Trồng na hoàng hậu cho thu nhập tiền tỷ ở Sơn La

Theo dõi VGT trên

Cùng với các loại na bở, na dai, nông dân huyện Mai Sơn, tỉnh Sơn La đã đưa vào trồng giống na mới là na hoàng hậu, cho thu nhập tiền tỷ mỗi năm.

Na hoàng hậu hay còn gọi là na nữ hoàng, na Thái Lan có ưu điểm sinh trưởng, phát triển tốt, có khả năng kháng bệnh, chịu úng, chịu hạn cao, phù hợp với nhiều loại đất và khí hậu, cho năng suất cao, ít hạt, ít bị nứt vỡ khi chín, đặc biệt giá bán cao gấp 3 lần na thường.

Trọng lượng mỗi quả trung bình từ 6 lạng đến 1 kg. Giống na này cho thu hoạch sau khi trồng được 3 năm. Tùy vào việc chăm sóc, mỗi cây cho thu từ 30 – 60 kg quả.

Trồng na hoàng hậu cho thu nhập tiền tỷ ở Sơn La - Hình 1

Nông dân thu tiền tỷ từ trồng na hoàng hậu.

Vụ mùa năm nay, sản phẩm na hoàng hậu của nông dân Mai Sơn chỉ cung cấp tới các siêu thị lớn, không đủ để bán lẻ, với giá bán buôn từ 90.000 – 120.000 đồng/kg.

Hiện ở Mai Sơn có khoảng 40ha na hoàng hậu được trồng theo tiêu chuẩn Vietgap, trong đó đã có 10ha cho thu hoạch, sản lượng gần 35 tấn quả/vụ.

Ông Bùi Văn Lộc ở xã Cò Nòi, năm nay thu gần 2 tỷ đồng từ trồng na hoàng hậu, cho biết: “Gia đình tôi năm nay có 4ha na Thái gần 4 năm tuổi cho thu hoạch, thu về sản lượng khoảng 30 tấn. Riêng năm nay thời tiết khắc nghiệt, sản lượng không đạt cao nhưng giá cả lại cao nên bà con rất phấn khởi”.

Theo Cafef

6 loại đặc sản na Việt đang "làm mưa làm gió", cho lãi cực "khủng"

Miền Bắc đến tầm tháng 8 là lúc bắt đầu vào mùa na - thứ trái cây khiến nhiều người mê mệt bởi hương thơm và vị ngọt hoàn hảo.

Nhắc đến na, người ta không thể không nói đến na Đồng Bành, na Nữ hoàng, na bở Đông Triều, hay bở Liên Khê,... - những loại na đặc sản có tiếng ở nhiều nơi trên cả nước.

1. Na Nữ hoàng

Na Nữ Hoàng có xuất xứ từ Đồng Nai, trung bình một quả có thể nặng đến hơn 1kg.

Video đang HOT

6 loại đặc sản na Việt đang làm mưa làm gió, cho lãi cực khủng - Hình 1

Không chỉ to vượt trội, na Nữ Hoàng "khủng" còn có giá bán cao gấp 3 lần so với na thông thường với ưu điểm ít hạt, vị thơm ngon nên được thị trường rất ưa chuộng.

Anh Lê Xuân Hoàng - Chủ nhiệm HTX Nông nghiệp Vườn Xanh cho biết, đây là giống na nhập nội, thường được gọi là na Nữ Hoàng. Cây được trồng bằng phương pháp ghép cành. So với na thông thường, cây na Nữ Hoàng có chiều cao tối đa 4m, tán rộng trong 2m. Lá bản to, dài, xanh đậm hơn so với giống mãng cầu na Việt Nam.

6 loại đặc sản na Việt đang làm mưa làm gió, cho lãi cực khủng - Hình 2

Cũng theo anh Hoàng, do ít hạt, vị thơm, ngon nên giống na Nữ Hoàng trái "khủng" này được thị trường ưa chuộng, tuy nhiên, do số lượng có hạn nên phần lớn được các thương lái, cửa hàng bán trái cây đặc sản gom mua, rồi bán qua mạng cho người có nhu cầu.

