GS.TSKH. Nguyễn Thế Hoàng và những ca bệnh đầu tiên trên thế giới

Năm 2013, ông là bác sĩ người Việt Nam đầu tiên và là nhà khoa học thứ 4 của châu Á nhận giải thưởng danh giá dành cho các nhà khoa học xuất sắc trên thế giới – giải thưởng được ví như giải Nobel Y học của Đức.

Niềm đam mê khoa học khám phá đã khiến ông trở thành người bác sĩ đến với những ca bệnh cực kỳ phức tạp đầu tiên trên thế giới…

Từ ca bệnh phức tạp đầu tiên

Năm 2001, Viện Chấn thương chỉnh hỉnh (CTCH) thuộc Bệnh viện Trung ương Quân đội (BVTƯQĐ) 108 đã sử dụng vạt vi phẫu chủ động với cuống tĩnh mạch đơn độc được động mạch hoá điều trị thành công một khuyết hổng rất lớn và phức tạp cho bệnh nhân (BN) Trần Văn Lâm (Hải Phòng).

BN Lâm bị tai nạn từ năm 7 tuổi, cẳng chân trái bị teo nhỏ, biến dạng, sẹo xấu lan rộng từ các chấn thương phẫu thuật trước đó, toàn bộ các cấu trúc phần mềm ở mặt sau cẳng chân như da, cơ, gân, mạch máu và thần kinh của Lâm đã hầu như không còn.

Tổn thương phức tạp đã làm biến dạng hoàn toàn xương khớp ở vùng cổ chân và bàn chân. Gia đình đã đưa em đi khắp các BV lớn trong cả nước để chữa chạy nhưng đều không thành công. 10 năm sau, Lâm đến BV 108 để khám và xin được tư vấn điều trị như là một hy vọng cuối cùng…

GS.TSKH. Nguyễn Thế Hoàng trong một ca phẫu thuật.

Kết quả sau gần 3 năm kiên trì ứng dụng các kỹ thuật tiên tiến nhất trên thế giới, các bác sĩ của Viện CTCH thuộc BVTƯQĐ 108 đã trả lại đôi chân lành lặn, giúp em thoát khỏi cuộc sống gắn liền với cây nạng suốt 12 năm. Với đôi chân khỏe mạnh, Lâm lấy vợ, sinh con và đang là trụ cột chính của gia đình nhỏ.

GS.TSKH. Nguyễn Thế Hoàng cho biết, Trần Đức Lâm là BN đầu tiên trên thế giới được điều trị thành công theo phương pháp này. Đây cũng là ca bệnh gợi ý cho ông phát triển những đề tài và cách thức điều trị mới trong lâm sàng dựa trên ý tưởng khoa học về lĩnh vực “Tân tạo tuần hoàn và nuôi cấy tế bào để tạo ra các tổ chức sống mới tự thân”.

Công trình khoa học này giúp ông giành được Giải thưởng khoa học cao quý Friedrich Wilhelm Bessel-Forschungspreis do quỹ học bổng danh giá Alexander von Humboldt (CHLB Đức) trao tặng và được trực tiếp vinh danh bởi Tổng thống Đức Joachim Gauck năm 2013.

Đến những ca phẫu thuật kỳ tích đi vào lịch sử

Tháng 7/2008, GS.TSKH. Nguyễn Thế Hoàng là 1 trong 5 phẫu thuật viên chính tham gia thực hiện ca mổ có một không hai trên thế giới tại BV Ngoại khoa Rechts der Isar ở Munich (CHLB Đức). Ca mổ đã thu hút sự quan tâm, theo dõi rộng rãi của các phương tiện truyền thông đại chúng quốc tế.

Đó là ca phẫu thuật ghép 2 cánh tay đồng loại đầu tiên trên thế giới cho một công dân Đức bị mất cả 2 cánh tay trong một tai nạn lao động. Ca phẫu thuật thành công đó đã cứu cả cuộc đời BN bởi sau khi cấy ghép cả 2 cánh tay, BN người Đức vẫn có thể tiếp tục làm được công việc lái xe gặt đập của mình.

