Đại học đa ngành: Đích đến phải là chất lượng

Đại học (ĐH) đa ngành, đa lĩnh vực là phương tiện, không phải là mục tiêu để các trường phấn đấu. Chất lượng nghiên cứu, tỷ lệ việc làm sinh viên… mới là mục tiêu cần nâng tầm giá trị.

Đó là quan điểm của TS Phạm Hiệp – Giám đốc trung tâm nghiên cứu và phát triển giáo dục Edlab Asia trước xu thế nhiều trường ĐH của Việt Nam đang hướng tới trở thành ĐH đa ngành, đa lĩnh vực.

Chất lượng nghiên cứu, tỷ lệ việc làm cho sinh viên mới là mục tiêu cần hướng đến.

Không phải để cho oai

Ở Việt Nam, ĐH đa ngành có thể coi là một thiết chế mới của Luật Giáo dục ĐH 2018, trong đó mô hình ĐH bao gồm nhiều trường thành viên ở trong, không phải là trường ĐH, không phải ĐH quốc gia, ĐH vùng. Quan điểm của chuyên gia độc lập này là nếu được quay trở lại trước thời điểm 2018, ông phản đối cơ chế này vì “không giống ai”. Khi giải thích cho người nước ngoài, mãi họ mới hiểu mô hình trường ĐH trong ĐH của ĐH Quốc gia, ĐH vùng.

Cho rằng đó không phải là câu chuyện câu chữ khi trường ĐH và ĐH, nhưng với xã hội nhìn nhận thì sẽ khá rối ở góc độ hệ thống. Trong một hệ sinh thái giáo dục ĐH đang tồn tại quá nhiều loại hình trường: ĐH Quốc gia, ĐH vùng, ĐH tự chủ theo Nghị quyết 77, ĐH thuộc UBND quản lý… Không có nước nào nhiều mô hình ĐH như ở Việt Nam.

Nay Luật đã có hiệu lực, nhiều trường mong muốn để trở thành một ĐH đa ngành, đa lĩnh vực là mong muốn chính đáng, thể hiện các trường muốn tự chủ hơn, muốn hội nhập quốc tế hơn. Điều đó không phải để giải quyết khâu oai như ai đó nói mà vấn đề là đi đúng theo xu hướng thế giới. Đó là cơ sở giáo dục ĐH đào tạo đa ngành, đa lĩnh vực.

Thứ hai, khi thành ĐH, quyền tự chủ cũng sẽ cao hơn so với trường ĐH. Trường thành viên cũng sẽ nhiều quyền tự chủ hơn so với nếu chỉ là khoa… Điều đó cũng tốt cho các trường, các giảng viên của họ khi được phát triển chuyên môn tuyệt đối so với nếu chỉ là trường ĐH.

Quan tâm đến tiêu chí mở ngành mới

Cho rằng mô hình ĐH chỉ là cái áo, còn từng ngành cụ thể phải đảm bảo chất lượng. ĐH đa ngành, đa lĩnh vực nhưng không có nghĩa ĐH nào cũng là ĐH “quả mít” hay “con nhím”, tức là ngành nào cũng mạnh. Sẽ phải tập trung vào một số ngành, thông thường là các ngành có yếu tố gần nhau và lan dần ra làm thế mạnh.

Để mở một ngành mới, đều có những tiêu chuẩn riêng. Riêng với ngành y và sư phạm là ngành đặc thù, cần có can thiệp sâu của nhà nước trong việc yêu cầu về tiêu chuẩn kỹ hơn các ngành khác, đồng thời phải kiểm soát rất chặt ngay cả khi đã cấp phép đào tạo.

Chia sẻ thêm, TS Phạm Hiệp cho rằng nhu cầu mở ngành y của nhiều trường hiện nay có một nguyên nhân xuất phát từ việc thiếu bác sĩ. Số lượng bác sĩ trên đầu người của Việt Nam đang thấp. Đi từ sức ép lớn của thị trường, của xã hội, các trường cũng tính toán để mở các ngành phải tuyển sinh được chứ không phải mở ồ ạt, mở bừa…

Dù chúng ta mong số lượng ít nhưng chất lượng cao đối với những ngành đặc thù này nhưng ở bài toán ngược lại, bác sĩ và cả người dân cũng sẽ rất khổ. Ở các thành phố lớn có đủ bác sĩ nhưng ở địa phương hay vùng sâu, vùng xa thì rất thiếu y bác sĩ.

Khẳng định đa ngành, đa lĩnh vực là phương tiện, không phải là mục tiêu để phấn đấu, TS Phạm HIệp cho rằng chất lượng nghiên cứu, tỷ lệ việc làm sinh viên… mới là mục tiêu. Trở thành ĐH đa ngành để vực sẽ giúp cho chất lượng đào tạo được nâng lên, sinh viên được học các thầy bộ môn giỏi nhất. Các trường trong ĐH đa lĩnh vực, không chỉ đào tạo đơn môn mà còn có những chương trình liên môn rất “hot”, dễ kiếm việc làm.

Trả lời câu hỏi về tiêu chí để trở thành ĐH đa ngành, đa lĩnh vực có cần siết hơn không để không thể trăm hoa đua nở, TS Phạm Hiệp cho rằng, qua nghiên cứu Luật thì thấy tiêu chuẩn cũng chặt, không dễ để trường nào cũng có thể ngay lập tức trở thành ĐH đa ngành.

Nhưng vấn đề lo ngại, theo TS Hiệp lại là việc rối ở hệ thống quá phức tạp…. Điều này, cần được tính toán và có hướng giải quyết phù hợp để thúc đẩy quá trình này phát triển, phù hợp với xu thế thế giới hiện nay.

Trường ĐH Bách khoa Hà Nội thông tin hiện trường đang hướng tới thành ĐH đa ngành, đa lĩnh vực khi thực hiện tự chủ toàn diện. Trường ĐH Bách khoa Hà Nội sẽ trở thành ĐH đa ngành với 6 trường ĐH thành viên: Điện – điện tử; Cơ khí; Hóa học – sinh học – thực phẩm – môi trường; Kinh tế quản lý, Công nghệ thông tin – Toán tin; Vật lý – khoa học vật liệu.

Trong kế hoạch phát triển 5 năm tới, trường ĐH Kinh tế quốc dân có định hướng trở thành ĐH đa ngành với ít nhất 3 thành viên là trường ĐH Kinh tế, trường ĐH Kinh doanh và trường Khoa học công nghệ.

Học viện Công nghệ Bưu chính viễn thông cũng đang làm đề án thành ĐH có các trường ĐH như Công nghệ – Kỹ thuật, Kinh tế – Quản trị kinh doanh, Cơ sở Học viện tại TP HCM.