israel. Vài ngày chiến sự bùng nổ, ước tính số lượng lao động trong lĩnh vực nông nghiệp đã giảm một nửa. Chỉ riêng Thái Lan đã có khoảng 23.000 lao động rời khỏi Israel do lo ngại an ninh, bên cạnh các quốc gia khác như Philippines, Trung Quốc, Ấn Độ, Sri Lanka… Đó còn chưa kể đến khoảng 18.000 lao động có giấy phép từ Dải Gaza và hàng chục nghìn lao động Palestine khác đến từ Bờ Tây cũng phải rời khỏi Israel sau khi nổ ra chiến tranh.

Hầu hết số này làm việc tại các trang trại nông nghiệp hoặc công trường xây dựng. Trước sức ép về việc thiếu lao động trong ngành nông nghiệp, tuần trước Bộ Nông nghiệp Israel đã phối hợp với Cơ quan Việc làm ban hành một cơ chế đặc biệt để kết nối các chủ trang trại với lao động nhàn rỗi. Phía chủ lao động sẽ đăng ký nhu cầu về số lượng người làm, mô tả tính chất công việc, địa điểm làm việc.

Về phía người lao động, mỗi người ngoài mức lương theo quy định còn được trợ cấp thêm 3.000 NIS (khoảng 800 USD)/tháng, tối thiểu trong vòng 2 tháng, và 4.000 NIS trong tháng thứ 3. Đối với các khu vực nằm trong vùng nguy hiểm gần biên giới, mức trợ cấp này sẽ được tăng gấp đôi.

Các tình nguyện viên giúp tỉa cành và treo dàn tại một trang trại cà chua.

Tổng Giám đốc điều hành (tương đương thứ trưởng thường trực) Bộ Nông nghiệp Oren Lavi nhấn mạnh: “Bên cạnh đẩy mạnh tìm kiếm lao động nước ngoài, Bộ Nông nghiệp coi trọng khuyến khích người lao động tham gia lĩnh vực nông nghiệp nhằm duy trì sự ổn định và an ninh lương thực của Israel”.

Sau khi chiến sự nổ ra, Cơ quan Dân số và Nhập cư Israel đã quyết định gia hạn tự động thêm 1 tháng cho tất cả các lao động nước ngoài sắp hết hạn thị thực. Mới đây, cơ quan này lại tiếp tục gia hạn 3 tháng cho các lao động làm việc trong lĩnh vực khách sạn.

Bộ Nông nghiệp cũng tài trợ thêm 500 USD/tháng cho các lao động nước ngoài nếu họ tiếp tục kéo dài thời gian làm việc tại Israel, đồng thời đầu tư thêm kinh phí để xây dựng các hầm trú ẩn ngoài cánh đồng. Tuy nhiên, các giải pháp cấp bách này là không đủ để bù đắp cho ngành sản xuất nông nghiệp, vốn đang gặp khó tứ bề do chiến tranh gây ra.

Ngành nông nghiệp lao đao

Rau màu khô héo do thiếu người chăm sóc.

Tình trạng thiếu hụt lao động khiến hoa quả mùa màng đến vụ thu hoạch phải bỏ phí ngoài đồng ruộng. Các trang trại ở vùng Eshkol gần với Dải Gaza đang chứng kiến cảnh bơ chín đầy vườn mà không có người thu hoạch, chỉ một thời gian ngắn nữa là hỏng.

Bà Yafarah, một chủ trang trại ở moshav (làng nông nghiệp) Ohad cách Gaza khoảng 10 km, nói: “Rất khó khăn để tiếp cận và thu hoạch cây trái ở các khu vực này, chưa kể rất thiếu nhân công. Hầu hết các lao động Thái Lan làm việc ở xung quanh Gaza đều đã về nước. Chúng tôi phải nhờ lao động từ các chủ trang trại ở miền Trung”.

Tuy nhiên, các trang trại ở miền Trung Israel, vốn ít bị ảnh hưởng bởi bom đạn chiến tranh, cũng rơi vào cảnh thiếu hụt lao động trầm trọng. Gia đình bà Polonsky, chủ trang trại Kfar Haim, đang sở hữu hoảng 100 dunam (10 hectar) canh tác chủ yếu là cà chua, dâu tây, dưa chuột. Bình thường trang trại của bà sử dụng khoảng 60 lao động, trong đó chủ yếu là lao động Thái Lan. Tuy nhiên, hầu hết họ đã về nước.

Bà Polonsky nói: “Trang trại chúng tôi có rất nhiều việc, nhưng một nửa số lao động đã rời đi. Vì vậy, chúng tôi có nhu cầu rất lớn về các lao động tình nguyện để có thể duy trì công việc. 1 tuần sau khi xảy ra chiến tranh, chúng tôi đã tiếp nhận các tình nguyện viên đến đây và số lượng tham gia ngày càng nhiều. Người dân khắp nơi trên Israel đều hiểu nông dân đang cần trợ giúp, và chúng tôi rất biết ơn họ về điều này”.