2. Na dai Đồng Bành

Na dai Đồng bành - Lạng Sơn là một loại quả đặc sản mà chỉ người sành ăn mới biết đến vì món đặc sản này số lượng không có nhiều, Na dai Đồng bành được thương lái săn đón từ khi quả mới đậu bằng ngón tay, được đặt trước từ vài tháng vì chất lượng na dai ở đây đặc biệt hơn những vùng khác nhờ sự khác biệt về thổ nhưỡng, chỉ có những vườn na Đồng bành mới cho trái na đạt hương vị thơm ngon nhất. Na được trồng trên vách núi đá cao vút, cho ra những quả rất to, ngọt và thơm. Để vận chuyển được Na từ những núi đá người dân còn phải sử dụng cáp treo.

6 loại đặc sản na Việt đang làm mưa làm gió, cho lãi cực khủng - Hình 3

Chi Lăng là huyện miền núi với địa hình núi đá, nhưng được thiên nhiên ưu ái với khí hậu thời tiết và đất đai thuận lợi cho cây na sinh trưởng và phát triển. Vì vậy, nơi đây đã cho ra đời những trái na đạt chất lượng, múi na dày thịt trắng ngần xen lẫn hạt nhỏ màu đen nhánh. Na Đồng Bành có đặc trưng mắt hồng, quả to, tròn căng, bóng mẩy. Khi chín cho vị ngọt sắc, ít hạt, hương thơm rất đặc trưng mà không vùng nào có được.

6 loại đặc sản na Việt đang làm mưa làm gió, cho lãi cực khủng - Hình 4

Na Đồng Bành được trồng trên vách núi đá cao vút, nên người dân đã chế tạo ra những chiếc ròng rọc chạy từ trên cao xuống tận chân núi để thu hoạch, nên nhiều người ví von rằng lên Lạng Sơn được ăn na đu dây. Na vừa hái xong được tập kết ngay tại chân núi và phân theo kích cỡ rồi đóng vào thùng xốp. Sau đó được người dân tập kết ở chợ na Đồng Bành vào lúc sáng sớm.

3. Na bở Đông Triều

Trước đây, na bở không ai mua, mặt hàng này thường xuyên rơi vào tình trạng ế ẩm. Vì loại na này sẽ nứt khi chín, dễ dập nát, hỏng, khó vận chuyển... Hơn nữa, cây na bở cũng không cho năng suất cao nên các nhà vườn dần thay thế bằng loại na dai.

6 loại đặc sản na Việt đang làm mưa làm gió, cho lãi cực khủng - Hình 5

Tuy nhiên, thời gian gần đây, na bở bỗng nhiên "lên ngôi", được các chị em lùng mua từng quả. Theo một số chủ cửa hàng bán hoa quả, loại na bở Đông Triều này khá hiếm, không phải lúc nào cũng có hàng, khách chỉ cần "chậm chân" là phải đợi 3-4 ngày mới có.

6 loại đặc sản na Việt đang làm mưa làm gió, cho lãi cực khủng - Hình 6

Na bở của Đông Triều, Quảng Ninh cũng có chất lượng tuyệt vời trong lúc đang vào mùa. Trái na có vị ngọt, thơm tự nhiên, được nhiều người tiêu dùng lựa chọn sử dụng cho gia đình và các cuộc gặp mặt. Một cân na trung bình từ 3-4 quả. Hiện na bở Đông Triều có giá bán trên thị trường dao động từ 135.000-200.000đồng/kg.

4. Na tím

Quả na vốn không còn xa lạ với người Việt Nam, bởi vị ngọt thơm và màu xanh quen thuộc. Thế nhưng, ngoài những loại na truyền thống ấy ra vẫn còn một loại khác, đó là na tím.

6 loại đặc sản na Việt đang làm mưa làm gió, cho lãi cực khủng - Hình 7

Na tím có hình dáng giống với những quả na bình thường khác, điểm khác là vỏ và cuống đều có màu tím lạ mắt. Khi ăn thử thấy cũng ngọt và dai không thua kém gì những loại na ngon nổi tiếng.

6 loại đặc sản na Việt đang làm mưa làm gió, cho lãi cực khủng - Hình 8

Điểm đặc biệt Na tím chỉ mọc ở thân thì quả mới to. Nếu để làm quà biếu thì khá thích hợp vì màu sắc đẹp, độc đáo, ăn cũng khá ngon, đem đến cảm giác mới lạ. Hiện một cân na tím dao động từ 50.000-60.000đ/kg, có thời điểm có thể lên tới hơn 100.000đ/kg.

