Vắc xin RNA có thể chống lại các biến thể của COVID-19
Nghiên cứu mới của các nhà khoa học Qatar cung cấp bằng chứng mạnh mẽ nhất cho thấy vắc xin COVID-19 Pfizer – BioNTech có hiệu quả cao trong việc ngăn chặn sự lây lan của chủng B.1.351-một biến thể nghiêm trọng của COVID-19.
Biến thể B.1.1.7, được xác định lần đầu tiên ở Anh, đã khiến quốc gia vùng Vịnh có số ca nhiễm COVID-19 tăng vọt. Biến thể B.1.1.7 có khả năng lây lan nhanh hơn so với các chủng SARS-CoV-2 trước đây. Đây là biến chủng đang gây nên sự bùng phát mạnh của đại dịch COVID-19 ở Anh cũng như các nước châu Âu.
Chủng B.1.1.7 có khả năng lây nhiễm lớn, tải lượng virus tăng gấp bốn lần so với chủng trước đây. Thời gian đào thải mầm bệnh ra ngoài cũng rất cao và rất ngắn, tỷ lệ lây nhiễm tăng 70% so với chủng cũ.
Nhiều tuần sau đó, chủng B.1.351 liên quan đến tái nhiễm và làm giảm hiệu quả của vắc xin cũng tăng mạnh. Biến thể phát hiện ở Nam Phi – B.1.351 có tốc độ lây nhiễm nhanh hơn 20-200% so với chủng ban đầu, là chủng có tốc độ lây lan mạnh nhất hiện nay. Biến thể này có một số điểm tương đồng với biến thể lần đầu tiên được xác định ở Anh và dường như cũng dễ lây lan hơn, nhưng không có bằng chứng cho thấy gây c.hết người nhiều hơn.
Vắc xin RNA có thể dập tắt các biến thể
Các thử nghiệm lâm sàng ở Nam Phi đã đưa ra giả thuyết rằng các vắc xin sẽ thất bại khi chống lại các biến thể như vậy. Tuy nhiên, mới đây, các nhà nghiên cứu ở Qatar đã tìm được một số bằng chứng thuyết phục cho thấy, các vắc xin hiện tại có thể dập tắt các biến thể như B.1.351. Pfizer – BioNTech và Moderna đang phát triển một loại vắc xin RNA cải tiến với mục tiêu là B.1.351. Kết quả của Moderna cho thấy rằng liều nhắc lại của vắc xin cải tiến sẽ kích phát phản ứng mạnh mẽ chống lại B.1.351.
Laith Jamal Abu-Raddad, nhà dịch tễ học tại Weill Cornell Medicine – Qatar ở Doha, tác giả nghiên cứu, cho biết: “Biến thể này có lẽ là loại nghiêm trọng nhất trong số tất cả các biến thể. Tuy nhiên, chúng tôi có các công cụ kiểm soát các ca nhiễm nghiêm trọng”.
Các liều vaccine Pfizer – BioNTech đang được chuẩn bị ở Toronto, Canada.
Nhóm của Abu-Raddad đã phân tích hàng chục nghìn ca nhiễm COVID-19 ở Qatar từ khi bắt đầu tiêm chủng vào cuối tháng 12/2020 đến cuối tháng 3/2021. B.1.1.7 và B.1.351 là các chủng virus corona chủ yếu trong suốt giai đoạn này và từ giữa tháng 2, mỗi biến thể chiếm khoảng một nửa số ca nhiễm của cả nước.
So sánh tỷ lệ nhiễm SARS-CoV-2 ở những người tiêm vắc xin với những người không được tiêm cho thấy: Những người được tiêm 2 liều vắc xin Pfizer – BioNTech có nguy cơ mắc COVID-19 do B.1.351 gây ra thấp hơn 75% và do B.1.1.7 gây ra thấp hơn khoảng 90% so với những người không được tiêm chủng. Việc tiêm vắc xin RNA còn phòng được bệnh nặng do 2 chủng này gây ra.
