Đàm phán hạt nhân Iran – lạc quan ít, bi quan nhiều

Đàm phán hạt nhân Iran tại Moscowngày 18/6-19/6 có khả năng thất bại khi Iran và P5 1 vẫn không ngừng tranh cãi và đổ lỗi cho nhau thiếu thiện chí.

Những dự cảm về khả năng vòng đàm phán thứ 3 giữa Iran và nhóm P5 1 (gồm Mỹ, Nga, Trung Quốc, Anh, Pháp và Đức) tại Moscow sắp tới có thể bị trì hoãn là nội dung cuộc điện đàm dài gay gắt giữa chuyên gia đàm phán hạt nhân hàng đầu Iran Saeed Jalili và Giám đốc Chính sách Đối ngoại Liên minh châu Âu (EU) Catherine Ashton mới đây.

Không khí tranh cãi gay gắt của cuộc điện đàm giữa ông Jalili và bà Catherine hé lộ khả năng Iran và P5 1 sẽ không đạt được thỏa thuận thỏa lòng đôi bên; giúp xóa tan nỗi quan ngại của Israel và phương Tây về việc Iran đang gần chạm đến giấc mơ vũ khí hạt nhân; tránh được một cuộc xung đột quân sự với Cộng hòa Hồi giáo được phát động bởi Mỹ hoặc Israel hoặc cả 2 và loại bỏ các biện pháp trừng phạt mạnh mẽ làm tê liệt nền kinh tế nước này. Do đó, chương trình hạt nhân Iran sẽ tiếp tục lâm vào thế bế tắc mãi mãi.

Phương Tây: ngày càng bi quan

Trước thềm đàm phán hạt nhân tại Moscow, Iran tuyên bố là không ngừng nỗ lực để dung hòa, giúp cuộc đàm phán thành công. Tuy nhiên, họ cũng nhấn mạnh là “không nhận được bất cứ điều gì khác ngoài những lời phúc đáp mơ hồ”.

Về phía phương Tây, một nhà ngoại giao nhấn mạnh, họ đang phải đương đầu với “nỗi hoang mang và bối rối” cùng cảm giác “bi quan ngày càng gia tăng”.

Bên cạnh đó, các nhà ngoại giao châu Âu nhấn mạnh: “Chúng tôi nỗ lực dùng mọi cách để tiếp cận… Chúng tôi điện đàm cấp cao, cố gắng truyền đạt nguyện vọng bằng mọi cách có thể. Do đó, thật lố bịch khi nói rằng chúng tôi không tỏ thiện chí nhằm để đạt được một kết quả trong cuộc đàm phán ở Moscow”.

Trong khi đó, giới chức Iran cũng tranh cãi rằng họ mới chính là người luôn tìm cách tiếp cận, nỗ lực kết nối.

Trước thềm đàm phán hạt nhân tại Moscow, Iran và phương Tây không ngừng tranh cãi và đổ lỗi cho nhau thiếu thiện chí để đưa cuộc đàm phán gặt hái kết quả thành công.

P5 1 muốn Iran từ bỏ “quân rô” để đổi lấy những thứ tầm thường

Trước thềm đàm phán hạt nhân tại Moscow, giới chức P5 1 vừa tổ chức hội đàm chiến lược tại Strasbourg, Pháp trong 2 ngày 11/6 và 12/6 với sự tham gia của nhà thương thuyết hàng đầu người Mỹ trong các cuộc đàm phán hạt nhân, Thứ trưởng của Mỹ đảm trách các vấn đề chính trị Wendy Sherman.

Bộ Ngoại giao Mỹ tuyên bố, cuộc hội đàm chiến lược là một phần của “sự chuẩn bị nghiêm túc” cho đàm phán hạt nhân Moscow, nhằm đảm bảo “con đường ngoại giao sẽ gặt hái thành công”.

Trên thực tế cuối tháng 5, tại Baghdad, P5 1 đưa ra đề xuất yêu cầu Iran từ bỏ làm giàu Uranium ở mức độ 20% nhằm kiềm chế tham vọng hạt nhân của Iran. Tuy nhiên, Tehran từ chối yêu cầu này; đồng thời từ chối từ bỏ kho hạt nhân để đối lấy một gói các biện pháp khích lệ mà nhóm P5 1 thúc đẩy.