5. Na bở Liên Khê

Hiện tại na Liên Khê đang vào chính vụ thu hoạch quả na bở, giá na bở hiện tại đang giao động trong khoảng 90.000-130.000 đồng/kg (loại đẹp khoảng 300gram/quả).

6 loại đặc sản na Việt đang làm mưa làm gió, cho lãi cực khủng - Hình 9

Na bở Liên Khê có đặc tính quả to, mẫu mã đẹp, giàu dinh dưỡng và được trồng theo quy trình nhất định và được cấp giấy chứng nhận sản phẩm được sản xuất phù hợ với quy trình thực hành sản xuất nông nghiệp tốt cho rau, quả tươi an toàn tại Việt Nam. Na bở Liên Khê trồng theo tiêu chuẩn VietGAP được nhiều "người săn lùng" để có thể mua được mặt hàng này.

6 loại đặc sản na Việt đang làm mưa làm gió, cho lãi cực khủng - Hình 10

Có mặt tại Liên Khê những ngày này không khó để bắt gặp những thương lái vào thu mua quả na bở nhưng để có được 1 quả na bở thơm ngon và an toàn thì không phải ai cũng biết chỗ để mua.

6. Na rừng

Na rừng có tên gọi khác là Na dây. Khác với các giống na trên để ăn thì na rừng được nhiều người mua về làm thuốc chữa bệnh.

6 loại đặc sản na Việt đang làm mưa làm gió, cho lãi cực khủng - Hình 11

Một quả na rừng có trọng lượng lớn, chín tại cây có giá vào khoảng 500.000đ/kg, trung bình một quả nặng từ 3-4kg có giá vài triệu đồng/quả.

Để hái được quả na khá nguy hiểm. Người dân phải vào rừng sâu mới có. Na rừng là cây thân leo, thường mọc vào những thân cây lớn để vươn lên. Càng bám trên tán lá cây cao, cây càng cho nhiều quả và thường là quả to. Đặc biệt, loại quả này thu hút một loại ong rừng lớn thường bám vào cuống nên việc trẩy hái không dễ dàng.

6 loại đặc sản na Việt đang làm mưa làm gió, cho lãi cực khủng - Hình 12

Còn theo lương y đa khoa Trần Ngọc Bích, Chủ tịch Hội Đông y huyện Yên Thế (Bắc Giang), cây na rừng (cây cơm nắm) có tên khoa học là Kadsura coccinea. Loại cây này phổ biến ở các tỉnh Bắc Giang, Lạng Sơn, Sơn La, Bắc Kạn.... Cây thân leo mọc cùng những cây sống lâu năm trong rừng. Thông thường, thân cây có thể vươn leo lên 15-20 m.

Chuyên gia nói trên cho biết, rễ cây, loại nhỏ, thường được nhiều người sử dụng làm bài thuốc dân gian chữa các bệnh phong thấp, chống hậu sản, hồi sức,... Tuy nhiên, tại Việt Nam, chưa đơn vị nào nghiên cứu về giá trị dược liệu của quả na rừng.

