Về đất Mũi săn cá thòi lòi, nướng với muối ớt

P.V21:43 21/09/2021

Người Cà Mau xa quê lâu ngày bao giờ cũng nhớ đến món cá thòi lòi. Tuy là món ăn dân dã nhưng lại đậm hương vị quê và còn là món ăn gợi nhớ gợi thương đối với những ai đã từng trải qua một thời thơ ấu sống ở mảnh đất Mũi nơi cuối trời đất nước.

Một lần về Cà Mau tôi cũng được mấy người bạn dẫn ra tận đất Mũi săn thòi lòi. Kiếm được mớ cá, mọi người xúm xít bên nhau kẻ nướng cá, người nấu canh chua rồi cùng nhau tiệc tùng. Có thể nói đó là lần đầu tiên anh em tôi ở Cần Thơ được thưởng thức món thòi lòi nướng, đặc sản nổi tiếng của Cà Mau.

Cá thòi lòi, sách Gia Định Thành Thông Chí gọi là phương ngư, chúng thường sống nơi các bãi bồi cạnh mé biển, nhiều nhất là đất Mũi, nơi có nhiều cây mắm, cây đước mọc ken dầy. Loại cá này kỳ vi và vảy màu sắc rất đẹp, miệng vuông, mắt lồi như mắt tôm. Thòi lòi di chuyển rất nhanh và thích ở hang sâu. Khi thấy có bóng người chúng liền lóc nhanh về miệng hang để ẩn trú. Bà con vùng biển săn bắt chúng bằng nhiều cách: cắm câu và đặt xà di.

Bắt cá thòi lòi bằng cách đặt xà vi, lưới.

Muốn câu cá thòi lòi, người bình dân Cà Mau dùng một cần câu cắm. Sau khi móc mồi xong, họ thả lưỡi câu vào miệng hang, khoảng một tiếng đồng hồ thăm câu một lần, khi nào cá dính câu mới giật lên. Muốn bắt được nhiều cá, mỗi người có thể sử dụng nhiều cần câu như thế để cắm ở nhiều miệng hang khác nhau.

Nhưng cách bắt hiệu quả nhất hiện nay là đặt xà di. Xà di cũng có hai loại. Một loại bện bằng lá dừa nước giống như hình cái xà di đuổi chuột nhưng chỉ dài chừng 30 cm, một đầu to như miệng ống trúm, đầu kia tóp lại để khi cá chui vào không thể quay đầu ra được. Một loại làm bằng lưới, cũng có kích thước như loại trên nhưng thay gì làm bằng lá dừa người ta lại dùng chỉ gân đan thành lưới.

Video đang HOT

Đợi lúc nước ròng, khi các bãi bồi lần lượt nhô lên các miệng hang, bà con mới tìm những hang có cá để úp miệng xà di đúng vào vị trí cá ra vào. Cứ độ 20 – 30 phút là cá sẽ tự động trồi lên và chui thẳng vào miệng xà di. Bắt xong, bà con lại tiếp tục tìm hang khác.

Có dịp về huyện Ngọc Hiển hoặc Đất Mũi (Cà Mau) chúng ta hãy ra tận bãi biển để khám phá cảnh săn cá thòi lòi và thưởng thức các món ngon từ thòi lòi, độc đáo nhất là món nướng muối ớt, tuy dân dã nhưng hương vị thật đậm đà khó quên.

Muốn làm món nướng này, ta chọn 1 – 2 kg thòi lòi tươi sống, rửa sạch, để nguyên con, sau đó ướp với muối ớt trước khi đem nướng. Cũng có nhiều cách nướng, hoặc nướng vỉ hoặc xỏ lụi để nướng kiểu cá lóc nướng trui. Khi da cá vừa ửng vàng, bốc lên mùi thơm phức cũng là lúc cá sắp chín. Khi ăn món này, ta nên cạo bớt lớp khét bên ngoài. Nếu cần có thể bôi lên một lớp muối ớt hoặc mỡ hành để tăng thêm mùi vị giúp kích thích vị giác. Món này ngon nhất là chấm với nước măm me vừa mặn vừa chua cay thật vô cùng hấp dẫn.

Thòi lòi Đất Mũi và Ngọc Hiển lúc nào cũng mập ú, thơm ngon, thịt nhiều. Ngoài nướng ra, cá thòi lòi đem kho tộ, bỏ tiêu bỏ hành cũng là món ngon hết chỗ chê.

Cá thòi lòi tẩm muối ớt chuẩn bị nướng.

Cá thòi lòi nướng muối ớt.

Cá thòi lòi - Đặc sản kỳ lạ nhất hành tinh

Có vẻ ngoài thô ráp, xấu xí, ngoài khả năng bơi lội, cá thòi lòi có thể di chuyển trên cạn và leo cây, còn thịt của nó thì thơm ngon, khác hẳn những loài cá sống trong môi trường sình lầy khác.

Cá thòi lòi được Tổ chức Sinh vật thế giới xếp vào 1 trong 6 con vật "kỳ lạ nhất hành tinh". Bao gồm: cá cóc (Axopotl), chó chăn cừu hung (Hungarian sheeping dog), heo vòi (Tapir), thỏ Angora (Angora rabbit), khỉ hoàng đế (Emperor tamarin) và cá thòi lòi (Mudhopper).

