Trầm cảm sau sinh: Vì đâu nên nỗi?

Trầm cảm sau sinh là tình trạng thường xuyên mệt mỏi, buồn chán, lo lắng sau sinh. Những phụ nữ mắc bệnh này còn lo sợ con mình bị hại và bản thân mình là người mẹ xấu.

Nguyên nhân và hệ luỵ

Nguyên nhân bệnh trầm cảm sau sinh là do việc giảm đột ngột estrogen và progestrogen góp phần gây nên. Hormon tuyến giáp giảm nhanh chóng gây cảm giác mệt mỏi và trầm cảm. Ngoài ra, còn do thay đổi về thể tích máu, huyết áp, hệ miễn dịch và chuyển hoá dẫn đến tình trạng mệt mỏi và dễ thay đổi cảm xúc. Mâu thuẫn gia đình, khó khăn tài chính, thiếu sự giúp đỡ của người thân cũng là một nguyên nhân. Còn có nguyên nhân di truyền: trong gia đình có người bị trầm cảm thì nguy cơ bệnh cao.

Trầm cảm sau sinh ảnh hưởng trước hết đến bản thân người mẹ: thể chất sụt cân, suy dinh dưỡng; tinh thần suy nhược, hoang tưởng, có hành vi nguy hiểm… Ngoài ra còn ảnh hưởng đến người thân: chồng và con không được chăm sóc tốt, gia đình không vui vẻ. Ở mức độ nặng, người bị trầm cảm sau sinh có ý nghĩ hay hành vi tự tử (41,2%). Một số người rối loạn tâm thần, luôn có cảm giác bị hại nên tìm cách trả thù hay đối phó. Có những bà mẹ nghĩ con mình bị ma quỷ nhập nên tìm cách trừ tà, rất nguy hiểm đến tính mạng của bé.

Triệu chứng cảnh báo

Suy nhược cơ thể: nhiều sản phụ cảm thấy đau khổ, vô vọng tăng dần sau khi sinh con, đôi khi có cảm giác bị chồng, gia đình, bạn bè bỏ rơi nên lâm vào trạng thái mệt mỏi triền miên, thờ ơ với công việc nhà, không buồn tắm rửa, chải chuốt.

Lo lắng: thường là về sức khoẻ bản thân. Dù bác sĩ chẳng tìm ra nguyên nhân, họ cứ cảm thấy đau dữ dội ở đâu đó, thường là ở đầu và cổ. Những người khác lại đau lưng, đau ngực, có thể do các vấn đề về tim. Càng than phiền về sức khoẻ càng làm cho họ thêm stress.

Hoảng hốt: người mẹ có thể cảm thấy hoảng hốt đối với những tình huống xảy ra hàng ngày, và khó có thể bình tĩnh lại.

Căng thẳng: họ thường khó có thể thư giãn được, nhiều khi có cảm giác như muốn nổ tung ra. Loại căng thẳng này không thể giải quyết bằng thuốc an thần.

Nguyên nhân bệnh trầm cảm sau sinh là do việc giảm đột ngột estrogen và progestrogen góp phần gây nên

Bị ám ảnh: có thể về một người, một tình huống hay một hoạt động cụ thể nào đó. Vài người trở nên sợ hãi và tin rằng mình là mối nguy hại cho gia đình, đặc biệt là đứa trẻ. Những nỗi sợ này có thể đi kèm cảm giác tội lỗi. Điều này thường không có nguyên do, nhưng nếu người mẹ sợ ảnh hưởng đến con mình thì nên báo với gia đình và bác sĩ.

Mất tập trung: khó đọc sách, xem tivi hay trò chuyện bình thường. Họ sẽ cảm thấy kém trí nhớ, đôi lúc không sắp xếp được suy nghĩ.

Rối loạn giấc ngủ: họ có thể thao thức đến gần sáng, hoặc không ngủ được tí gì. Vài người ngủ không liên tục, hay bị thức giấc vào giữa đêm, thỉnh thoảng gặp ác mộng và không thể ngủ lại được. Nhiều bà mẹ cảm thấy stress hơn vào buổi tối, nên bị mất ngủ lâu dài.

