Sự tồn tại của các trường chuyên: Hợp lý và cần thiết

Khẳng định vai trò của hệ thống trường THPT chuyên, GS.TS Hoàng Chí Bảo – chuyên gia cao cấp, nguyên Ủy viên Hội đồng Lý luận Trung ương – cho rằng, nên ủng hộ để trường chuyên phát triển, tạo nên sự khởi sắc đột phá của hệ thống GD hiện nay.

Ảnh minh họa/INT

Ủng hộ sự tồn tại hệ thống trường chuyên

- Từ thực tế giáo dục Việt nam, theo ông sự tồn tại trường chuyên có cần thiết không?

- Trong cơ cấu các nhà trường của giáo dục Việt Nam hiện nay, sự tồn tại của hệ thống trường chuyên là một thực tế. Đây không phải là điều gì mới mà đã có từ lâu trong lịch sử phát triển của giáo dục nước nhà, nhất là thời kỳ đổi mới, hội nhập quốc tế hiện nay.

Chúng ta có thể nói đến một số điển hình về trường chuyên ở các địa phương, như Trường THPT chuyên Hà Nội – Amsterdam (Hà Nội), Trường THPT chuyên Lam Sơn ( Thanh Hóa), Trường THPT chuyên Lê Hồng Phong (Nam Định)… Có thể nói, địa phương nào, ngành Giáo dục cũng quan tâm đến hệ thống trường chuyên. Qua thực tiễn, trường chuyên là những đơn vị đạt đến chất lượng cao hơn các trường phổ thông bình thường. Những trường này tuyển sinh với yêu cầu đầu vào cao và khắt khe hơn; giáo viên giỏi, có kinh nghiệm nghề nghiệp, nhất là kinh nghiệm đào tạo, bồi dưỡng học sinh giỏi thuộc lĩnh vực chuyên môn của mình; được đầu tư về điều kiện cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học…

Chúng ta đang chú trọng phải có đột phá về chất lượng nguồn nhân lực. Chất lượng nguồn nhân lực thấp là một trong những điểm nghẽn của sự phát triển; và trường chuyên góp phần trả lời cho câu hỏi của xã hội để khắc phục điểm nghẽn này. Đây là vườn ươm tài năng, môi trường đào tạo nên nhân tài, cung cấp nguồn nhân lực chất lượng cao cho xã hội, đáp ứng nhu cầu phát triển nhanh và bền vững của đất nước…

Phải khẳng định, thành tựu các trường chuyên đạt được tạo ra một điểm nhấn về chất lượng giáo dục của cả nước. Trong các kỳ thi học sinh giỏi trong nước và quốc tế, trường chuyên thường gặt hái được thành tích xuất sắc, nổi bật… Trường chuyên cũng là nguồn bổ sung cho đầu vào hệ thống giáo dục ĐH, để từ đó đào tạo ra các tài năng, chuyên gia cho sự phát triển kinh tế, xã hội của đất nước.

Về pháp lý, trường chuyên đã được thừa nhận và ghi trong Luật Giáo dục 2019. Theo quy định, trường chuyên được thành lập ở cấp THPT dành cho học sinh đạt kết quả xuất sắc trong học tập nhằm phát triển năng khiếu về một số môn học trên cơ sở bảo đảm giáo dục phổ thông toàn diện, tạo nguồn đào tạo nhân tài, đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước. Bên cạnh đó, thực tiễn giáo dục cũng thể hiện được những nỗ lực, đóng góp đáng trân trọng của hệ thống trường chuyên. Sản phẩm mà các trường này cung cấp cho xã hội trở thành các nhân tài, chuyên gia trong nhiều lĩnh vực mà đất nước cần đến.

Theo quan điểm của riêng tôi, sự tồn tại của các trường chuyên là hợp lý và cần thiết. Nó có vị trí quan trọng đặc biệt trong việc đổi mới và nâng cao chất lượng giáo dục, đáp ứng nhu cầu phát triển nhanh, bền vững và hội nhập quốc tế. Nên ủng hộ sự tồn tại của trường chuyên, tạo nên khởi sắc đột phá của hệ thống giáo dục nước ta hiện nay. Để phát triển giáo dục theo đúng tinh thần cải cách, tôi nghĩ phải làm sao để đưa các trường chuyên đi trước một bước, tạo ra lực hấp dẫn, thúc đẩy giáo dục chung của cả nước.

