Hiệp hội thành lập Viện Nghiên cứu giáo dục đại học Việt Nam
Viện Nghiên cứu giáo dục đại học Việt Nam trực thuộc Hiệp hội được thành lập nhằm thúc đẩy ứng dụng các mô hình tiên tiến trong hệ thống giáo dục đại học.
LTS: Vừa qua, Hiệp hội Các trường đại học, cao đẳng Việt Nam đã thành lập Viện Nghiên cứu giáo dục đại học Việt Nam. Giáo sư, Tiến sĩ khoa học Lâm Quang Thiệp là Viện trưởng.
Phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam có cuộc trao đổi với Giáo sư, Tiến sĩ khoa học Lâm Quang Thiệp để hiểu rõ vai trò của Viện nghiên cứu này.
Được biết vừa qua Viện Nghiên cứu giáo dục đại học Việt Nam trực thuộc Hiệp hội Các trường đại học, cao đẳng Việt Nam đã được thành lập. Xin Giáo sư cho biết một số thông tin về Viện, trước hết là sứ mạng của Viện?
Giáo sư Lâm Quang Thiệp: Viện Nghiên cứu giáo dục đại học Việt Nam trực thuộc Hiệp hội Các trường đại học, cao đẳng Việt Nam được thành lập nhằm thúc đẩy ứng dụng các mô hình tiên tiến trong hệ thống giáo dục đại học Việt Nam để phát triển nhân lực chất lượng cao phục vụ nhu cầu phát triển của đất nước thông qua các hoạt động:
Liên tục cập nhật tri thức về sự phát triển của giáo dục đại học thế giới, nghiên cứu khả năng ứng dụng phù hợp với giáo dục đại học Việt Nam;
Vừa qua, Hiệp hội Các trường đại học, cao đẳng Việt Nam đã thành lập Viện Nghiên cứu giáo dục đại học Việt Nam (ảnh chụp màn hình website)
Phổ biến và ứng dụng rộng rãi tâm trắc học để xây dựng các kỳ thi tiêu chuẩn hóa và đánh giá các khía cạnh năng lực người học nhằm kết nối hoạt động giáo dục với thị trường lao động;
Thúc đẩy hợp tác, giao lưu quốc tế, trao đổi nhân lực nhằm tối ưu năng lực và lợi ích người học;
Phối hợp phát triển tài nguyên giáo dục mở, chuyển giao công nghệ và tổ chức các dịch vụ hỗ trợ giúp đẩy nhanh tốc độ cải thiện chất lượng giáo dục.
Video đang HOT
Hiện nay Viện Nghiên cứu giáo dục đại học Việt Nam đang có những bộ phận nào, thưa ông?
Giáo sư Lâm Quang Thiệp: Để triển khai chuyên sâu các định hướng nói trên, hiện nay Viện xây dựng 3 Trung tâm chuyên trách: Trung tâm quản trị và quản lý trong giáo dục đại học (Governance and management in Higher Education Center – GOVMAN); Trung tâm Tâm trắc học ứng dụng (Applied Psychometrics Center – APSVN) và Trung tâm Hợp tác quốc tế và Tư vấn Du học INCOMAS (International cooperation and Consultancy for Study abroad INCOMAS Center).
Với lực lượng hiện tại của Viện, xin ông cho biết Viện nghiên cứu giáo dục đại học Việt Nam có những sở trường gì?
Giáo sư Lâm Quang Thiệp: Nghiên cứu giáo dục đại học bao trùm phạm vi rất rộng, chúng tôi mong muốn thu hút được trí tuệ của cộng đồng rộng lớn các giáo chức, các nhà quản lý từ các trường đại học, cao đẳng trong và ngoài Hiệp hội triển khai hoạt động trong nhiều lĩnh vực.
Tuy nhiên, bằng các hoạt động trong nhiều năm qua, Viện chúng tôi cũng có tích lũy được nhiều hiểu biết trong một số vấn đề về quản trị và quản lý giáo dục đại học, về lĩnh vực đo lường và đánh giá trong giáo dục (tâm trắc học ứng dụng) và về tài nguyên học liệu mở.
