Dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con
Trong những năm gần đây, tỷ lệ phụ nữ mang thai nhiễm HIV tham gia điều trị dự phòng để tránh lây truyền HIV cho con trên địa bàn tỉnh ngày càng cao.
Một thai phụ nhiễm HIV đang được bác sĩ Khoa Phòng, chống HIV/AIDS (Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh) thăm khám, tư vấn điều trị ARV. Ảnh: Hạnh Dung
Nhờ việc tuân thủ điều trị tốt, hầu hết trẻ được sinh ra từ mẹ nhiễm HIV không bị nhiễm HIV, có sức khỏe tốt.
* 15 phụ nữ mang thai nhiễm HIV đang điều trị ARV
Năm 2019, toàn tỉnh có 64/67 trẻ sinh ra từ mẹ nhiễm HIV được điều trị dự phòng sau sinh. Trong số đó, có 60 trẻ được làm xét nghiệm PCR (xét nghiệm để phát hiện tải lượng virus HIV trong máu) đều âm tính với HIV. Trong 5 tháng đầu năm 2020, có 13 trẻ sinh ra từ mẹ nhiễm HIV được điều trị dự phòng sau sinh. Trong đó, 11 trẻ đã được làm xét nghiệm PCR và đều âm tính với HIV.
Chị Đào Thị Lệ, nhân viên tư vấn Khoa Phòng, chống HIV/AIDS (thuộc Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh) cho biết, thời điểm này có 15 phụ nữ mang thai nhiễm HIV trong toàn tỉnh đang được tư vấn và điều trị bằng thuốc kháng HIV ( thuốc ARV) tại 7/9 phòng khám ngoại trú OPC trong toàn tỉnh. Riêng tại phòng khám OPC của Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh có 6 trường hợp hằng tháng đến khám, lãnh thuốc và xét nghiệm theo định kỳ cũng như theo chỉ định của bác sĩ.
Không chỉ thực hiện tư vấn, các nhân viên của Khoa Phòng, chống HIV/AIDS còn tìm hiểu lịch sử thai kỳ của thai phụ, tìm hiểu nơi khám thai của thai phụ, việc chích ngừa uốn ván, xét nghiệm tầm soát, nơi dự kiến sinh… Từ đó, sẽ giới thiệu cho thai phụ đến những cơ sở y tế có thuốc dự phòng cho trẻ sinh ra từ bà mẹ nhiễm HIV để chuẩn bị tốt nhất cho cuộc sinh của thai phụ.
Theo chị Đào Thị Lệ, nhờ được tư vấn, tuân thủ điều trị tốt mà có những bà mẹ nhiễm HIV nhưng sinh ra những trẻ hoàn toàn khỏe mạnh. Đơn cử như trường hợp của chị T.H. (ngụ H.Vĩnh Cửu), cả hai vợ chồng đều bị nhiễm HIV nhưng từ khi có bầu, chị H. thường xuyên đến Khoa Phòng, chống HIV/AIDS để khám, lãnh thuốc, làm xét nghiệm đầy đủ. Năm 2017, chị H. sinh con đầu lòng không bị nhiễm HIV. Vì muốn có thêm con, sau đó chị H. tiếp tục tìm đến bác sĩ để được tư vấn, mang bầu và sinh con thứ hai vào tháng 5-2020. Kết quả, bé sinh ra âm tính với HIV.
Hay trường hợp của một phụ nữ khác, ngụ xã Thạnh Phú, H.Vĩnh Cửu, phát hiện bị nhiễm HIV từ bạn tình khi đang mang thai ở tuần thứ 8. Khi biết mình bị nhiễm HIV, chị này một mực muốn bỏ thai vì không muốn làm khổ đứa bé. Tuy nhiên, sau khi được nhân viên Khoa Phòng, chống HIV/AIDS tư vấn, người phụ nữ này đã thay đổi ý định, tuân thủ tốt phác đồ điều trị. Hiện thai của chị này đã ở tuần thứ 30, qua làm xét nghiệm cho thấy tải lượng virus ở mức không phát hiện.
