Bữa mắm tép tháng 10 – nhớ người muôn năm cũ

Đầu tháng Mười âm lịch. Một đêm trở dậy. Chợt nghe những cơn gió xao xác chạy dài trên mái phố.

Ngày cuối tuần thư thả, tôi làm cơm mời các anh em cháu con bên đằng ngoại. Ăn uống bây giờ đâu phải chuyện quan trọng. Gặp gỡ, tụ hội, cười nói, mới là thiết yếu…

Thấm thoắt thế mà cả bố mẹ tôi cùng dì Hai tôi đều đã khuất núi vài chục năm rồi. Biết bao thương nhớ.

Nhớ dáng mẹ tôi xưa, áo cánh nâu, khăn vấn, miệng ăn trầu bỏm bẻm, lưng cúi gập trên rá tép riu đang nhảy lao xao trên mặt chậu thau đồng nước trong văn vắt. Thính mẹ tự rang, lọ mẹ tự rửa, phơi khô sạch sẽ. Tép tự tay mẹ giã, sợ các con làm bắn ra ngoài cối thì phí của. Duy nhất, bà chỉ bảo các con ra xin bố chén rượu trắng và giã thêm khúc riềng già vắt nước, cho vào lọ mắm lấy mùi thơm. Việc phơi, mắm trở mắm trên gác thượng đều là do dì Hai tôi săn sóc. Mắm tép được nắng, trở màu đỏ rực, thơm phức.

Sau này, mẹ tôi lớn tuổi, dì Hai tôi thế chỗ, cũng ngồi đãi tép, giã tép. Vẫn ở đúng góc bếp giáp sân trong. Dì Hai tóc búi dày nặng, áo cánh phin nõn trắng, cũng ăn trầu môi cắn chỉ. Dì tinh mắt hơn mẹ tôi, nên đãi tép, nhặt sạn rất nhanh, giã mắm cũng nhuyễn hơn thì phải. Dì còn tranh thủ dạy dỗ chị em tôi cách muối mắm tép sao cho đỏ, cho thơm.

Đại khái là, cứ 10 bát tép thì một bát muối, 1 bát thính gạo rang hay ngô nếp rang, giã mịn, rây kỹ, thêm 1 bát rượu trắng. Nhưng thính và rượu không cho cùng muối ngay từ ban đầu. Mà phải đợi một hai ngày sau mới cho. Quan trọng nhất, là phải nhớ phơi mắm, trở mắm cẩn thận. Tuyệt đối tránh ruồi bọ đậu vào, là mắm sẽ bị hỏng. Nếu trời thiếu nắng thì đem hũ mắm để cạnh bếp lò than nấu cơm, cho mắm mau ngấu, sớm được ăn.

Ôi là nhớ, những người muôn năm cũ.

Trở lại bữa cơm mới tháng Mười nhà tôi hôm ấy. Đám trẻ con ăn chán nem đòi sang ăn bún, húp xì húp sụp. Mắm tép, chúng chỉ ăn chơi chơi như ví dụ.

Trong khi đó, mấy anh em vừa trai vừa rể vẫn la đà bên những chén rượu trắng nhẹ êm và nhẩn nha gắp thịt, chấm mắm.

Đám chị em dâu gái cũng miệt mài gắp thịt, chấm mắm. Nhưng ăn chung với cơm trắng. Cơm gạo tám Hải Hậu thổi xuê xuê. Thế mới coi là ngon.

Vừa ăn vừa thi nhau kể chuyện ngày xưa, thời còn thơ bé, chị em khi ríu rít, lúc chành chọe lẫn nhau. Những câu chuyện nghe cả ngàn lần rồi mà chưa hề chán.

Bên ngoài kia, bầu trời hoàng hôn đã ngả sậm màu, gió chiều nổi lên đưa hương hoa sữa thoang thoảng sà xuống hiên nhà. Một mùa đông đã tới thật là gần, gần lắm.

Những miếng thịt ba chỉ luộc chín tới thái mỏng hồng nhạt. Đĩa gừng thái chỉ vàng ươm, rau mùi thơm xanh ngắt, ớt đỏ chói lói. Đĩa bún trắng ngần. Khế chua, chuối chát đan xen xanh trắng. Bát mắm rực màu hoa hiên. Tất cả cứ vơi dần mà chưa ai thấy gọi sang nem rán, bún riêu, vốn vẫn là mấy món tủ của nhà tôi…. Thế mới chết chứ. Khéo thì ế mất! Làm sao đây?

Bên ngoài kia, bầu trời hoàng hôn đã ngả màu tối sậm. Gió chiều nổi lên đưa hương hoa sữa thoang thoảng sà xuống hiên nhà. Mùa đông đã tới thật là gần. Một mùa đông ấm áp.

Theo Ngaynay