Có khoảng 1.500 ca nhiễm do B.1.351 gây ra ở những người đã được tiêm vắc xin, nhưng chỉ có 179 trường hợp nhiễm sau khi tiêm liều thứ hai 2 tuần. Đồng thời, hầu như không có bất kỳ trường hợp nghiêm trọng nào do B.1.1.7 hoặc B.1.351 gây ra trong số những người được tiêm chủng đầy đủ.
Video đang HOT
Các nhà nghiên cứu cho hay: Mặc dù vẫn có những ca nhiễm COVID-19 sau khi tiêm vắc xin, nhưng không nặng đến mức phải nhập viện và gây t.ử v.ong, ngoại trừ là trường hợp cực kỳ hiếm xảy ra.
Vắc xin RNA chống lại B.1.351 tốt hơn các loại vắc xin khác
Kết quả nghiên cứu của các nhà khoa họ Qatar cho thấy, mức độ các kháng thể ngăn chặn virus được kích hoạt bởi 2 liều vắc xin RNA tương đối cao, chứng tỏ khả năng chống lại B.1.351 tốt hơn so với các loại vaccine khác.
Các nhà nghiên cứu cho biết, nếu vắc xin chống lại B.1.351 có hiệu quả thấp, thì dù các chương trình tiêm chủng thành công, các nước bị ảnh hưởng do chủng này cũng không thể làm giảm các ca nhiễm xuống mức như ở các nước có các chủng ít rắc rối hơn.
Tuy nhiên, nếu bảo vệ được những người có nguy cơ cao, chúng ta có thể trở về với cuộc sống bình thường, ngay cả khi các đợt dịch vẫn đang diễn ra.
Đại dịch Covid-19 còn kéo dài bao lâu?
Việc phát triển vắc-xin thành công và triển khai tiêm chủng đại trà ở nhiều quốc gia có dẫn đến một thế giới không còn Covid-19? Đại dịch này liệu sẽ còn kéo dài bao lâu nữa?
14 vắc-xin đã được cấp phép
Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Mỹ (CDC), miễn dịch cộng đồng là tình trạng trong đó một tỷ lệ nhất định người dân có miễn dịch với một bệnh truyền nhiễm thông qua tiêm chủng và/hoặc đã mắc bệnh này trước đó.
Nhờ vậy, có thể phòng tránh bệnh lây nhiễm từ người sang người. Những đối tượng chưa hoặc không được tiêm phòng như trẻ sơ sinh, người mắc bệnh mãn tính cũng sẽ được bảo vệ vì khi đó bệnh này ít có cơ hội để lây truyền trong cộng đồng.
Điều này có nghĩa là khi tiêm vắc-xin, không chỉ cho bản thân mà còn bảo vệ những người xung quanh. Hiện tại các nhà khoa học nhận định, ý tưởng đạt ngưỡng miễn dịch cộng đồng khó sớm xảy ra.
Đến nay, đã có 14 loại vắc-xin được ít nhất một quốc gia cấp phép sử dụng. Theo WHO, tính đến ngày 11/4/2021, gần 730 triệu liều vắc-xin đã được tiêm chủng ở gần 160 quốc gia.
Hơn 400 triệu người được tiêm ít nhất một liều. Tuy nhiên, số ca nhiễm và t.ử v.ong do Covid-19 bắt đầu có dấu hiệu tăng trở lại sau khi đã từng giảm đáng kể vào tháng 2. Phải chăng việc tiêm chủng vắc-xin chưa đem lại hiệu quả thực sự trong việc đẩy lùi đại dịch?
Nhiều biến chủng mới xuất hiện
Một trong những nguyên nhân khiến ca nhiễm tăng bất chấp nỗ lực tiêm chủng vắc-xin chính là liên tục xuất hiện nhiều chủng đột biến mới nguy hiểm hơn. Có thể kể đến chủng B.1.1.7 được ghi nhận lần đầu tiên tại Anh vào tháng 9/2020.