Theo dân việt

Bạn thấy bài viết này có hữu ích không?
Có;
Không

Tin liên quan

Tin đang nóng

Chưa bao giờ Trường Giang lại như thế nàyChưa bao giờ Trường Giang lại như thế này
17:29:57 22/02/2025
Chồng H'Hen Niê tung loạt ảnh hẹn hò bí mật suốt 7 năm, netizen liền phán: "Bị block là xứng đáng!"Chồng H'Hen Niê tung loạt ảnh hẹn hò bí mật suốt 7 năm, netizen liền phán: "Bị block là xứng đáng!"
20:13:29 22/02/2025
Kinh hoàng clip nữ diễn viên bị xe đụng, hoảng loạn nhưng phản ứng của ekip mới gây phẫn nộKinh hoàng clip nữ diễn viên bị xe đụng, hoảng loạn nhưng phản ứng của ekip mới gây phẫn nộ
19:49:08 22/02/2025
Sau 8 năm ly hôn Gia Bảo, Thanh Hiền hạnh phúc bên người mới điển trai, là nhân viên văn phòngSau 8 năm ly hôn Gia Bảo, Thanh Hiền hạnh phúc bên người mới điển trai, là nhân viên văn phòng
17:21:30 22/02/2025
Nam thần "ma ca rồng" của showbiz bất ngờ thông báo hủy cưới, chia tay bạn gái diễn viên kém 19 tuổiNam thần "ma ca rồng" của showbiz bất ngờ thông báo hủy cưới, chia tay bạn gái diễn viên kém 19 tuổi
19:58:35 22/02/2025
Lại thêm drama: Xuất hiện 1 nhân vật đặc biệt vội bay từ Hàn Quốc đến "cứu" chồng Từ Hy ViênLại thêm drama: Xuất hiện 1 nhân vật đặc biệt vội bay từ Hàn Quốc đến "cứu" chồng Từ Hy Viên
18:41:47 22/02/2025
"20 con tôm, 1kg thịt bò, 1 đĩa rau trộn, 1 lít sữa", không nhầm đâu, đó là một bữa của Ánh Viên"20 con tôm, 1kg thịt bò, 1 đĩa rau trộn, 1 lít sữa", không nhầm đâu, đó là một bữa của Ánh Viên
17:29:31 22/02/2025
Sao nam Vbiz tiết lộ nguyên nhân ô tô rơi xuống vực 40m: "Nếu nước sâu, xe lật thêm 1 vòng nữa thì chết"Sao nam Vbiz tiết lộ nguyên nhân ô tô rơi xuống vực 40m: "Nếu nước sâu, xe lật thêm 1 vòng nữa thì chết"
17:54:40 22/02/2025

Tin mới nhất

Bóc giá xế hộp Quốc Trường "Về nhà đi con" thường xuyên lái đi dạo phố

Bóc giá xế hộp Quốc Trường "Về nhà đi con" thường xuyên lái đi dạo phố

08:13:27 24/12/2020
Quốc Trường nổi tiếng trong phim Về nhà đi con, ngoài đời chàng tài tử hào hoa phong nhã khiến hội chị em đứng ngồi không yên khi sở hữu nhiều nhà hàng, xế hộp sang.
Quạt sưởi cho diện tích lớn

Quạt sưởi cho diện tích lớn

07:57:03 24/12/2020
Các mẫu quạt sưởi từ Sunhouse, Midea, Korihome có công suất từ 2.000 Watt, có thể dùng cho không gian 15 - 30 mét vuông.
Khởi động chiến dịch hỗ trợ 10.000 mẹ bỉm sữa bán hàng online

Khởi động chiến dịch hỗ trợ 10.000 mẹ bỉm sữa bán hàng online

20:02:09 23/12/2020
Thời điểm Tết Nguyên đán cận kề, Cuccu.vn triển khai chiến dịch với mục tiêu hỗ trợ chị em phụ nữ kiếm tiền nhờ bán hàng online không cần bỏ vốn, không tốn thời gian.
Thứ quả đen sì, trước rụng đầy đồi thành đặc sản "gây nghiện" được chị em săn lùng

Thứ quả đen sì, trước rụng đầy đồi thành đặc sản "gây nghiện" được chị em săn lùng

15:35:06 23/12/2020
Chỉ nhỏ bằng ngón tay cái với lớp vỏ ngoài đen sì nhưng quả cọ lại đang làm mưa làm gió trên chợ mạng với giá lên đến cả trăm nghìn đồng/kg. Đặc biệt để mua được cọ ngon, khách mua phải chờ để đến lượt chứ không có sẵn.
"Hồi sinh" thần kỳ thứ tưởng đã biến mất ở Việt Nam, nhiều người "ôm tiền khủng"

"Hồi sinh" thần kỳ thứ tưởng đã biến mất ở Việt Nam, nhiều người "ôm tiền khủng"

15:32:03 23/12/2020
Với giá trị cao, cây này có thể mang về nguồn tiền lớn cho người trồng và chúng được đánh giá không quá khó trồng.
Sầu riêng tăng giá kỷ lục, thương lái lùng mua, nông dân tiếc "hùi hụi"

Sầu riêng tăng giá kỷ lục, thương lái lùng mua, nông dân tiếc "hùi hụi"

15:29:17 23/12/2020
Tại vườn, sầu riêng được thương lái thu mua với giá từ 100-120.000 đồng/kg nên khi đến tay người tiêu dùng, mỗi kg sầu riêng được bán với giá từ 150-170.000 đồng/kg, với những quả nặng từ 3kg trở lên có giá lên tới nửa triệu đồng.
Không theo số đông, gia đình trẻ tậu được nhà vì tư duy làm liều