Đề xuất mà P5 1 trình bày tại Baghdad cuối tháng 5 để kết thúc khủng hoảng hạt nhân Iran không được Cộng hòa Hồi giáo chấp nhận.

Theo lời Tehran, họ cần uranium tinh khiết 20% để cung cấp nhiên liệu cho lò phản ứng nghiên cứu y tế. Trong khi đó, P5 1 lo ngại rằng nếu được xử lý đến cấp độ 90% hoặc cao hơn thì uranium có thể được sử dụng để chế tạo vũ khí nguyên tử.

Bên cạnh đó, Iran cũng được yêu cầu để đóng cửa cơ sở Fordow nơi uranium được làm giàu lên tới 20% ; đồng thời, chấp thuận các biện pháp giám sát kiểm tra sâu sát hơn.

Một yêu cầu khác là Iran phải đình chỉ hoàn toàn làm giàu uranium, theo nghị quyết của Liên Hiệp Quốc cho đến khi họ xóa tan các mối quan ngại liên quan đến tham vọng sở hữu vũ khí hạt nhân.

Tuy nhiên, nhiều năm qua, Iran tuyên bố rằng họ sẽ không từ bỏ “quyền bất khả xâm phạm” làm giàu uranium, theo quy định của Hiệp ước không phổ biến vũ khí hạt nhân (NPT) nhưng sẵn sàng giới hạn chương trình làm giàu uranium ở mức 5%.

Trong một phát biểu mới đây, Tổng thống Iran Mahmoud Ahmadinejad nhấn mạnh: “Nếu bất cứ ai muốn chúng tôi từ bỏ quyền này, trước tiên họ phải đưa ra lý do. Thứ 2, họ phải cho biết, đáp lại yêu cầu của họ, Iran sẽ nhận được những gì”.

Ngoài ra, phía Iran cũng tuyên bố chính đề xuất của P5 1 làm vấn đề hạt nhân Iran trở nên phức tạp và bế tắc hơn. Đề xuất mà P5 1 trình bày tại Baghdad yêu cầu Iran từ bỏ những gì họ xem là những thẻ bài quan trọng nhất, trong khi đó, lại không hề đáp ứng những gì mà họ mong mởi nhất: chính là gỡ bỏ các lệnh trừng phạt hà khắc, làm kiệt quệ nền kinh tế nước này.

Trong đó, lệnh cấm vận nhập khẩu dầu mỏ Iran vào thị trường châu Âu sẽ bắt đầu có hiệu lực vào ngày 1/7 tới đây.

Liên quan đến vấn đề này, ông Hossein Mousavian, một cựu thành viên trong nhóm chuyên gia đàm phán hạt nhân của Iran trong giai đoạn 2003-2005, hiện đang làm việc tại Đại học Princeton phát biểu: “Họ muốn Iran bỏ quân rô để đổi lấy những thứ tầm thường (quân rô chính là chương trình làm giàu uranium của Iran)

Quan điểm của ông Hossein Mousavian nhận được sự đồng tình của giới lãnh đạo Iran.

“Trong vài trường hợp, họ nói rằng (ít nhất người Mỹ từng nói) Iran có thể làm giàu uranium dưới 5%. Nhưng hiện lại họ đòi hỏi những điều mà Iran không thể đáp ứng. Một điểm nữa là, họ không sẵn sàng gỡ bỏ các lệnh trừng phạt đơn phương đối với Iran trong khi đó là mối bận tâm của Iran”, một nhà ngoại giao Iran liên quan đến đàm phán hạt nhân chia sẻ.

Đáp lại tuyên bố Tổng thống Iran, nhà ngoại giao phương Tây nhấn mạnh rằng Iran không hề nói rõ họ sẽ chấp nhận cái gì và không chấp nhận cái gì.

“Chúng tôi muốn nhấn mạnh rằng: hãy cùng ngồi vào bàn và thảo luận về điều đó”, nhà ngoại phương Tây nhấn mạnh.

Trong khi đó, Bộ Ngoại giao Mỹ tuyên bố Iran có một cơ hội tại vòng đàm phán hạt nhân ở Moscow nếu họ sửa soạn có những bước đi cụ thể để đáp ứng các đề nghị được trình bày ở Baghdad.

Phương Đăng

Theo Infonet.vn