Sau đó, nó lan sang hơn 100 quốc gia và vùng lãnh thổ. Khả năng lây nhiễm của nó cao hơn 30% - 50% so với chủng ban đầu. Bên cạnh đó, chủng B.1.351 (Nam Phi) và P1 (Brazil) cũng là những biến thể lưu hành phổ biến hiện nay.
Tại sao SARS-CoV-2 có thể tạo ra nhiều biến thể nhanh như vậy? Là một virus RNA, SARS-CoV-2 được đ.ánh giá có tần suất đột biến ở mức vừa, thay đổi khoảng 1,12 10-3 nucleotide/vị trí/năm, tương tự như SARS-CoV-1.
Tuy nhiên, khả năng dễ lây truyền của nó đã khiến số người bị nhiễm cao kỷ lục (hơn 136 triệu người). Đây là điều kiện thuận lợi để virus sản sinh với tốc độ kinh hoàng, và tạo ra nhiều bản sao lỗi hơn trong thời gian ngắn hơn.
Hầu hết các đột biến không làm thay đổi chức năng của virus hoặc không thể tiếp tục phát triển. Tuy nhiên, "thỉnh thoảng" có một số thay đổi khiến virus có khả năng lây nhiễm cao hơn hoặc lẩn trốn hệ thống miễn dịch tốt hơn.
Và khi sự thay đổi đó bắt đầu lan rộng trong cộng đồng thì một biến thể mới xuất hiện. Điều này có nghĩa là nếu số ca nhiễm giảm xuống, thì nhiều khả năng các biến thể mới sẽ xuất hiện ít thường xuyên hơn.
So với virus cúm có cấu trúc di truyền phức tạp, SARS-CoV-2 vẫn là loại virus đơn giản hơn nhiều. Các biến chủng đáng chú ý hiện nay chủ yếu liên quan đến đột biến ở protein spike (S), một loại protein nằm trên bề mặt virus, đóng vai trò quan trọng trong việc bám gắn với thụ thể ACE2 (angiotensin-converting enzyme 2) của các tế bào người và qua đó tạo điều kiện cho virus xâm nhiễm.
Do đó, protein S chính là chìa khóa cho sự lây truyền của Covid-19. Tuy nhiên, nếu protein S chỉ thay đổi một chút, nó có thể gắn với các tế bào người hiệu quả hơn (virus dễ lây truyền hơn) hoặc khiến hệ thống miễn dịch khó phát hiện hơn (con người dễ bị nhiễm virus hơn).
Nhưng nếu nó thay đổi quá nhiều, virus sẽ không thể xâm nhập vào tế bào được nữa, trong khi đây chính là công tắc cho vòng đời của nó.
Những biến thể này làm dấy lên nhiều lo ngại về tính hiệu quả của các loại vắc-xin đã được cấp phép. Chẳng hạn, chủng B.1.351 và P1 khiến nhiều vắc-xin hoạt động kém hiệu quả.
Cụ thể, khả năng trung hòa của các kháng thể được cảm ứng từ vắc-xin BNT162b2, mRNA-1273 và BBIBP-CorV (Trung Quốc) giảm từ 4,5 đến 8,6 lần. Nghiên cứu trên một nhóm nhỏ gồm 2026 người cũng phát hiện vắc-xin của AstraZeneca chỉ đạt hiệu quả 10,4% đối với bệnh nhân nhiễm B.1.351.
Khó sớm miễn dịch cộng đồng
Tỷ lệ tiêm chủng để thiết lập được miễn dịch cộng đồng của các bệnh truyền nhiễm đều khác nhau, dựa trên khả năng lan truyền của mầm bệnh và tác động của nó với sức khỏe con người.