* Điều trị càng sớm càng tốt
Video đang HOT
Một số khó khăn hiện nay trong việc dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con là tỷ lệ phát hiện lây truyền HIV từ mẹ sang con trong lúc chuyển dạ còn cao dẫn đến điều trị dự phòng chưa đạt hiệu quả như mong muốn. Hiện tại, tỉnh chưa có phòng xét nghiệm PCR (xét nghiệm phát hiện tải lượng virus HIV) cho trẻ nên Đồng Nai vẫn phải gửi mẫu lên TP.HCM để xét nghiệm…
BS Vũ Thị Ngọc, Khoa Phòng, chống HIV/AIDS cho hay, lây truyền từ mẹ sang con là một trong 3 con đường lây truyền của HIV. Người mẹ nhiễm HIV có thể lây truyền virus HIV sang con trong thời kỳ mang thai, trong khi sinh và khi cho con bú.
Cụ thể, trong thời kỳ mang thai, virus HIV từ máu của mẹ qua nhau thai để vào cơ thể thai nhi. Sự lây truyền HIV trong thời kỳ mang thai có thể xảy ra sớm ngay khi thai nhi mới được 8 tuần tuổi và có thể kéo dài trong suốt thai kỳ.
Trong khi sinh, sự lây truyền HIV từ mẹ sang con có thể xảy ra quanh thời kỳ chuyển dạ. Khi trẻ chui qua âm đạo của mẹ để ra ngoài đã tiếp xúc trực tiếp với dịch âm đạo của mẹ có chứa HIV. Trường hợp thai phụ khó đẻ, chuyển dạ kéo dài, phần mềm của mẹ bị giập nát, thai nhi bị sang chấn, xây xước sẽ khiến nguy cơ lây truyền HIV từ mẹ sang con tăng lên.
Việc lây truyền HIV từ mẹ sang con trong quá trình mẹ cho con bú xảy ra khi HIV từ sữa mẹ xâm nhập qua niêm mạc miệng, lưỡi, lợi của trẻ và lây nhiễm cho trẻ. Hoặc trường hợp vú mẹ có viêm nhiễm, vết nứt, trẻ mọc răng sẽ cắn vú mẹ trong khi bú gây ra máu thì HIV từ mẹ có thể lây cho trẻ.
Do đó, để đảm bảo em bé không bị nhiễm HIV từ mẹ truyền sang, theo BS Ngọc, thai phụ phải được điều trị ARV càng sớm càng tốt. Nếu trước khi mang thai, người mẹ không biết tình trạng nhiễm HIV của mình thì các bà mẹ nên tầm soát HIV trước khi có kế hoạch mang thai. Hoặc khi đã mang thai thì trong 3 tháng đầu thai kỳ nên đi tầm soát HIV. Nếu được phát hiện nhiễm HIV thì cần điều trị càng sớm càng tốt.
Nếu phụ nữ nhiễm HIV đang điều trị ARV thì trước khi có thai cần phải hỏi ý kiến và được bác sĩ tư vấn kỹ, thực hiện xét nghiệm tải lượng virus. Khi đảm bảo các điều kiện cần thiết thì mới nên có thai.
Trong quá trình mang thai, thai phụ phải tuân thủ đúng sự chỉ định của bác sĩ bằng cách tái khám đúng hẹn, uống thuốc đúng liều, đúng giờ hằng ngày, làm các xét nghiệm theo đúng định kỳ, không được tự ý bỏ thuốc, ngưng thuốc khi chưa có chỉ định của bác sĩ điều trị, hạn chế tối đa việc quên uống thuốc, trễ giờ uống thuốc.
“Việc điều trị sớm bằng thuốc ARV cho thai phụ nhiễm HIV có ý nghĩa rất lớn đối với bản thân thai phụ, gia đình thai phụ, trẻ được sinh ra và đối với cả cộng đồng. Nếu điều trị sớm, điều trị liên tục sẽ giảm được tỷ lệ lây nhiễm HIV từ mẹ sang con, giúp bà mẹ sinh ra những em bé khỏe mạnh, giảm nguy cơ lây nhiễm trong cộng đồng” – BS Ngọc bộc bạch.