Không theo số đông, gia đình trẻ tậu được nhà vì tư duy làm liều

09:35:24 23/12/2020
Không sợ trở thành con nợ, mang sẵn trong người máu liều và nước đi khác biệt tôi đã liều mua nhà. Nếu cứ chăm chăm lo toan tính sự an toàn có lẽ giờ cả gia đình tôi vẫn phải đi ở nhà thuê.
Hà Nội chuyển rét đậm: Áo phao đại hàn đắt khách, chủ shop 3 ngày bán được nghìn chiếc thu lợi trăm triệu

Hà Nội chuyển rét đậm: Áo phao đại hàn đắt khách, chủ shop 3 ngày bán được nghìn chiếc thu lợi trăm triệu

09:33:55 23/12/2020
Dù nhập hàng tới gần 2.000 chiếc áo phao đại hàn để phục vụ mùa đông tại thủ đô nhưng chị TH cũng ôm nỗi sợ hãi sẽ không bán được hàng. Không ngờ khi bước vào đợt rét đậm, chị bán bay vèo cả nghìn cái thu về số lãi tiền trăm triệu.
Loạt tủ lạnh cỡ lớn giảm giá mạnh

Loạt tủ lạnh cỡ lớn giảm giá mạnh

07:55:20 23/12/2020
Các mẫu tủ lạnh dung tích 400 lít, dưới 25 triệu đồng của Samsung, LG, Aqua có mức giảm giá 15 đến 25% dịp cuối năm.
Mùa Noel ghé thăm căn hộ view sông Hồng tuyệt đẹp với từng góc nhỏ ấm cúng, sang trọng của cặp vợ chồng trẻ

Mùa Noel ghé thăm căn hộ view sông Hồng tuyệt đẹp với từng góc nhỏ ấm cúng, sang trọng của cặp vợ chồng trẻ

05:45:57 23/12/2020
Căn hộ trên cao của vợ chồng anh Đặng Phong Nam tạo nguồn cảm hứng sống tối giản, tiện nghi, sang trọng dành cho những ai có cơ hội được ngắm nhìn.
Đem đất sét về nặn chơi, quyết không bán dù khách "đòi" mua

Đem đất sét về nặn chơi, quyết không bán dù khách "đòi" mua

22:37:55 22/12/2020
Người đàn ông này đã chi khoảng 5 triệu đồng để mua đất sét về làm thành các món ăn, nhưng khi có khách hỏi mua anh nhất định không bán.
Nhộn nhịp thị trường đồ trang trí, quà tặng Noel

Nhộn nhịp thị trường đồ trang trí, quà tặng Noel

22:35:24 22/12/2020
Chỉ còn vài ngày nữa là đến Giáng sinh 2020, tại Hàng Mã, hàng hóa phục vụ Noel đã được bày bán từ sớm với đa dạng về mẫu mã, màu sắc và giá cả.

Có thể bạn quan tâm

Cuộc sống của hoa khôi cải lương Mộng Tuyền ở tuổi 78

Cuộc sống của hoa khôi cải lương Mộng Tuyền ở tuổi 78

Sao việt

23:01:34 22/02/2025
Ở tuổi 78, hoa khôi của làng sân khấu cải lương một thời Mộng Tuyền vẫn giữ được vẻ đẹp mặn mà, rạng rỡ cùng phong thái bình thản.
Hồ Quang Hiếu tiết lộ cuộc sống sau khi lấy vợ, có con

Hồ Quang Hiếu tiết lộ cuộc sống sau khi lấy vợ, có con

Tv show

22:47:26 22/02/2025
Trong chương trình Khách hàng là thượng đế , Hồ Quang Hiếu có những tiết lộ với Trường Giang và Hoa hậu Mai Phương về cuộc sống sau khi có con đầu lòng.
Mỹ nam 'Nấc thang lên thiên đường' Kwon Sang Woo phong độ ở tuổi 49

Mỹ nam 'Nấc thang lên thiên đường' Kwon Sang Woo phong độ ở tuổi 49

Hậu trường phim

22:37:09 22/02/2025
Trở lại với phần 2 Hitman, Kwon Sang Woo một lần nữa gây ấn tượng với loạt biểu cảm đa dạng, hài hước duyên dáng và tung hứng ăn ý với các bạn diễn.
Bóc profile hệ tư tưởng "F4 Vũng Tàu" đang ầm ầm cõi mạng, đu trend này chưa các người đẹp?