GS.TSKH. Helmut Schwarz, Chủ tịch Quỹ Alexander von Humboldt trao Bằng chứng nhận giải thưởng cho GS.TSKH. Nguyễn Thế Hoàng.

Sau thành công của ca mổ mà cả thế giới biết đến đó, ông trở về Việt Nam, mang theo một ấp ủ: giúp những BN người Việt Nam không may bị cụt chân tay tìm lại được sự toàn vẹn của cơ thể và sự vận động lành lặn của chi thể thông qua phép màu ghép tạng. Hàng chục năm qua, mặc dù BVTƯQĐ 108 đã thực hiện hàng ngàn ca trồng lại chi thể đứt rời tự thân, tuy nhiên ghép chi thể thực sự vẫn là một thách thức chưa thể vượt qua do quá nhiều rào cản, đặc biệt là nguồn từ người hiến.

Ngày 28/3/2016, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt dự án thành lập “Trung tâm Ghép mô, bộ phận cơ thể người” tại BVTƯQĐ 108 do GS.TS.TTND. Mai Hồng Bàng, Giám đốc BV làm chủ dự án. Sau gần 4 năm chuẩn bị và chờ đợi, cơ hội ghép chi thể đầu tiên đã đến với các thầy thuốc của BVTƯQĐ 108. BN Phạm Văn Vương, 31 tuổi (Thanh Trì – Hà Nội), bị tai nạn năm 2016 do máy đột dập đã khiến anh mất đi toàn bộ 1/3 dưới cẳng tay và bàn tay trái.

Đầu năm 2020, anh đã được ghép lại phần cẳng tay và bàn tay bị cụt. Đây là ca ghép chi thể đầu tiên ở Đông Nam Á được thực hiện thành công và cũng là ca ghép chi thể đầu tiên trên thế giới lấy từ người cho sống theo nghĩa: sử dụng phần thừa còn nguyên lành của một đoạn chi thể đã bị dập nát, bắt buộc phải cắt cụt để ghép vào phần chi thể tương ứng bị cụt của BN Vương.

Tiếp đó, ca ghép chi thể thứ 2 tại BV được thực hiện vào tháng 9/2020 từ một người cho chết não. Người được ghép là một BN nam, 18 tuổi bị cụt cả 2 cẳng tay sau một tai nạn do hỏa khí từ 3 năm trước. Cho đến nay, đây là ca ghép đồng thời cả 2 cẳng tay bị cụt đầu tiên ở Đông Nam Á và là ca ghép thứ 7 trên thế giới lấy từ người cho chết não.

Đến nay, cả 2 BN được ghép chi đều đã có thể vận động được chi ghép và sử dụng tương đối tốt trong một số hoạt động hàng ngày. Ước mơ có lại đôi tay để lao động, giúp đỡ gia đình, nuôi vợ con của BN Vương, cũng như giấc mơ được trở lại trường học của chàng trai 18 tuổi đang trở thành hiện thực.

Nói về những ca phẫu thuật đi vào lịch sử y văn, không thể không nhắc đến trường hợp BN Nguyễn Mạnh Hùng, 28 tuổi (Nam Định), được GS. Hoàng và Viện CTCH BVTƯQĐ 108 phẫu thuật vào những ngày cuối năm 2018. Ca phẫu thuật này đã “lột xác”, biến Hùng từ “Hoàng tử ếch” thành một chàng trai khỏe mạnh và cả một tương lai tươi sáng đã đến bên em cùng gia đình.

Có biệt danh là “Hoàng tử ếch”, vì từ khi sinh ra Hùng đã phải mang trên mình đôi chân biến dạng. Hùng càng lớn thì sự biến dạng càng nặng và đôi chân của anh trở nên ngoằn ngoèo như rễ cây. Anh phải dùng đôi tay để làm bánh lái và di chuyển như một con ếch. Hùng chỉ có một khát khao được đứng thẳng trên chính đôi chân của mình.