Đặc biệt, trong lĩnh vực đo lường và đánh giá trong giáo dục, Viện chúng tôi sẵn sàng cung cấp các phần mềm giúp xây dựng các ngân hàng các câu hỏi trắc nghiệm và tự luận, các phần mềm cho phép đánh giá các câu hỏi trắc nghiệm và tự luận bằng các các lý thuyết và công nghệ đánh giá hiện đại, cũng như phần mềm cho phép chấm thi trắc nghiệm và tự luận.
Các phần mềm nói trên đã được nhiều trường đại học, cao đẳng và phổ thông nước ta sử dụng rất hiệu quả. Kèm theo việc cung cấp các phần mềm, Viện chúng tôi còn tổ chức các khóa bồi dưỡng hỗ trợ xây dựng kỹ năng thành thạo trong việc viết câu hỏi trắc nghiệm và tự luận có chất lượng cao cho các trường đại học và cao đẳng. Trong lĩnh vực tài nguyên giáo dục mở, chúng tôi cũng có tổ chức các khóa tập huấn giúp sử dụng kho tài nguyên này trong việc giảng dạy và nghiên cứu trong giáo dục đại học.
Nhân dịp thành lập Viện Nghiên cứu giáo dục đại học Việt Nam, Giáo sư muốn nhắn nhủ gì với cộng đồng giáo dục đại học ở các trường đại học và cao đẳng nước ta?
Giáo sư Lâm Quang Thiệp: Như tôi đã nói, nghiên cứu giáo dục đại học bao trùm một phạm vi rất rộng các vấn đề, chỉ có sự cộng tác rộng rãi của các đồng nghiệp trong các trường đại học và cao đẳng thì mới mong đạt được thành công. Chúng tôi rất mong có sự cộng tác, đóng góp, trao đổi ý kiến của các đồng nghiệp ở các cơ sở giáo dục đại học và cao đẳng trong và ngoài Hiệp hội.
Các trao đổi ý kiến có thể thông qua các công cụ và phương tiện liên lạc của Viện Nghiên cứu giáo dục đại học Việt Nam. Điện thoại: 0934576688; Email: ihevn.edu@gmail.com; website: http://ihevn.edu.vn/.
Trân trọng cảm ơn Giáo sư Lâm Quang Thiệp.
Việc phát triển 2 đại học quốc gia không theo đúng như thiết kế
Theo Giáo sư Lâm Quang Thiệp: "Việc triển khai xây dựng các đại học quốc gia theo mô hình đại học đa lĩnh vực diễn ra không được suôn sẻ".
Vào đầu thập niên 1990, khi Chính phủ chủ trương xây dựng một số trường đại học mạnh cho nước ta, Thủ tướng Võ Văn Kiệt yêu cầu Bộ Giáo dục và Đào tạo thiết kế các đại học này và Bộ đã đề nghị xây dựng hai đại học quốc gia Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh theo mô hình đại học đa lĩnh vực. Thay đổi mô hình các cơ sở giáo dục đại học là một trong những chủ trương quan trọng của đổi mới giáo dục đại học. Tuy nhiên việc thực hiện đã diễn ra không đúng như thiết kế.
Chia sẻ với Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Giáo sư Lâm Quang Thiệp - nguyên Vụ trưởng Vụ Giáo dục đại học (Bộ Giáo dục và Đào tạo) cho biết: "Việc triển khai xây dựng các đại học quốc gia theo mô hình đại học đa lĩnh vực diễn ra không được suôn sẻ, theo nhiều tình huống khác nhau".
Giáo sư Lâm Quang Thiệp phân tích, đối với Đại học Quốc gia Hà Nội, Nghị định 97/CP ngày 10/12/1993 đã quyết định sáp nhập Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội với Trường Đại học Sư phạm Hà Nội và Trường Đại học Ngoại ngữ Hà Nội. Nghị định này được thực hiện rất khó khăn vì có nhiều ý kiến khác nhau. Đại học Tổng hợp và Đại học Sư phạm được nhập một cách máy móc nhưng không "hòa hợp" được.