Bóc profile hệ tư tưởng "F4 Vũng Tàu" đang ầm ầm cõi mạng, đu trend này chưa các người đẹp?

Netizen

22:23:09 22/02/2025
Lướt TikTok thời gian gần đây, hẳn cộng đồng mạng đều cảm thấy tò mò khi hệ tư tưởng F4 Vũng Tàu xâm chiếm. Nhiều người thắc mắc, đoạn clip chỉ đơn giản là một hội bạn thân cùng đứng quay trend
Quách Phú Thành rời quê vợ trong đêm vì bị khán giả vây kín

Quách Phú Thành rời quê vợ trong đêm vì bị khán giả vây kín

Sao châu á

22:16:12 22/02/2025
Dù có chút rắc rối trong thời gian ở quê nhà nhưng tâm trạng nam nghệ sĩ vẫn thoải mái khi có dịp trải nghiệm nhiều điều thú vị trong chuyến đi ngắn.
Hamas thả thêm 5 con tin tại Gaza

Hamas thả thêm 5 con tin tại Gaza

Thế giới

22:14:27 22/02/2025
Hai con tin Tal Shoham (40 tuổi) và Avera Mengistu (39 tuổi) đã được thả trước đó tại Rafah, miền Nam Gaza. Con tin thứ sáu, Hisham Al-Sayed (36 tuổi), dự kiến sẽ được thả tại thành phố Gaza.
Kim Kardashian hậu ly hôn Kanye West: Là tỷ phú USD, ngày càng quyến rũ

Kim Kardashian hậu ly hôn Kanye West: Là tỷ phú USD, ngày càng quyến rũ

Sao âu mỹ

22:05:38 22/02/2025
Sau khi ly hôn rapper Kanye West, Kim Kardashian tập trung hoàn thiện bản thân, làm việc và nuôi con. Hiện, ngôi sao truyền hình thực tế sở hữu khối tài sản lên tới 1,7 tỷ USD.
Lý do tiền vệ kỳ cựu Kevin De Bruyne chia tay Man City

Lý do tiền vệ kỳ cựu Kevin De Bruyne chia tay Man City

Sao thể thao

22:04:18 22/02/2025
Manchester City mong ký hợp đồng với Florian Wirtz và Andrea Cambiaso trong kỳ chuyển nhượng mùa hè, sẵn sàng để tiền vệ kỳ cựu Kevin De Bruyne ra đi.
Đã xuất hiện những mặt trái: fan sờ soạng, bám đuôi và có hành vi đầu độc nghệ sĩ - Giới hạn nào cho "văn hoá thần tượng quốc nội"?

Đã xuất hiện những mặt trái: fan sờ soạng, bám đuôi và có hành vi đầu độc nghệ sĩ - Giới hạn nào cho "văn hoá thần tượng quốc nội"?

Nhạc việt

21:43:25 22/02/2025
Sức mạnh của văn hoá thần tượng thể hiện rõ nhất ở loạt concert cháy vé, với quy mô hàng chục nghìn người của 2 chương trình Anh Trai Say Hi và Anh Trai Vượt Ngàn Chông Gai.
Tình thế nguy hiểm của nhóm nữ không có "lỗ hổng visual"

Tình thế nguy hiểm của nhóm nữ không có "lỗ hổng visual"

Nhạc quốc tế

21:40:16 22/02/2025
Giữa bối cảnh nền âm nhạc Hàn Quốc đang đào thải nhanh chóng, đẩy IVE đi tour trong suốt 11 tháng liệu có phải là chiến lược đúng đắn?
Chó dại thả rông chạy vào chợ cắn 3 người ở Bình Thuận

Chó dại thả rông chạy vào chợ cắn 3 người ở Bình Thuận

Sức khỏe

20:06:11 22/02/2025
Qua xác minh bước đầu, con chó trên đã cắn hai người phường Phú Tài, một người ở xã Hàm Mỹ. Sau khi trình báo những người này đã được cơ quan y tế tiêm huyết thanh kháng dại.