Nhân viên tình nguyện lái máy cày tại một trang trại trồng bí.

Các trang trại được cần hỗ trợ nằm rải rác ở cả miền bắc, trung, nam, đặc biệt là các khu vực canh tác gần với Dải Gaza – nơi cung cấp khoảng 75% sản lượng rau, 20% sản lượng hoa quả và 6,5% sản lượng sữa cho cả nước, chưa kể các loại thịt gia cầm, gia súc. Tuy nhiên, các khu vực sát biên giới với Dải Gaza thì không thể tiếp cận vì quá nguy hiểm.

Hoạt động sản xuất nông nghiệp nằm trong phạm vi 4km với biên giới đều bị tạm dừng. Người dân đã được sơ tán và các con đường dẫn vào các khu dân cư này đều đã bị quân đội phong tỏa vì pháo kích từ Dải Gaza vẫn dội sang hàng ngày. Theo thống kê sau 1 tháng đã có khoảng 9.000 quả rocket được bắn sang lãnh thổ Israel.

Tình hình cũng không sáng sủa hơn đối với khu vực biên giới phía Bắc. Chỉ sau 1 ngày chiến sự bùng nổ, lực lượng Hezbollah ở Liban đã phát động các đợt tấn công bằng đạn pháo và máy bay không người lái qua biên giới, buộc Chính phủ Israel phải sơ tán người dân ở 28 khu dân cư trong bán kính 2 km dọc biên giới với Liban. Tính tổng cộng đã có khoảng 200.000 người dân tại Israel đã phải sơ tán đi các vùng khác.

Trang trại Margaliot nằm ngay sát biên giới đã một lần trúng đạn pháo. Đây là một trong những trang trại cung cấp trứng gà lớn nhất ở miền Bắc Israel. Ước tính mỗi năm người dân Israel tiêu thụ khoảng 200 triệu quả trứng. Là một thành phần cơ bản trong các bữa ăn của người Do Thái, trứng nằm trong danh mục các mặt hành cần bình ổn giá.

Trong khi đó, khu vực miền Bắc, bao gồm vùng thượng Galillee, chiếm khoảng 67% sản lượng trứng hàng năm của cả nước và 40% các loại cây ăn quả như quả có múi, bơ, nho, xoài, đào, chuối. Vật nuôi không được chăm sóc, cây trái chín rụng ngoài vườn đang là vấn đề đau đầu không chỉ với người nông dân, mà với toàn bộ người tiêu dùng khi vật giá leo thang do khan hiếm nguồn cung.

Giải cứu nông dân

Phút tạm nghỉ giữa giờ làm việc của một nhóm tình nguyện viên.

Trước tình trạng nói trên, các tổ chức dân sự đã tăng cường kêu gọi người dân tham gia đăng ký tình nguyện viên giúp đỡ nông dân chăm sóc cây trồng, vật nuôi và thu hoạch hoa quả. Các tình nguyện viên cũng hỗ trợ cả các khâu đóng gói và vận chuyển tới các siêu thị, nhà hàng, hoặc mở các chợ nông sản ngoài trời vào cuối tuần để giúp nông dân tiêu thụ.

HaShomer HaChadash là tổ chức phi lợi nhuận được thành lập năm 2007 với sự tham gia hoàn toàn là các tình nguyện viên, nhằm hỗ trợ nông dân có thêm lao động và giúp người trẻ phát triển bản thân và tinh thần cộng đồng. Tổ chức này đã mở đường dây nóng và nhận đăng ký trên trang web, với lời kêu gọi: “Do tình hình chiến tranh, các chủ trang trại và lao động của họ đã phải lên đường nhập ngũ, một
số tử vong hoặc bị thương; lao động nước ngoài đã rời đi khiến các trang trại nông nghiệp bị bỏ bê, không có người thu hoạch các loại nông sản đến vụ hoặc chăm sóc cho gia súc”.

Chỉ sau một thời gian ngắn kêu gọi, tổ chức này đã nhận được khoảng 2.500 đăng ký theo cá nhân và 800 đăng ký theo nhóm. Tổ chức Taglit-Birthright thậm chí kêu gọi cả người Do Thái ở nước ngoài đến Israel để tham gia các hoạt động tình nguyện như thu hoạch rau quả nhằm bình ổn thị trường hoặc tham gia phân loại, đóng gói hàng viện trợ cho quân đội và người dân bị ảnh hưởng bởi chiến tranh. Tình nguyện viên sẽ được hỗ trợ nơi ở, đi lại, bảo hiểm trong thời gian ở Israel và sẽ tham gia lao động khoảng 4-6 giờ mỗi ngày tại các trang trại.