Cá thòi lòi sinh sống chủ yếu dưới tán rừng ngập mặn và vùng Bãi Bồi Mũi Cà Mau. Sở dĩ, cá thòi lòi được lọt vào danh sách các loài động vật "kỳ lạ nhất hành tinh" là nhờ có các đặc điểm có một không hai của mình. Ngay từ hình dáng, cá thòi lòi đã tỏ ra "dị hợm" so với các loài cá thông thường khác bởi đôi mắt lồi ra như ai gắn 2 hòn bi trên đỉnh đầu. Cái tên gọi "thòi lòi" có lẽ cũng bắt nguồn từ chính đôi mắt lồi quá cỡ của nó.

Cá thòi lòi còn được ưu ái gọi là "quái thú leo cây". Ảnh: doanhnhansaigon

Cá thòi lòi không giống bất cứ loài cá nào là ở chỗ nó sinh sống được cả ở vùng nước mặn, nước lợ (nhưng môi trường sống phù hợp nhất của chúng là môi trường nước mặn). Đặc điểm kỳ lạ nhất là cá thòi lòi trú ẩn dưới hang sâu ngập nước, bơi lội dưới sông, di chuyển trên bùn, chạy nhảy và kiếm mồi trên cạn. Cá thòi lòi thở bằng phổi và mang. Cơ thể của chúng có thể trữ nước trong mang để hô hấp khi lên cạn, trao đổi khí qua da như ếch. Nó có 2 vây trước làm nhiệm vụ của một "đôi tay".

Chính những cấu tạo đặc biệt của cơ thể mà cá thòi lòi còn có một khả năng leo trèo trên cây và từ cành này có thể nhảy sang cành khác một cách rất điêu luyện. Do đó, cá thòi lòi còn có một tên dân gian khác là "cá leo cây". Thông thường cá thường nằm vất vưỡng để "dạo chơi" trên những rễ cây nhưng khi có tiếng động là nó tỏm xuống sông bơi, lặn hoặc nhảy tung tăng trên mặt nước.

Cá thòi lòi sẽ bất động ngay khi bắt gặp ánh đèn pin vào ban đêm. Ảnh Daniel Trim

Cá thòi lòi thường chọn những khu rừng ngập mặn, đất bãi bồi ven biển, ven sông để sinh sống và chọn những nơi rậm rạp, nhất là dưới tán rừng, gốc cây để đào hang trú ngụ. Hang của chúng có thể sâu đến 2m, với nhiều ngóc ngách. Cá thòi lòi rất tinh ranh và nhanh nhẹn trong việc trốn thoát trước sự tấn công của kẻ thù. Thông thường, khi nước ròng thì cá thòi lòi chui vào hang trú ẩn và nước lớn thì ra ngoài kiếm ăn.

Để bắt cá thòi lòi, ngư dân vùng Đất Mũi Cà Mau thường thụt hang (đào hang) hay cắm câu vào ban ngày, soi đèn vào ban đêm. Cá thòi lòi khi bị soi đèn vào mắt sẽ bất động nên rất dễ bắt. Nhưng phổ biến nhất và hiệu quả nhất là dùng sà vi (được làm bằng lá dừa nước, hình dáng như một chiếc lọp) đặc vào miệng hang. Sau một thời gian lẫn trốn, cá thòi lòi bò ra ngoài và sẽ vào ngay chiếc sà vi ấy. Cứ thế, người ta mở sà vi ra rồi bắt cá đem về. Cá thòi lòi thông thường cá có trọng lượng 100 gam đến 200 gram/con.

Khô cá thòi lòi - đặc sản mũi Cà Mau. Ảnh: dacsanmuicamau

Thịt cá thòi lòi săn chắc, mềm và thơm ngon. Đây là một trong những đặc sản của vùng rừng ngập mặn Cà Mau. Cá thòi lòi được chế biến ra nhiều món ăn ngon như nướng lào, nướng muối ớt, kho tiêu, nấu lẩu chua, chiên xù... Và một trong những món hấp dẫn nhất là cá thòi lòi làm khô - một đặc sản khoái khẩu thuộc dạng hiếm có ở Cà Mau hiện nay.

Hiện nay, cá thòi lòi đã trở thành món ăn đặc sản tại các nhà hàng, quán ăn ở thành phố Cà Mau và nhiều nơi khác trong cả nước. Thưởng thức món ăn đặc sản cá thòi lòi cũng chính là tìm hiểu thêm về những điều kỳ thú nơi đất rừng phương Nam.

Đặc sản "trời ban" xấu "hết phần thiên hạ", có tiền cũng khó mua ở Cà Mau Dù có vẻ ngoài xấu xí, kỳ dị khiến thực khách dè chừng nhưng cá thòi lòi lại là đặc sản "hiếm có khó tìm" ở Cà Mau. Đến Đất mũi, không phải ai cũng may mắn được thưởng thức đặc sản "trời ban" này. Cá thòi lòi (hay cá leo cây) thuộc họ cá bống trắng, thường sống và đào hang trú...