Cân nhắc quyết định tầm soát ung thư

Theo thống kê, tỷ lệ người trẻ dưới 30 t.uổi t.ử v.ong vì ung thư đang gia tăng. Lợi dụng điều này, nhiều cơ sở tư nhân đã quảng cáo rầm rộ các gói tầm soát ung thư với cam kết “tầm soát ung thư đa điểm, từ đầu đến chân, từ trong ra ngoài chỉ với một gói khám trong vòng một ngày”…

Tin vào những lời quảng cáo này nhiều người đã mất thời gian và tốn kém t.iền bạc.

Để kết luận bệnh nhân mắc ung thư, bác sĩ dựa vào nhiều xét nghiệm chuyên sâu chứ không chỉ thông qua một vài sàng lọc đơn giản.

Mỗi loại ung thư có phương pháp tầm soát riêng

Mới đây, trong một cảnh báo người dân về việc tầm soát ung thư, PGS.TS.BS Nguyễn Lân Hiếu – Giám đốc Bệnh viện Đại học Y Hà Nội, cho biết: Một bệnh nhân của ông đã tầm soát ung thư với chi phí khoảng 20 triệu đồng.

Tham khảo kết quả mà người bệnh đó đưa ra, bác sĩ Hiếu thấy rất nhiều thăm dò chẩn đoán hình ảnh được sử dụng, thậm chí cả chụp Cộng hưởng từ (MRI) toàn thân. Tất cả các marker ung thư (chất chỉ điểm có vai trò quan trọng trong sàng lọc, chẩn đoán và tiên lượng bệnh) đều được kiểm tra, từ đơn giản như PSA, alpha FP… đến phức tạp.

Nhìn vào kết quả các xét nghiệm dày đặc, bác sĩ Hiếu cho biết ông cảm thấy hoa mắt và nghĩ nhiều về việc sàng lọc ung thư một cách vô tội vạ hiện nay. Từ đó, bác sĩ Lân Hiếu khuyến cáo các xét nghiệm dấu ấn ung thư không được sử dụng để chẩn đoán sớm ung thư. Ngoài 2 xét nghiệm kinh điển PSA (ung thư t.iền liệt tuyến) và alpha FP (ung thư gan), các marker khác không có giá trị chẩn đoán xác định ung thư do độ nhạy và đặc hiệu không đủ tin cậy. Có nghĩa là dù có chỉ số tăng cao cũng không chắc bị ung thư và ngược lại âm tính cũng không loại trừ được.

Cuối cùng, PGS.TS Nguyễn Lân Hiếu cho biết, ông phản đối việc chỉ định xét nghiệm dấu ấn ung thư tràn lan. Đặc biệt các đơn vị tư nhân lấy m.áu tại nhà rồi tiếp thị những người dân bỏ t.iền ra làm các xét nghiệm “lợi bất cập hại” này.

Bác sĩ Nguyễn Lân Hiếu cũng khuyên, để sàng lọc ung thư cần khám và tư vấn chuyên khoa. Các bác sĩ sẽ hỏi bệnh và khám lâm sàng để chỉ định các xét nghiệm cần thiết. Cá thể hóa người bệnh là tiêu chí của y học hiện đại.

Ví dụ, không thể tầm soát ung thư phổi bằng cách chụp cắt lớp CT Scanner cho một nữ thanh niên không có t.iền sử gì đặc biệt, nhưng ngược lại rất cần ở nam giới t.uổi cao hút thuốc bị gầy sút chưa rõ nguyên nhân…

Còn theo bác sĩ Trần Vương Thảo Nghi – Trưởng khoa Ung bướu, Bệnh viện đa khoa Tâm Anh TPHCM, mỗi loại ung thư có phương pháp tầm soát riêng, được thực hiện trên người bình thường, chưa có triệu chứng bệnh và áp dụng các phương pháp chẩn đoán xâm lấn tối thiểu. Để kết luận bệnh nhân mắc ung thư, bác sĩ dựa vào nhiều xét nghiệm chuyên sâu chứ không chỉ thông qua một vài sàng lọc đơn giản.