Để trẻ sinh ra khỏe mạnh
Theo nghiên cứu của ngành Y tế, nguy cơ lây truyền HIV từ mẹ sang con lên tới 40%. Tuy nhiên, nếu bà mẹ được chẩn đoán sớm và điều trị hiệu quả thì tỷ lệ này chỉ còn dưới 2%.
Do vậy, nhiều năm qua, ngành Y tế Quảng Ninh đã triển khai chương trình dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con nhằm giúp các bà mẹ có HIV sinh ra những đứa con khỏe mạnh.
Hội Kế hoạch hóa gia đình tỉnh tổ chức tuyên truyền, tư vấn dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con và chăm sóc sức khỏe sinh sản cho phụ nữ xã Đồn Đạc, huyện Ba Chẽ.
Theo thống kê của Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh, Quảng Ninh có khoảng 80 phụ nữ nhiễm HIV mang thai mỗi năm. Tất cả phụ nữ nhiễm HIV mang thai và trẻ sinh ra từ mẹ nhiễm HIV đều được tư vấn, chuyển tiếp, theo dõi, quản lý, điều trị bằng thuốc kháng vi rút (ARV) trong chương trình dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con.
Riêng năm 2019, toàn tỉnh đã có 84 phụ nữ nhiễm HIV mang thai được điều trị ARV, trong đó có 75 người điều trị ARV trước khi mang thai, 5 người bắt đầu điều trị ARV khi mang thai, 4 người điều trị trong khi chuyển dạ đẻ. Còn trong 3 tháng đầu năm 2020, toàn tỉnh có 9 phụ nữ nhiễm HIV mang thai được điều trị ARV. Nhờ được điều trị ARV sớm, trong 5 năm gần đây, Quảng Ninh không có trường hợp trẻ lây nhiễm HIV khi sinh ra từ mẹ nhiễm HIV.
Bác sĩ Nguyễn Hoài Thu, Khoa Phòng, chống HIV/AIDS, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh, cho biết: Để giảm nguy cơ lây truyền HIV từ mẹ sang con thì việc xét nghiệm HIV sớm và điều trị sớm ARV là yếu tố có tính chất quyết định. Vì những đứa con khỏe mạnh, không nhiễm HIV, mọi phụ nữ chưa biết tình trạng nhiễm HIV cần đi làm xét nghiệm trước khi mang thai, hoặc trong 3 tháng đầu của thai kỳ để được điều trị ARV càng sớm càng tốt nếu dương tính với HIV.
"Điều trị ARV sớm cho mẹ - Sức khỏe cho con" là chủ đề Tháng cao điểm dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con năm 2020, được triển khai từ ngày 1 đến 30/6 trên địa bàn tỉnh.
Tháng cao điểm năm 2020 nhằm hướng tới mục tiêu "Giảm tỉ lệ trẻ nhiễm HIV từ mẹ xuống dưới 2% vào năm 2020" đã được đề ra trong Chiến lược Quốc gia phòng, chống HIV/AIDS đến năm 2020 và tầm nhìn 2030.
Nâng cao nhận thức của các tầng lớp nhân dân, đặc biệt là phụ nữ mang thai, vợ của những người nhiễm HIV trong độ tuổi sinh đẻ, phụ nữ có hành vi nguy cơ cao về lợi ích của xét nghiệm HIV sớm và điều trị dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con sớm.
Giảm kỳ thị và phân biệt đối xử với phụ nữ mang thai nhiễm HIV và trẻ sinh ra từ mẹ nhiễm HIV, tăng cường sự hỗ trợ của gia đình, xã hội trong dự phòng lây nhiễm HIV từ mẹ sang con.
Tăng cường cung cấp các dịch vụ dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con như xét nghiệm phát hiện nhiễm HIV cho phụ nữ mang thai, cung cấp thuốc ARV cho phụ nữ nhiễm HIV bao gồm phụ nữ nhiễm HIV mang thai, đẩy mạnh các can thiệp và chất lượng các dịch vụ dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con.
Theo dõi tải lượng HIV của phụ nữ nhiễm HIV có nhu cầu sinh con và Phụ nữ mang thai nhiễm HIV đạt dưới ngưỡng ức chế hoặc dưới ngưỡng phát hiện để đảm bảo giảm tối đa tỉ lệ lây truyền HIV từ mẹ sang con.