Mất hứng thú tình dục: thường kéo dài một thời gian, nên các ông chồng cần thông cảm và hiểu rằng đây chỉ là triệu chứng của bệnh. Hứng thú tình dục sẽ trở lại khi người mẹ hết trầm cảm.

Nói chung, triệu chứng của trầm cảm sau sinh là tâm trạng buồn bã, giảm hứng thú hoạt động, cảm thấy vô dụng hay tội lỗi, khó tập trung hoặc không quyết đoán, thường nghĩ đến cái chết và tự tử, thay đổi khẩu vị và tăng hoặc giảm cân; mất ngủ hoặc ngủ quá nhiều, suy nghĩ, hành động, phản ứng chậm, mệt mỏi, thiếu sinh lực…

Điều trị và dự phòng

Nếu trầm cảm nhẹ thì việc tư vấn đơn thuần có thể giúp người bệnh vượt qua. Nếu trầm cảm nặng có điều trị thuốc thì việc tư vấn cũng giúp ích cho bệnh nhân. Khi người mẹ nghĩ rằng mình bị trầm cảm sau sinh thì nên gặp bác sĩ càng sớm càng tốt. Cố gắng nói với bác sĩ tất cả các triệu chứng gây khó chịu, điều này giúp chẩn đoán chính xác bệnh hơn. Thuốc được kê toa thông thường hoặc là thuốc an thần hoặc là thuốc chống trầm cảm. Bên cạnh dùng thuốc, điều quan trọng là phải duy trì chế độ dinh dưỡng tốt, dùng vitamin B6 hoặc vitamin tổng hợp… Nếu đơn thuốc không thích hợp, cần trở lại bác sĩ và yêu cầu thay đổi đơn thuốc. Nếu thích hợp, cũng đừng rút ngắn thời gian điều trị bởi trầm cảm cần điều trị kéo dài để phục hồi hoàn toàn. Người mẹ trầm cảm thường không thích sự cô độc, do vậy người nhà nên cố gắng để lúc nào cũng có người thân thiết ở bên cạnh người mẹ.

Để dự phòng, cần chia sẻ với thai phụ về cuộc chuyển dạ và chăm sóc bé sau sinh. Hướng dẫn thai phụ nuôi con bằng sữa mẹ. Dùng Progresterone liều cao cho sản phụ sau sinh bằng cách tiêm liều giảm dần trong tám ngày. Sau đó người mẹ dùng vòng Progresterone cho đến khi có kinh nguyệt trở lại. Dùng thuốc chống trầm cảm trong ba tuần cuối của thai kỳ theo đúng chỉ định của bác sĩ. Nhiều bác sĩ cảm thấy nguy hiểm khi dùng thuốc này cho phụ nữ có thai, nhưng một số lại thấy lợi ích của người mẹ quan trọng hơn.

Ai dễ bị trầm cảm sau sinh?

Tiền sử bị bệnh trầm cảm sau sinh: nguy cơ lặp lại 50%.

Tiền sử trầm cảm ngoài thai kỳ: nguy cơ trầm cảm sau sinh 25%.

Ngưng dùng thuốc chống trầm cảm lúc mang thai: 68% rơi vào trạng thái trầm cảm, nếu tiếp tục dùng thuốc thì 25% bị trầm cảm.

Làm mẹ ở tuổi dưới 18.

Những sự kiện gây căng thẳng trước đó: bệnh tật, hiếm muộn, thất nghiệp; thiếu sự giúp đỡ, đồng cảm của người thân, đặc biệt là người chồng; mâu thuẫn vợ chồng, mâu thuẫn với mẹ chồng; thai kỳ không mong muốn; biến chứng thai kỳ: thai lưu, sảy thai…

Dễ xuất hiện ở người sinh con so hơn.

Theo TS.BS Lê Thị Thu Hà (Sài gòn tiếp thị)