Xếp hạng đại học: Con đường hiệu quả nhất để thế giới biết mình

Mặc dù đã được cụ thể hóa trong Nghị định số 73/2015/NĐ-CP của Chính phủ nhưng đến nay vấn đề xếp hạng cơ sở giáo dục ĐH vẫn chưa diễn ra mạnh mẽ. Xung quanh vấn đề này, Báo Giáo dục & Thời đại có cuộc trò chuyện với TS Lê Văn Út – Trưởng phòng Quản lý Phát triển Khoa học công nghệ, ĐH Tôn Đức Thắng (TDTU).

TS Lê Văn Út. Ảnh: NVCC

Con đường dẫn đến bảng xếp hạng

- Vừa qua, TDTU gây sự chú ý khi lọt vào top 200 ĐH có chất lượng GD tốt nhất theo bảng xếp hạng ĐH thế giới (THE). Ông có thể chia sẻ thêm về bảng xếp hạng này?

- Đối với phụ huynh và SV, chất lượng giáo dục của một ĐH có thể nói là yếu tố quan trọng nhất trong việc lựa chọn một ngôi trường để theo học. Việc tốt nghiệp từ các ĐH có chất lượng giáo dục tốt mang lại cơ hội rất lớn cho các tân cử nhân/kỹ sư trong nghề nghiệp hoặc việc học lên tiếp thạc sĩ/tiến sĩ. Do đó, việc TDTU được THE xếp vào nhóm 200 ĐH có chất lượng tốt nhất thế giới không chỉ là niềm tự hào cho cả tập thể TDTU, cơ quan chủ quản là Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam mà còn là của cả Việt Nam của chúng ta. Trong các tiêu chí đánh giá về chất lượng giáo dục, THE tập trung vào đẳng cấp NCKH, tỷ trọng SV tốt nghiệp có năng lực giảng dạy, nền tảng đáp ứng việc học tập suốt đời, tỷ trọng SV thuộc thế hệ thứ nhất (trong các gia đình).

- Từ 2019 đến 2020, TDTU liên tiếp lọt vào một số bảng xếp hạng ĐH liên quan đến phát triển bền vững, NCKH… Vậy con đường để đẫn đến các bảng xếp hạng này là như thế nào thưa ông?

- Việc TDTU được lọt vào các bảng xếp hạng trong thời gian gần đây chắc chắn không có “con đường” nào dễ dàng, mà đó chính là kết quả của quá trình xây dựng và phát triển tổng thể đối với nhiều khía cạnh, đặc biệt là giai đoạn trong 10 năm cuối. Trước đó, lãnh đạo TDTU đã đặt ra mục tiêu phát triển trong 30 năm phải vào top 500 các ĐH tốt nhất thế giới. Từ đó, TDTU chi tiết hóa mục tiêu này bằng các kế hoạch phát triển 5 năm. Bằng việc sớm áp dụng những thông lệ quốc tế trong phát triển ĐH một cách phù hợp trong bối cảnh Việt Nam, đặc biệt là cơ chế tự chủ ĐH đã tạo điều kiện để TDTU có những bước phát triển vượt bậc trong thời gian qua.

- Một vấn đề dễ nhận thấy là TDTU có thế mạnh về các bài báo NCKH đăng trên các tạp chí ISI. Ông có thể chia sẻ sự hỗ trợ của nhà trường hay có cơ chế chính sách như thế nào để thúc đẩy hoạt động này?

- Nghiên cứu khoa học chỉ là một trong các thế mạnh của TDTU, bởi nhà trường xác định là phải phát triển tổng thể về cơ sở vật chất, chính sách, nhân sự, giáo dục… Đối với NCKH, TDTU sớm áp dụng các tiêu chuẩn đánh giá nhiệm vụ nghiên cứu tiệm cận với tiêu chuẩn tại các ĐH tốt nhất của thế giới. Cụ thể, sản phẩm nghiên cứu của giảng viên của TDTU được phân ra hai nhóm. Đối với nhóm nghiên cứu ứng dụng (chỉ xem xét đối với những chuyên ngành đặc thù khó công bố ISI/Scopus), sản phẩm phải là các đề tài nghiên cứu ứng dựng giải quyết vấn đề trong thực tiễn và được chuyển giao phục vụ cuộc sống. Đối với nhóm nghiên cứu cơ bản, sản phẩm phải là những công trình được công bố trên các tạp chí quốc tế thuộc danh mục ISI/Scopus uy tín.