Một trong các phản ứng gay gắt là ý kiến bảo vệ kiểu trường Đại học Sư phạm chỉ đào tạo giáo viên theo mô hình đơn lĩnh vực của Liên Xô. Sau một thời gian nhập mà không hòa, năm 2000 Trường Đại học Sư phạm lại được quyết định tách ra khỏi Đại học Quốc gia Hà Nội.
Giáo sư Lâm Quang Thiệp (ảnh: Thùy Linh)
Đối với Đại học Quốc gia thành phố Hồ Chí Minh một tình huống khác đã diễn ra. Vào đầu thời kỳ đổi mới, khoảng năm 1988, quy mô các trường đại học nước ta đều rất nhỏ bé, thường dưới một nghìn sinh viên, nên phương án sáp nhập 9 trường đại học trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh để thành lập Đại học Quốc gia thành phố Hồ Chí Minh đã được đề xuất, và Nghị định 16/CP của Chính phủ ngày 27/1 /1995 đã quyết định trên tinh thần đó.
Tuy nhiên, đến khi thực hiện các phương án này vào năm 1995 thì quy mô các trường đại học đơn ngành đã tăng lên rất nhiều, do đó việc nhập quá nhiều trường đại học đơn ngành sẽ tạo nên một đại học đa lĩnh vực quá lớn. Đó là lý do mà vào năm 2001 Chính phủ quyết định tổ chức lại và giảm bớt quy mô của Đại học Quốc gia thành phố Hồ Chí Minh bằng cách đưa ra ngoài bớt một số trường thành viên.
Rõ ràng, những khó khăn về tổ chức trong quá trình thành lập các đại học quốc gia đã dẫn đến một hệ quả đáng tiếc, đó là: các đại học đa lĩnh vực không giữ được mô hình university như đã thiết kế. Một trong các lý do thực chất làm cho các trường thành viên phản đối khi được sáp nhập, đó là khả năng mất nhiều "ghế" quản lý, và quan niệm "trường" bị hạ cấp thành "khoa".
Các nhà tổ chức phải thỏa hiệp bằng cách hứa hẹn giữ nguyên vị trí các trường thành viên, không thay đổi các chức vụ quản lý trước đây, do đó các quy chế được xây dựng theo mô hình các đại học hai cấp. Theo mô hình này, hoạt động trong các trường thành viên hầu như vẫn giữ như cũ, kết nối giữa các trường thành viên với nhau rất lỏng lẻo, và cấp quản lý trên cùng của "đại học" thực hiện một cơ chế quản lý trung gian gián tiếp, giống như các "bộ đại học" nhỏ.
Rõ ràng, "mô hình đại học hai cấp" chỉ là một giải pháp tình thế trong quá trình xây dựng các đại học đa lĩnh vực chứ không phải mô hình của những người thiết kế mong muốn, mô hình này không giữ được thế mạnh của mô hình đại học đa lĩnh vực và làm nảy sinh một số vấn đề về tổ chức.
Theo đó, Giáo sư Lâm Quang Thiệp nhấn mạnh rằng, các đại học hai cấp ở nước ta không phát huy được các thế mạnh của mô hình "university". Trước hết, các trường thành viên quan hệ lỏng lẻo và hầu như hoàn toàn độc lập với nhau về đào tạo nên ưu thế về nâng cao chất lượng đào tạo, đặc biệt đối với mảng giáo dục đại cương và các môn khoa học cơ bản, đã không thể hiện được.
Cũng vậy, trong lĩnh vực nghiên cứu, phục vụ xã hội, quan hệ lỏng lẻo giữa các trường thành viên rất khó tạo nên sự phối hợp để nâng cao hiệu quả. Sự thiếu gắn kết giữa các trường thành viên cũng không tạo thuận lợi trong việc đáp ứng thị trường lao động.
Ngay văn bản của World Bank khi nhận xét về dự thảo Luật Giáo dục đại học nước ta năm 2018 trong đó đặc biệt lưu ý đến mô hình các đại học quốc gia. Trước hết họ nói đó là mô hình duy nhất độc đáo tại Việt Nam ("is unique to Vietnam") và không thấy ở bất kỳ nước nào trên thế giới ("We have not come across this set up in any country in the world"). Nói theo ngôn ngữ thông thường, đó là một mô hình "không giống ai" trên thế giới.