Chẳng hạn, bệnh sởi rất dễ lây lan và gây nhiều biến chứng nguy hiểm nên cần khoảng 93% - 95% người trong cộng đồng được tiêm phòng để duy trì khả năng miễn dịch cộng đồng. Trong khi đó, bệnh bại liệt chỉ cần khoảng 80% - 85%.
Đối với Covid-19, nhiều chuyên gia nhận định ngưỡng miễn dịch cộng đồng có thể đạt được khi khoảng 70% - 85% dân số được tiêm đầy đủ hai liều vắc-xin phòng ngừa bệnh này.
Tuy vậy, khi thế giới bước sang năm Covid-19 thứ hai, nhiều người đã nhận ra ý tưởng này khó có thể sớm thành hiện thực do những thách thức và tình hình phức tạp của đại dịch. Nguyên nhân khiến miễn dịch cộng đồng khó có thể sớm đạt được là việc triển khai tiêm chủng vắc-xin chưa đồng đều.
Chưa có nhiều bằng chứng về khả năng của vắc-xin trong ngăn ngừa lây truyền virus. Các biến thể mới làm thay đổi miễn dịch cộng đồng. Khả năng miễn dịch với SARS-CoV-2 không tồn tại mãi mãi.
Miễn dịch cộng đồng được đ.ánh giá dựa trên hai nguồn miễn dịch do vắc-xin và do lây nhiễm tự nhiên. Đối với những người đã bị nhiễm SARS-CoV-2, cơ thể đã tạo ra một số kháng thể kháng virus nhưng các nghiên cứu kết luận mức kháng thể này chỉ có thể duy trì hiệu quả trong khoảng sáu tháng.
Trong khi đó, vắc-xin còn quá mới để đ.ánh giá khả năng miễn dịch của nó thực sự kéo dài bao lâu. Liệu có cần các liều bổ sung theo thời gian và theo sự thay đổi của biến chủng mới hay không? Vì cả hai lý do này, Covid-19 có thể giống như một loại bệnh cúm.
Bên cạnh tiêm vắc-xin, các biện pháp phòng ngừa như đeo khẩu trang, rửa tay thường xuyên, và hạn chế tiếp xúc, tụ tập đông người vẫn được nhiều quốc gia tiếp tục duy trì nhằm giảm thiểu số ca bệnh. Nếu không, ngay cả khi đã vượt qua ngưỡng miễn dịch cộng đồng vẫn có nguy cơ bùng phát các ổ dịch riêng lẻ.
Theo chuyên gia nhận định, với tốc độ tiêm chủng 6,7 triệu liều vắc-xin một ngày, cả thế giới cần khoảng bốn năm rưỡi nữa mới có thể đạt được ngưỡng miễn dịch cộng đồng. Tuy nhiên, một số quốc gia đơn lẻ có thể đạt được miễn dịch cộng đồng ngay trong năm nay như Israel, UAE, Anh, và Mỹ.
Song song đó, các cơ quan quản lý và công ty dược phẩm cũng đã bắt tay vào nghiên cứu phiên bản cập nhật vắc-xin nhằm gia tăng hiệu quả phòng ngừa với các biến chủng mới và có thể ra mắt trong vài tháng tới.
Trong khi miễn dịch cộng đồng chưa hình thành, các biến chủng mới liên tục xuất hiện và hiệu quả vắc-xin chưa thật sự tối ưu, điều quan trọng là phải tiếp tục tuân thủ các biện pháp bảo vệ, ngay cả đối với người đã được tiêm chủng.
Một đại dịch khác đang âm thầm “len lỏi” Nỗi sợ hãi về Covid-19 là nguyên nhân khiến doanh số bán thuốc không kê đơn tăng. Đây cũng là tác nhân thúc đẩy sự bùng phát của một đại dịch âm thầm khác... Ảnh minh họa/INT Tại các quốc gia, việc sử dụng kháng sinh đã tăng mạnh kể từ khi Covid-19 xuất hiện. Bên cạnh đó, không ít người tự ý...