Ngoài ra, TDTU còn xây dựng một chính sách thu nhập cho giảng viên theo hướng khuyến khích nghiên cứu. Qua đó để giảng viên thấy được việc NCKH không chỉ là nhiệm vụ mà còn là xây dựng thương hiệu và quyền lợi cụ thể; sản lượng và chất lượng nghiên cứu càng tốt thì lương càng cao.

Chưa mặn mà với các bảng xếp hạng?

Ảnh chụp màn hình vị trí của TDTU trong Bảng xếp hạng THE Impact Rankings.

- Rất ít các ĐH khác của Việt Nam xuất hiện trong các bảng xếp hạng này, có vẻ như các ĐH Việt Nam chưa mặn mà với các bảng xếp hạng thế giới hay còn có những yếu tố nào khác, thưa ông?

- Việc các trường ĐH có mặn mà với các bảng xếp hạng ĐH thế giới hay không thì chắc chính các trường ĐH ấy sẽ có câu trả lời chính xác và trung thực nhất. Trong thực tế, các ĐH ở Âu – Mỹ thường dành một góc trên trang web của họ để tổng hợp thông tin xếp hạng ĐH và những thông tin được cập nhật mỗi khi xếp hạng của họ thay đổi. Các ĐH luôn thống kê càng nhiều kết quả xếp hạng ĐH từ các bảng xếp hạng uy tín càng tốt. Thậm chí, một hiệu trưởng ĐH ở Úc đã mất chức vì ĐH của vị này bị rớt hạng. Ở Phần Lan, chính phủ từng phải sáp nhập một số trường để thành lập một ĐH đa học ngành và chỉ sau 10 năm thì đơn vị này đã vào top 300 ĐH tốt nhất thế giới.

Đối với những bảng xếp hạng khách quan nhất của thế giới như ARWU, URAP, Scimago, khái niệm “không mặn mà” không tồn tại vì những bảng này tự xây dựng dữ liệu chứ không phụ thuộc vào dữ liệu mà các ĐH cung cấp. Như vậy, một ĐH được họ xếp hạng thì do ĐH đó xứng đáng chứ không nhất thiết ĐH này có “mặn mà” hay không. Thực tế cho thấy, các nước luôn vui mừng và tự hào khi có nhiều ĐH xuất hiện trong các bảng xếp hạng thế giới. Và ngược lại, một ĐH chưa mạnh thì không thể/không bao giờ có cơ hội được các bảng xếp hạng uy tín cân nhắc.

Tóm lại, các trường ĐH có quyền mặn mà hay không đối với các bảng xếp hạng ĐH thế giới. Tuy nhiên, nếu một ĐH muốn chính họ và sản phẩm mà họ đào tạo ra được nhận biết chẳng những trong nước, mà còn trong khu vực và cả toàn cầu thì một trong những con đường hiệu quả/khoa học nhất là đứng vào các bảng xếp hạng ĐH uy tín.

“TDTU được THE xếp vào top 200 ĐH có chất lượng giáo dục tốt nhất thế giới trong bảng xếp hạng các ĐH có ảnh hưởng nhất toàn cầu năm 2020 (THEImpact Rankings). Thành tựu trong lĩnh vực chất lượng giáo dục tốt gồm những kết quả đạt được về: Các chỉ số NCKH và công bố quốc tế; người học được đào tạo về nghiệp vụ giảng dạy; hỗ trợ học liệu và tổ chức hoạt động học thuật cho cộng đồng; các hoạt động giáo dục cho cộng đồng; các chính sách hỗ trợ người học có thể học tập suốt đời…”. – TS Lê Văn Út