Về nhược điểm của các đại học quốc gia Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh, Giáo sư Lâm Quang Thiệp trích đầy đủ ý kiến của các chuyên gia World Bank. Theo họ, các nhược điểm đó là:
"Không tận dụng được hết ưu thế về tài năng, kiến thức và tiềm lực hiện có bị phân tán trong một số lớn các cơ sở tách biệt. Kinh nghiệm quốc tế cho thấy rằng các cơ sở đại học phi tập trung hoạt động kiểu như các trường thành viên độc lập gắn kết yếu gặp thách thức lớn nhằm chuyển đổi và tăng cường hoạt động bởi vì mỗi trường thành viên đều có kế hoạch và ưu tiên của riêng mình, không nhất thiết gắn chặt với mục tiêu chung của đại học lớn.
Sự thiếu tích hợp làm cho chúng không thể tạo nên một sự đồng nhất cốt lõi và một tình cảm chung về mục đích. Khi không có một tầm nhìn chung, nhiệm vụ thiết kế và thực hiện một dự án phát triển đổi mới cho toàn bộ trường đại học trở thành bất lực.
Các cơ sở đại học phi tập trung có xu hướng trở thành không hiệu quả vì sự trùng lặp của việc cung cấp các khóa học và các cấu trúc hành chính. Các hoạt động trong giảng dạy và nghiên cứu vẫn được giữ trong nội bộ các trường và khoa riêng biệt. Những nỗ lực đa ngành bị cản trở. Các nguồn lực tài chính và khoa học không được chia sẻ rộng rãi."
Nói như vậy để thấy mô hình hiện tại của các đại học quốc gia một sản phẩm có tính "biện pháp tình thế" trong quá trình đổi mới giáo dục đại học, gặp nhiều vấn đề gay cấn, làm cho các cơ sở đó không phát triển mạnh mẽ như mong muốn. Nhược điểm của mô hình hiện tại của đại học quốc gia và đại học vùng chẳng những được cảm nhận bởi các chuyên gia và các nhà quản lý giáo dục đại học trong nước, mà còn được vạch rõ bởi các chuyên gia giáo dục đại học quốc tế dựa trên kinh nghiệm phát triển giáo dục đại học thế giới.
Là người có theo dõi diễn biến của việc xây dựng các đại học quốc gia trong quá trình đổi mới giáo dục đại học, Giáo sư Lâm Quang Thiệp cho rằng, tốt hơn hết các cơ sở giáo dục đại học quan trọng của hệ thống giáo dục đại học nước ta nên xây dựng theo mô hình university (đại học đa lĩnh vực) thực sự, không nên sử dụng mô hình đại học hai cấp.
"Muốn vậy, tùy theo điều kiện cụ thể nên xử lý một đại học hai cấp nào đó ở nước ta theo một trong 2 giải pháp: Một là cho phép các trường thành viên đơn ngành đơn lĩnh vực phát triển thành các university, và đại học hai cấp biến thành một tập đoàn các university với sự liên kết rất lỏng lẻo.
Hai là, đại học hai cấp chuyển thành một university đơn nhất thực sự, thay đổi bộ phận điều phối trung gian thành cấp điều hành trực tiếp, toàn bộ university có một chương trình đào tạo chung. Có như vậy mới tăng cường chất lượng và hiệu quả của chúng, vì các cơ sở giáo dục đại học đó có tác động quan trọng và lâu dài đến sự phát triển của hệ thống giáo dục đại học nước ta", Giáo sư Thiệp nhấn mạnh.
Tiến sĩ Trương Tiến Tùng: giáo dục phải là phi lợi nhuận Tăng học phí phải đảm bảo rằng chất lượng sẽ tăng lên và sinh viên là người được hưởng lợi chính từ việc đầu tư sau khi tăng học phí. Trong thời gian gần đây, có nên tăng học phí ở bậc đại học hay không trở thành chủ đề gây tranh cãi. Nhiều các ý kiến cho rằng, tăng học phí là...