Các cơ sở y tế toàn tỉnh đều thực hiện kỹ thuật xét nghiệm sàng lọc HIV. Trong ảnh: Phòng xét nghiệm, Trung tâm Y tế TX Quảng Yên.
Người nhiễm HIV được điều trị bằng ARV có thể phục hồi sức khỏe, tiếp tục sống, học tập và lao động bình thường. Đặc biệt, điều trị ARV sớm có thể làm giảm khả năng mắc các bệnh nhiễm trùng cơ hội, do đó có thể giảm nguy cơ tử vong; giảm nguy cơ lây nhiễm HIV qua quan hệ tình dục và giảm tỷ lệ lây truyền HIV từ mẹ sang con xuống dưới 2%; giảm gánh nặng kinh tế cho gia đình cũng như ngành Y tế trong hoạt động điều trị và dự phòng.
Bác sĩ khuyến cáo, đối với phụ nữ đã nhiễm HIV cần xem xét kỹ thời điểm có thai, đó là khi tải lượng HIV của mình thấp, tốt nhất là dưới ngưỡng phát hiện để giảm thiểu nguy cơ lây truyền HIV sang con. Đồng thời khám, quản lý thai nghén tại các cơ sở chăm sóc điều trị HIV/AIDS. Cụ thể, tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh, Việt Nam - Thụy Điển Uông Bí, Sản Nhi, Đa khoa khu vực Cẩm Phả và các TTYT: Đông Triều, Quảng Yên, Vân Đồn, Tiên Yên, Móng Cái.
Đồng chí Lê Thị Hoa, Phó Giám đốc CDC Quảng Ninh và đoàn công tác giám sát hoạt động dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con tại xã Lê Lợi, TP Hạ Long. Ảnh: Minh Khương (CDC Quảng Ninh).
Theo bác sĩ Lê Thị Hoa, Phó Giám đốc Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh, Quảng Ninh hiện đang đến rất gần mục tiêu "Giảm tỷ lệ trẻ nhiễm HIV từ mẹ xuống dưới 2% vào năm 2020" được đề ra trong Chiến lược quốc gia phòng, chống HIV/AIDS đến năm 2020 và tầm nhìn 2030. Trong 5 năm qua, Quảng Ninh không có trường hợp trẻ sinh ra từ mẹ nhiễm HIV bị nhiễm HIV, nhờ người mẹ được điều trị sớm bằng thuốc ARV và tuân thủ điều trị ARV.
Đạt được kết quả này, Quảng Ninh đã thực hiện miễn phí xét nghiệm HIV cho phụ nữ mang thai tại các TTYT và trạm y tế bằng nguồn kinh phí của Đề án đảm bảo tài chính cho hoạt động phòng, chống HIV/AISD của tỉnh. Trẻ sinh ra từ mẹ nhiễm HIV, ngoài được quản lý, chăm sóc điều trị, xét nghiệm miễn phí còn được cấp sữa ăn thay thế miễn phí cho đến khi trẻ đủ 12 tháng tuổi.
Cùng với đó, ngành Y tế tỉnh đã phối hợp triển khai đa dạng các hình thức tuyên truyền phù hợp với từng địa phương, nhất là vùng sâu, vùng xa để nâng cao nhận thức cho các đối tượng có nguy cơ cao nhiễm HIV, đặc biệt là phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ.
Hy vọng rằng, với sự chung tay góp sức của toàn xã hội sẽ góp phần giảm thiểu tình trạng lây nhiễm HIV trong gia đình và cộng đồng, hướng đến mục tiêu không còn trẻ em nhiễm HIV từ mẹ trên toàn tỉnh trong thời gian tới.
Thuốc ARV dùng để điều trị HIV có làm ảnh hưởng tới huyết áp không? Nói một cách đơn giản, hầu hết các thuốc ARV hiện dùng KHÔNG phải là yếu tố độc lập gây ra bệnh tăng huyết áp. Bác sĩ cho em hỏi, thuốc ARV (nhóm thuốc kháng HIV) có làm ảnh hưởng tới huyết áp không? Gần đây em lên huyết áp liên tục và có lần em phải cấp cứu vì huyết áp lên...