Đồng quan điểm, TS.BS Phạm Văn Thái – Phó Giám đốc Trung tâm Y học hạt nhân và ung bướu (Bệnh viện Bạch Mai) cho biết, tầm soát ung thư có vai trò rất quan trọng nhưng không phải tất cả các bệnh ung thư đều có thể sàng lọc phát hiện sớm. Có nhiều bệnh ung thư không có biểu hiện bệnh đặc hiệu nào kể cả xét nghiệm lâm sàng. Không có một phương pháp, một công cụ nào có thể chẩn đoán tất cả các bệnh ung thư, vì thực tế có hàng trăm loại bệnh ung thư.

Trong cơ thể người bệnh ung thư, khối u có thể tiết ra một số chất đặc trưng đủ cao để đo được. Nhưng những chỉ số này không thật sự đặc hiệu cho một loại ung thư nào. Sàng lọc phát hiện sớm ung thư chỉ có giá trị với các bệnh ung thư có phương pháp, kĩ thuật xét nghiệm có giá trị chẩn đoán cao, phát hiện sớm như ung thư vú, đại trực tràng, ung thư cổ tử cung, ung thư gan…

Phát hiện sớm, tỷ lệ chữa khỏi cao

Những năm gần đây, các cơ sở y tế của Việt Nam đã ứng dụng nhiều kỹ thuật chẩn đoán và điều trị hiện đại. Theo bác sĩ Trần Vương Thảo Nghi, thực chất việc tầm soát ung thư để truy tìm nguy cơ ung thư, phát hiện và chẩn đoán bệnh ung thư ở giai đoạn sớm ngay từ khi chưa có triệu chứng, tăng khả năng điều trị khỏi bệnh và giúp cải thiện tỷ lệ sống sau 5 năm không tái phát bệnh.

Theo GS.TS Trần Văn Thuấn – Thứ trưởng Bộ Y tế, nguyên Giám đốc Bệnh viện K, tỷ lệ phát hiện sớm ung thư tại Việt Nam trong thời gian qua đã tăng lên khoảng 50% so với trước đây chỉ ở mức 20-25%.

Với bệnh ung thư, phát hiện càng sớm thì việc điều trị càng đơn giản, nếu phát hiện bệnh muộn thì phải phối hợp nhiều mô thức. Chẳng hạn, với ung thư cổ tử cung, nếu phát hiện bệnh ở giai đoạn sớm thì bệnh nhân chỉ cần được khoét chóp là khỏi, chi phí điều trị đơn giản. Nếu phát hiện ở giai đoạn muộn hơn, bệnh nhân vừa phải phẫu thuật vừa phải xạ trị, chi phí tốn kém, điều trị phức tạp hơn.

Ba loại ung thư thường gặp ở Việt Nam là phổi, gan, dạ dày, đều là bệnh có tỷ lệ t.ử v.ong cao. Người bệnh phát hiện ở giai đoạn muộn, bác sĩ không thể can thiệp, chỉ có thể điều trị giảm nhẹ. Sàng lọc ung thư cũng có sai số nhất định.

Nguyên nhân có thể do bác sĩ thăm khám và tư vấn bệnh không tốt, không có kiến thức về sàng lọc ung thư. Máy móc, thiết bị kỹ thuật cũng có thể sai sót. Vì vậy, người dân cần hết sức tỉnh táo, lựa chọn những cơ sơ y tế có uy tín, đảm bảo trang thiết bị và có được sự tư vấn của các bác sĩ chuyên khoa… tránh t.iền mất tật mang.

Đồng thời các chuyên gia cũng khuyên, người dân cần thực hiện lối sống lành mạnh, hạn chế bia, rượu, t.huốc l.á, chế độ dinh dưỡng phù hợp và thường xuyên luyện tập thể dục thể thao, giữ tinh thần thoải mái, tích cực…