Tất cả các BV từ Nam ra Bắc mà em được bố mẹ đưa đến khám và xin được điều trị đều lắc đầu. Thậm chí là đoàn chuyên gia phẫu thuật chỉnh hình của Mỹ trong chuyến thăm khám và chữa bệnh từ thiện tại Nam Định, tiếp nhận ca bệnh của Hùng cũng khẳng định không có phương pháp nào có thể chữa được cho đôi chân ấy. Thế rồi, một tai nạn làm em gãy chân lại là cơ duyên đưa Hùng đến với GS.TSKH. Nguyễn Thế Hoàng.

GS. Hoàng cho hay, suốt 30 năm làm nghề chưa từng gặp một ca bệnh nào dị dạng kỳ lạ và phức tạp như vậy. Muốn cứu được đôi chân, phải trải qua nhiều lần phẫu thuật cực khó, thậm chí nếu chỉnh thẳng được thành công, thì 2 chân cũng chênh lệch nhau tới 20cm. Để giải quyết “bài toán” hóc búa này chỉ có thể dựa vào kinh nghiệm của các đồng nghiệp quốc tế. Và khó khăn mà GS. Hoàng phải tiếp tục đối diện, đó là ca bệnh tương tự chưa hề được ghi nhận trong y văn thế giới.

Nhưng với niềm đam mê khoa học, dám đối diện với rủi ro và vượt qua những áp lực tâm lý, và được sự ủng hộ của Ban Giám đốc BVTƯQĐ 108, GS. Hoàng và các bác sĩ Viện CTCH đã vận dụng trí tuệ và kinh nghiệm y khoa nhiều năm trong chuyên ngành của mình, cùng các phương tiện kỹ thuật hiện đại sẵn có trong BV, quyết tâm tiến hành chữa trị, biến ước mơ của chàng trai trẻ trở thành sự thật.

Sau 8 tháng điều trị và trải qua 3 lần phẫu thuật, 2 chân của BN không những thẳng như bình thường mà còn hoàn toàn bằng nhau. Đến nay, Hùng đã có thể đi lại và chạy nhảy được trên chính đôi chân của mình giống như những bạn bè cùng trang lứa.

Nhìn con trai có “đôi chân mới” khỏe mạnh, ông Nguyễn Văn Sinh, bố của Hùng, vẫn ngỡ mình đang ở trong một giấc mơ kỳ diệu. Ông Sinh đã đầu tư một cửa hàng sửa chữa đồ điện cho con trai – một nghề mà Hùng rất giỏi. Cửa hàng của Hùng rất đông khách, em còn mở lớp đào tạo cho những ai muốn học nghề. Một cuộc sống đã thay đổi hoàn toàn như trong mơ – một giấc mơ tưởng như không bao giờ có thể trở thành hiện thực.

Không có lần đầu, sẽ không có lần sau
Hoạt động nghề nghiệp, nhất là ngành y luôn tiềm ẩn rất nhiều nguy cơ. Chuyên ngành ngoại khoa lại tiềm tàng quá nhiều thách thức, không ai có thể dám chắc chắn rằng các ca mổ mà mình thực hiện sẽ luôn thành công. Chỉ cần một ca mổ diễn biến không như mong đợi, thì dư luận xã hội có thể dìm chết cả tương lai, sự nghiêp, uy tín và danh dự của bác sĩ.

Nhưng nếu không ai dám đương đầu thì y văn thế giới sẽ không thể ghi thêm những ca bệnh phức tạp được điều trị thành công, để thế hệ sau có thể tham khảo, học hỏi và có thêm kinh nghiệm. Không có lần đầu thì sẽ không bao giờ có lần sau – GS.TSKH. Nguyễn Thế Hoàng nói.