Các nhóm đăng ký đa phần là nhân viên của các công ty hoặc sinh viên các trường đại học. Bên cạnh đó, các địa phương cũng lập trang trên mạng xã hội, chủ yếu là Whatsapp và Telegram để kêu gọi tình nguyện viên tham gia và nhanh chóng nhận được đăng ký của người dân. Một cuộc thăm dò của hai trường Đại học Tel Aviv và Ben-Gurion Negev cho thấy trên 40% những người trả lời cho biết họ đã tham gia hoạt động tình nguyện dưới một hình thức nào đó.

Sau khi được các tổ chức đầu mối thông báo về nhu cầu của các trang trại cần người giúp đỡ, các nhóm tình nguyện viên sẽ được sắp xếp lịch để tham gia làm việc tại các nông trại. Họ sẽ dành ra nửa ngày giúp nông dân thu hoạch sản phẩm như dâu tây, cam, lựu, dưa chuột, bơ…; chăm sóc và làm dàn cho cây cà chua; thu nhặt trứng gà và vắt sữa bò; phun thuốc cho một số loại cây trồng; cuốc xới và vun luống trồng. Ngoài những công việc đòi hỏi chuyên môn như lái máy cày, vắt sữa bò, phun thuốc, tình nguyện viên có thể tham gia hầu hết các công việc trong trang trại.

Thời điểm hiện tại đang là mùa trồng khoai tây và chăm sóc cho cây cà chua, ví dụ xới luống, cắt nhỏ quả khoai tây, ngắt ngọn cà chua, tỉa cành, làm dàn leo… những công việc máy móc không thể thực hiện và đòi hỏi lao động thủ công rất lớn. Tuy nhiên, chỉ cần hướng dẫn sơ qua khoảng 15 phút là các “lao động nông nghiệp” đến từ các thành phố có thể bắt tay vào công việc.

Bà Hong Surhany, Việt kiều sống tại thành phố Netanya, là một doanh nhân với nhiều dự án đầu tư trong lĩnh vực nông nghiệp, nên hiểu rất rõ năng suất cây trồng sẽ thiệt hại ra sao nếu thiếu bàn tay chăm sóc. Công việc rất bận bịu, nhưng tuần nào bà cũng cùng chồng, một chuyên gia bậc cao về công nghệ thông tin, tới các trang trại ở khắp miền trung và miền nam để tham gia công tác tình nguyện. Bà cho biết: “Từ hôm xảy ra xung đột, Israel thiếu một lực lượng lao động rất lớn, nhất là trong lĩnh vực nông nghiệp. Vợ chồng tôi đã đăng ký tham gia trên các trang web và đã hỗ trợ được rất nhiều. Tôi cảm thấy rất vui. Chỉ cần có thời gian rảnh là tôi sẽ đi giúp bà con. Hôm trước thì hái lựu, còn hôm nay làm sạch cây cà chua để cho năng suất cao hơn”.

Ngoài việc giúp đỡ nông dân trong giai đoạn khó khăn, các hoạt động tình nguyện còn là chất keo giúp gắn kết các thành viên trong công ty và khiến họ cảm thấy tự hào hơn về bản thân. Anh Boaz Raz, một nhân viên của công ty bảo hiểm Harel nói: “Hôm nay tôi đến đây bởi vì đang là thời gian xảy ra chiến tranh. Các trang trại đang gặp khó khăn và cần sự giúp đỡ. Với công việc tình nguyện như này, chúng tôi cảm thấy vui vì được giúp đỡ ai đó, chúng tôi làm việc bằng cả trái tim. Sau lần này chúng tôi dự định sẽ còn tham gia nhiều lần khác nữa, thậm chí có thể 1-2 lần/tuần”.

Hiện tại, các cuộc giao tranh vẫn diễn ra hàng ngày giữa quân đội Israel và Phong trào Hồi giáo Hamas ở phía Nam và phong trào Hezbollah ở phía Bắc. Tham gia công việc ngoài trang trại không chỉ vất vả mà đôi khi còn nguy hiểm tới tính mạng. Hầu hết các trang trại đều thiếu hầm trú ẩn trong phạm vi thời gian cho phép, vì vậy trong trường hợp có còi báo động rocket việc duy nhất có thể làm là nằm sát xuống mặt đất, hai tay ôm đầu.

Tuy nhiên, các tình nguyện viên dường như đã quen với không khí chiến tranh, không cảm thấy đây là một vấn đề đáng lo ngại. Ehud, nhân viên một công ty công nghệ cho biết: “Chúng tôi không sợ, vì cảm thấy có một phần trách nhiệm với đất nước trong giai đoạn này, đồng thời được làm việc cùng nhau và ở một môi trường mới tôi cảm thấy có thêm nghị lực và tinh thần”.