Dĩ nhiên, chúng ta không rơi vào quan điểm tuyệt đối hóa trường chuyên để xem nhẹ hệ thống giáo dục phổ thông đại trà. Trường chuyên có mối quan hệ mật thiết với hệ thống các trường phổ thông đại trà, với tương đồng chung là phải nỗ lực phấn đấu nâng cao chất lượng giảng dạy, giáo dục.

GS.TS Hoàng Chí Bảo.

Cần thay đổi nhận thức

- Trường chuyên có phải mảnh đất chỉ dành cho 1 tầng lớp đặc biệt nào trong xã hội?

- Trường chuyên cho đến nay là thuộc hệ thống giáo dục công lập. Có ý kiến cho rằng trường chuyên là nơi dạy dỗ con em nhà giàu là không đúng. Vì thực tế, nhiều học sinh giỏi, đỗ thủ khoa các kỳ thi tốt nghiệp, giành giải thưởng lớn trong nước và quốc tế… từ trường chuyên là con em gia đình khó khăn. Bên cạnh đó, tuyển sinh vào các trường chuyên, trong đó có Trường THPT chuyên Hà Nội – Amsterdam, theo một hệ thống tiêu chí đầu vào, nhưng không có quy định chỉ con nhà giàu mới được thi. Học sinh qua sàng lọc, kiểm tra, tuyển chọn đạt yêu cầu vào trường chuyên có thể ở đủ mọi thành phần. Trường chuyên không phải là mảnh đất đặc biệt chỉ để dành thụ hưởng lợi ích cho 1 tầng lớp đặc biệt nào trong xã hội.

- Để mô hình trường chuyên hoạt động hiệu quả hơn, đóng góp tốt hơn cho giáo dục Việt Nam, ông có gợi ý gì?

- Để hệ thống trường chuyên phát triển tốt hơn nữa, đóng góp hữu ích hơn nữa cho xã hội, tôi cho rằng, việc đầu tiên cần thay đổi nhận thức. Trường chuyên phải chú trọng giáo dục toàn diện; không đồng nhất trường chuyên với việc chỉ đào luyện học sinh đáp ứng yêu cầu thi cử, giành các giải thưởng… Bất kỳ học sinh giỏi nào của trường chuyên cũng phải trên cơ sở nắm chắc kiến thức cơ bản các môn khoa học. Không nên biến trường chuyên thành một ốc đảo, mô hình biệt lập, ngoại lệ nào đó trong tổng thể giáo dục quốc dân; không nên nhìn nhận trường chuyên quá đặc biệt, tách rời khỏi môi trường giáo dục chung của xã hội.

Bên cạnh đó, phải đầu tư cho trường chuyên nguồn nhân lực xứng đáng, cụ thể là những nhà quản lý giỏi, đội ngũ giáo viên tài năng; có chính sách đãi ngộ thỏa đáng. Đồng thời, trang bị cơ sở vật chất, phương tiện kỹ thuật phục vụ giảng dạy, học tập cho trường chuyên là cần thiết. Chú trọng giao lưu, tiếp xúc rộng rãi giữa trường chuyên và các trường khác, để đội ngũ nhà giáo cùng học hỏi, trao đổi kinh nghiệm về đào tạo, giáo dục học sinh. Hình thành dư luận xã hội rộng rãi, tích cực trong việc ủng hộ sự tồn tại, phát triển của trường chuyên cũng rất cần thiết.

Còn về phương diện chính sách, cơ chế quản lý, tôi nghĩ có lẽ nên mở rộng hệ thống trường chuyên bằng việc khuyến khích hệ thống ngoài công lập xây dựng được các mô hình trường chuyên; tạo sự thúc đẩy, cạnh tranh, ganh đua giữa trường chuyên công lập và ngoài công lập – đích đến là tạo chất lượng giáo dục tốt hơn, nguồn nhân lực tốt hơn cho xã hội. Tùy năng lực thực tế và sở trường để có thể thành lập trường chuyên ngoài công lập chuyên về nhiều môn, hoặc chỉ chuyên 1 số môn học, từ đó đa dạng hóa mô hình, tạo sự phát triển phong phú chứ không đơn điệu trong giáo dục…